Στοχασμοί με αφορμή την “Κρίση της Προφητείας” του Γιανναρά

Άρθρα και απόψεις συχνά αδυνατούν να κινητοποιήσουν τις αξίες των αναγνωστών με ρηξικέλευθο τρόπο ώστε να επηρεάσουν βαθύτερα τη σκέψη και τις πεποιθήσεις τους. Σκέψεις σχολιαστών που παρουσιάζονται μέσα από ιστοσελίδες κάνουν συνεχώς “αναφορές” και ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να κερδίσουν την προσοχή των αναγνωστών. Στόχος τους είναι να παρουσιάζουν ενδιαφέροντες τίτλους για να “δελεάσουν” τους χρήστες να επιλέξουν το άρθρο ακόμα και να επηρεάσουν να κάνουν “like”.

Η παρουσίαση γεγονότων και η αποδοχή πληροφοριών που υφίστανται ως δεδομένες σκοπό έχουν να ενημερώσουν. Ωστόσο, η διεργασία και η επιρροή στην ανθρώπινη σκέψη φαίνεται να μην είναι ικανές να δραστηριοποιήσουν τον αναγνώστη για κάτι περισσότερο. Αυτή η στασιμότητα αποτελεί ένδειξη της μεγαλύτερης παρακμής που βιώνουμε. Όπως όλοι οι λαοί στην ιστορία της ανθρωπότητας, η συγκατάβαση με το κατεστημένο παραμένει μια ανάγκη κατευνασμού που πηγάζει αυθόρμητα.

Όπως ο κορυφαίος ψυχολόγος Καρλ Γιούνγκ ανέφερε με ευκρίνεια στο έργο του σημειολογικά, «η [κριτική] σκέψη είναι μια δύσκολη εργασία. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι την αποφεύγουν». Εδώ θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε την ρήση του λέγοντας «…έτσι υπάρχει όλο και μεγαλύτερος κατευνασμός σε αυτά που ήδη γνωρίζουμε και θέλουμε να πιστεύουμε πως είναι αλήθεια».

Η μεγάλη διαμάχη που παρουσιάζεται στις ημέρες μας και συνίσταται μεταξύ αντίρροπων δυνάμεων γίνεται κατανοητή για τη βαρύτητά της, αλλά δυστυχώς σε μικρό βαθμό ως προσωπική εμπειρία. Αντίθετα, η μεγάλη διαμάχη γίνεται αντιληπτή όταν αναγκάζει τον καθημερινό πολίτη να συνειδητοποιήσει την εξαθλίωση που βιώνει, ξανά και ξανά, την επόμενη φορά που καλείται να πληρώσει τους λογαριασμούς του. Η συσσώρευση απατηλών ονείρων και κομματικοποιημένων απόψεων που υποστηρίχθηκαν με ζήλο, αποδείχθηκαν φρούδες.

Ωστόσο, η πικρία της καθημερινής εμπειρίας για επιθυμίες και αποτυχίες δεν μπορεί από μόνη της να δημιουργήσει έντονη ανάγκη για πραγματική αλλαγή. Δηλαδή, δεν παρουσιάζεται ως μια ύστατη ανάγκη που έχει τη δυνατότητα να προβληματίσει για το πώς ζει ο άνθρωπος στην κοινωνία σήμερα και τι είναι πραγματικά διατεθειμένος να κάνει για να την αλλάξει τώρα! Αυτή η παρακμή δεν είναι μόνο προβλέψιμη στο ατομικό και κοινωνικό επίπεδο της καθημερινότητας αλλά και στους εκκλησιαστικούς φορείς που μπορούν δραστικά να ενεργήσουν σε αυτή τη διαδικασία.

“Η κρίση της προφητείας”

Η αναφορά του Καθηγητή Χρήστου Γιανναρά είναι ενδιαφέρουσα για τη στοχοποίηση της πνευματικής διάστασης. Συγκεκριμένα το βιβλίο του αναφέρεται στην απουσία κάθε συνειδητοποίησης μετά το πρόσταγμα της “προφητείας”. Ο τίτλος του βιβλίου του “Η κρίση της προφητείας” παραμένει ρητορικός. Το πρόσταγμα των προφητειών εκπληρώθηκαν και μπορούν να συνεχίζουν να εκπληρώνονται, γιατί μπορούν να αγναντεύουν τις εξελίξεις. Δηλαδή, μπορούν να κατανοήσουν μία πτυχή της πραγματικότητας που βρίσκεται πέρα και μακριά από τους γοητευτικούς τίτλους και τις όμορφες επισημάνσεις άρθρων όπως αυτό.

Ο Γιανναράς παραμένει στοχαστικός. Το βασικό πρόβλημα που διακυβεύει την κοινωνία μας σήμερα υπάγεται στο ζωτικό υπαρξιακό πρόβλημα. Η μεγάλη διαμάχη του “καλού” και του “κακού” παρουσιάζονται ως αφηγηματικές έννοιες. Όμως, εκδηλώνονται στο μεστό βίο της καθημερινότητας, όπου το άγχος των επιλογών παραμένει μια συνεχής πάλη για το άτομο. Επομένως, είτε το θέλουμε είτε όχι, παραμένουμε θεατές στην εξιστόρηση μιας διαμάχης που εξελίσσεται. Εξελίσσεται χωρίς να φαίνεται με τα πραγματικά της χρώματα για τι πραγματικά περιέχει!

Ακόμη και αν δεν το ξέρουμε είναι μια διαμάχη που μετουσιώνουμε μέσα μας. Τη διεξάγουμε εμείς οι ίδιοι με “εποικοδομητικό” τρόπο. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει αναγνώριση για τη ρηχότητα της αντίληψης και το μέγεθος της διαμάχης που παρουσιάζεται, τότε γινόμαστε έρμαιο των καταστάσεων. Η απόδειξη της ρηχότητας εμφανίζεται όταν ζητούμε απεγνωσμένα συμβατικές λύσεις εκεί όπου αυτές απλά δεν μπορούν να βρεθούν.

Οι στοχασμοί Γιανναρά και η κατάνυξη

Ο Γιανναράς αναφέρει: «Στὸν χῶρο τῆς λεγόμενης πνευματικῆς ζωῆς κρίνεται σήμερα τὸ πρόβλημα τῆς ὕπαρξης κι αὐτὸς ὁ Μινώταυρος τρώει ἀνθρώπους, δὲν χωρατεύει. Ὁ καταθρυμματισμὸς τοῦ ἀνθρώπου μέσα στὸ ἄγχος τοῦ μηδενισμοῦ δὲν ἀντιμετωπίζεται μὲ μαλακτικὰ οὑμανιστικὰ ἐπιθέματα». Η “Κρίση της Προφητείας” αναφέρεται στην πνευματική και θρησκευτική διάσταση της ζωής του ανθρώπου που δεν μπορεί να υφίσταται με τυπολατρίες, αλλά καλείται να προχωρήσει στη βαθύτερη ουσία των καταστάσεων. Επομένως, η κρίση της προφητείας είναι στην πραγματικότητα, η κρίση της αντίληψης και η κρίση της ερμηνείας των καταστάσεων. Είναι η κρίση που προέρχεται τόσο από την κοινωνία, όσο και από τους θρησκευτικούς φορείς που καλούν τους πολίτες στην εμπειρία της κατάνυξης.

Αυτή η αίσθηση της κατάνυξης χάνει την ισχύ της όταν ιδρυματοποιείται. Όταν ταυτίζεται επιφανειακά με ρόλους που εργαλειοποιούνται από εκκλησιαστικούς φορείς. Αν και ο ρόλος των φορέων αυτών είναι σημαντικός για την επιρροή τους, η κρίση της προφητείας βρίσκεται στην αδυναμία τους να προκαλέσουν αλλαγή. Η κρίση της προφητείας δεν υφίσταται λόγω της αξιοπιστίας της πηγής από την οποία προέρχονται αλλά μάλλον λόγω των μεθόδων που γίνεται αντιληπτή και δραστηριοποιείται.

Οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης ακόμη “περιμένουν” μεταφορικά να αναστηθούν στις μέρες μας. Περιμένουν με αγωνία να παρουσιάσουν την αντίληψη πως η μεγάλη διαμάχη που βιώνουμε σήμερα μέσω της οικονομικής κρίσης και της πολεμικής αντιπαράθεσης δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Αντικατοπτρίζει σε μια ευρύτερη εμβληματική πνευματική διαμάχη που έχει να κάνει με “αντιλήψεις”, “πιστεύω” και την “ικανότητα” να συνειδητοποιήσουμε πως αφορά όλους μας άσχετα από το πόσο καλά αντιλαμβανόμαστε τα πλοκάμια της στην καθημερινότητά μας.