Συνύπαρξη και παγκοσμιοποίηση – Χρέος και προκλήσεις

Ἡ συνύπαρξη ὑπῆρξε βασικό συστατικό τοῦ βίου τῆς ἀνθρωπότητος ἀπό τή χαραυγή τες ἱστορίας της. Ἀρχικά σέ μικρές ὁμάδες –οἰκογένεια φυλές– ἀργότερα σέ μεγαλύτερα σύνολα –ἔθνη λαούς– καί σταδιακά σέ κράτη καί πολυεθνικές αὐτοκρατορίες ἤ ὁμόσπονδες πολιτεῖες σέ διάφορες ἠπείρους. Ἡ ἀναγκαιότητα τοῦ ἀνθρώπου να ἐπικοινωνεῖ, νά ἀντικρίζει τά ἄλλα ἀνθρώπινα πρόσωπα, νά ἔχει “σχέσεις” μέ τους συνανθρώπους του ὑπῆρξε πάντοτε ζωτική. Συγχρόνως ὅμως ἐξαιρετικό πλεονέκτημα, πού πολλαπλασιάζει τίς δυνατότητες τοῦ ἀτόμου, τες ὁμάδας καί τοῦ λαοῦ καί ὁδηγεῖ στή δημιουργική συμβίωσή τους.

Ἡ συνύπαρξη βεβαίως δέν εἶναι ἁπλή ὑπόθεση. Ὑπονομεύεται καί δηλητηριάζεται συχνά. Ἡ ἐξασθένησή της, ἡ διάλυσή της κατά κανόνα ὀφείλεται στον ἰό τοῦ ἐγωκεντρισμοῦ, ἀτομικοῦ ἤ ὁμαδικοῦ, πού ἐκδηλώνεται πολύτροπα. Γιά νά ἐπιτευχθεῖ ἡ εἰρηνική συνύπαρξη τῶν διαφόρων ἀνθρωπίνων συνόλων, χρειάστηκε να θεσμοθετηθοῦν κανόνες, νά θεσπιστοῦν ἀρχές καί νόμοι, νά προσδιοριστοῦν βασικές ἀξίες.

Παρά ταῦτα δέν ἔλειψαν σέ καμιά ἐποχή καί σέ κανέναν τόπο οἱ παραβιάσεις τους, με ἀποτέλεσμα να ὁδηγήσουν ἑκατομμύρια ἀνθρώπους σέ στερήσεις, ταλαιπωρίες, ἐξοντωτικούς πολέμους. Ἡ ἱστορία τοῦ ἀνθρώπινου γένους στενάζει ἀπό αἱματηρές συγκρούσεις ἀνάμεσα σέ ἄτομα καί λαούς. Οἱ ἀδικίες, ἡ διαφθορά καί ἡ φτώχεια δεν ἔπαψαν νά καταστρέφουν τήν ἁρμονική συμβίωση τῆς ἀνθρωπότητος. Τίς τελευταῖες μάλιστα δεκαετίες ἡ βία ἔχει πάρει νέες ἀνεξέλεγκτες μορφές, μέ ἀποκορύφωμα την πολύμορφη τρομοκρατία, πού ὑποδαυλίζεται ἀπό κίνητρα θρησκευτικά ἤ πολιτικά καί τον πόλεμο.

Ἡ ἀνθρώπινη ἐπιθετικότητα ἐπεκτάθηκε στήν ἐκμετάλλευση, ἀκόμη καί την περιφρόνηση τῆς κτίσεως, μέ ὀδυνηρές συνέπειες τόσο γιά τό φυσικό περιβάλλον, ὅσο καί γιά τήν ἴδια τήν ἀνθρώπινη ζωή. Ἡ εὔρυθμη συνύπαρξη ἀνθρώπου καί φύσεως στη νεότερη ἐποχή ἀπό θεόσδοτη εὐλογία ἐξελίχθηκε σε εὔθραυστη ἕως ὀλέθρια σχέση.

Γι᾽ αὐτά τά προβλήματα, τά μεγάλα θρησκεύματα πού ἐπηρέασαν τόν πολιτισμό διαφόρων λαῶν ἔχουν διαμορφώσει ὁρισμένες ἀντιλήψεις καί ἀρχές. Ἡ ἀνάπτυξη τῆς ἐπιστήμης καί οἱ ἐκπληκτικές ἐφαρμογές τῆς τεχνολογίας, ὅπως π.χ. τῶν ψηφιακῶν μέσων, ἐπιταχύνουν τήν πανανθρώπινη ἀλληλεπίδραση καί ἀλληλεξάρτηση, δηλαδή τήν παγκόσμια συνύπαρξη ἀνθρώπων καί λαῶν. Εἴτε τό θέλουμε εἴτε ὄχι ἰσχυροποιοῦν τή λεγόμενη παγκοσμιοποίηση.

Μην αφεθούμε στην παθητική παρατήρηση

Χρέος ὅλων μας εἶναι νά μήν ἀφεθοῦμε σέ μιά παθητική παρατήρηση καί περιγραφή τῶν συνεπειῶν μιᾶς παγκοσμιοποιήσεως τῆς διαφθορᾶς, τῆς ἀδικίας καί τῆς βίας. Ἀλλά ἀντίθετα νά ἀγωνιστοῦμε γιά μιά παγκοσμιοποίηση εἰρήνης, ἀλληλεγγύης καί ἀγάπης. Οὐτοπία, ἴσως ψιθυρίσουν πολλοί. Παρά ταῦτα, ὅραμα, πόθος καί ἀγώνας ἐκείνων πού ἐξακολουθοῦν νά πιστεύουν στή ζωτική ἀνάγκη μιᾶς πανανθρώπινης ἁρμονικῆς συνυπάρξεως.

Αὐτό δέν σημαίνει κατάργηση τῆς πολιτιστικῆς ἰδιαιτερότητος τῶν λαῶν καί ἐπιδίωξη ἰσοπεδωτικῆς ὁμοιομορφίας, ἀλλά δημιουργική ἀξιοποίηση τῶν ποικίλων χαρισμάτων τῶν προσώπων και λαῶν. Τό ζητούμενο τελικά δέν εἶναι μιά ὁποιαδήποτε συνύπαρξη, ἀλλά ἡ ἁρμονική συμβίωση, ἡ ὁποία συμβάλλει στήν ὀργανική ἑνότητα τες ἀνθρωπότητος.

Ὄχι ἁπλή συσσώρευση ἀτόμων, πού θυμίζει ἀμέτρητους κόκκους ἄμμου σέ μιά παραλία, πού τή δέρνουν τά κύματα τοῦ ὠκεανοῦ. Ἀλλά ὀργανική συμβίωση κυττάρων πού παραμένοντας ὁλοζώντανα συμβάλλουν μέ τίς ἰδιαιτερότητές τους στήν περαιτέρω ἀνάπτυξη τοῦ πανανθρώπινου συνόλου.

Εὐλογημένοι ὅσοι ἐργάζονται για τήν εἰρήνη στόν τόπο τους καί ὅπου γῆς ἀπειλεῖται, για τόν ἔμπρακτο σεβασμό στό φυσικό περιβάλλον, για τόν περιορισμό ἕως καί τήν ἐξάλειψη τῆς φτώχειας, τῶν πολέμων για την καταπολέμηση τῆς βίας καί τήν ἐξουδετέρωση τῆς τρομοκρατίας, για τήν ἐπικράτηση τῶν πνευματικῶν ἀξιῶν, πού κορυφώνονται στήν ἀγάπη. Μακάριοι ὅσοι ἀγωνίζονται γιά τήν ἁρμονική συνύπαρξη στό ἄμεσο περιβάλλον τους, στή χώρα τους, σέ ὁλόκληρο τόν κόσμο.