Θα πάρουμε μαθήματα από τις κινητοποιήσεις των Γερμανών αγροτών;

Διαβάζοντας την διεθνή ειδησεογραφία, εντύπωση προκαλεί η, μετά από χρόνια αδράνειας, επιτυχής κατάληξη των απεργιακών κινητοποιήσεων του UAW (συνδικαλιστικός φορέας των εργαζομένων στην αυτοκινητοβιομηχανία στις ΗΠΑ) και την συμφωνία με τις τρείς μεγαλύτερες αυτοκινητοβιομηχανίες του Detroit.

Ο στόχος για μέση αύξηση μισθών κατά 25% επιτεύχθηκε. Επιπρόσθετα, η συμφωνία εμποδίζει την πρόσληψη χαμηλόμισθων εργατών (temporary workers). «Κλείσαμε δυναμικά την πόρτα στην εργασία υποκατηγορίας εργατών στην αυτοκινητοβιομηχανία» δήλωσε ο πρόεδρος του UAW, Shawn Fain, μετά την επιτυχή έκβαση των κινητοποιήσεων.

Ζούμε μία παρατεταμένη περίοδο διεθνών και κατ’ επέκταση εγχώριων κρίσεων. Ο συνδυασμός κάθε φορά αναδεικνύει θέσεις που αντιμετωπίζουν την κοινωνική και εργασιακή κρίση με πολιτικές που, ή μη τι άλλο δεν δίνουν το στίγμα βαρύτητας στις μακροπρόθεσμες κοινωνικές επιπτώσεις. Βέβαια η χώρα μέσα από κρίσεις μεγάλωσε, από την σύσταση του κράτους μετά το 21. Κατά περίεργο τρόπο όμως, όταν καταλάγιαζε η “σκόνη”, πάντα έμπαινε ένα λιθαράκι για το επόμενο θετικό βήμα.

Η οικονομία αναπτυσσόταν και η κοινωνία βάδιζε σε νέα μονοπάτια. Η κοινωνία εργαζόταν, αλλά υπήρχαν και οι τρόποι και οι φορείς να υπερασπιστούν τα δικαιώματά της. Άσχετα από το γεγονός ότι οι φορείς αυτοί εκφυλίσθηκαν – αυτοαναιρούμενοι κατά την περίοδο κρίσης χρέους – εξαιτίας των δικών τους λαθών. Λανθασμένων πολιτικών και αδυναμίας να ανταποκριθούν στις εξελίξεις των καιρών, εκμηδενίζοντας την παρουσία τους.

Η εμφάνιση του internet

Μέχρι την εμφάνιση του internet ο τρόπος διεκδικήσεων είχε μία σαφήνεια. Μία βάση διεργασιών. Αργά βήματα με αργές επιπτώσεις. Η τελευταία 20ετία άλλαξε τους ρυθμούς. Το internet προσέδωσε μία νέα διάσταση σε κάθε εξελικτική κίνηση. Σε κάθε κρίση. Σε κάθε μορφή “ταχύτητας ελέγχου” των εξελίξεων, αλλά και αντιδράσεων. Κατά ειρωνικό τρόπο, όσο και αν θέλουμε να παρουσιάζουμε την έλευση του διαδικτύου ως πεδίο διεύρυνσης της δημοκρατίας, η εξέλιξη των πραγμάτων αναδεικνύει ακριβώς το αντίθετο.

Η έννοια του “ελέγχου” δεν σηματοδοτεί κατ’ ανάγκη αρνητισμό. Όμως σε πολλές περιπτώσεις δυστυχώς αυτή είναι η κατακλείδα των εξελίξεων. Όσο μεγαλύτερη η κρίση, τόσο μεγαλύτερο το εύρος των “άμεσων” παρεμβάσεων προκειμένου για την “καθοδήγηση” των αντιδράσεων. Αυτές, όσο περνάει ο καιρός αναδεικνύουν μία τάση περιορισμού των αντίθετων απόψεων, αλλά κυρίως ανάδειξης μίας μονοδιάστατης πραγματικότητας – προσχηματικής ή μη – με στόχο την “εξάλειψη” τα ευθυνών για κάθε προηγούμενη κρίση.

Το αν η ιδιότυπη αυτή χειραγώγηση επηρεάζει την κοινωνική ισορροπία και σε ποιο βαθμό, αποτελεί το βασικό ζητούμενο. Βασικότερο όμως ζητούμενο είναι κατά πόσο η απαξίωση της “παραγωγικής” αντίδρασης σε λάθη πολιτικής προκαλεί λήθη των φορέων εκείνων που επί της ουσίας έχουν την “εντολή” για την προώθηση της κοινωνικής αντίδρασης που να προωθεί μία δίκαια κατανεμημένη ανάπτυξη.

Συνδυασμός στόχευσης ως οξύμωρο, μπορεί να αντιτείνει ο κάθε καλόπιστος αναγνώστης. Ίσως… Σε απλή θεωρητική βάση. Σήμερα όμως που η ταχύτητα υλοποίησης πολιτικών, που πολλές φορές προωθούν συγκεκριμένα συμφέροντα εις βάρος μεγάλης μερίδας του κοινωνικού συνόλου, δύσκολα ελέγχεται από τους συνδικαλιστικούς φορείς, η συμμετοχή τους στην διαμόρφωση πολιτικών ανάπτυξης αποτελεί μείζον ζητούμενο.

Κινητοποιήσεις και ελαστική εργασία

Η ταχύτητα ανάδειξης πολιτικών πρέπει να αντισταθμίζεται από την ίδια ταχύτητα ανάδειξης ενεργειών “προστασίας”, μέσα από την καλλιέργεια της ανάλογης ψυχολογίας. Άλλωστε, οι οικονομικοί κύκλοι – όσο και αν έχουν μικρύνει σε σχέση με το παρελθόν – καθορίζονται εντονότερα από τον παράγοντα ψυχολογία. Δυστυχώς, από την κρίση χρέους το 2009, κάθε μορφής στοχευμένη “παραγωγική” αντίδραση, με οριοθέτηση σαφούς πλαισίου παρέμβασης, έχει μηδενισθεί.

Η κρίση του 2009 διαμόρφωσε άλλου τύπου παρεμβάσεων αντίδρασης, θα έλεγα, καθώς μέρος της αδυναμίας αντίδρασης στα αίτια της κρίσης οφείλεται στο γεγονός ότι μεγάλη μερίδα των συνδικαλιστών της εποχής είχαν απορροφηθεί από της “νόρμες” των νέοεκκολαπτόμενων συστημάτων διαχείρισης της κρίσης. Μόνο που αυτά τα συστήματα δημιούργησαν ιδιαίτερη βάση ενδογενούς απορρόφησης των κραδασμών, στην ουσία εξουδετερώνοντας τους αδύναμους πλέον συνδικαλιστικούς φορείς.

Σήμερα όμως, η ελαχιστοποίηση αυτού που αποκαλείται βιομηχανική παραγωγή, καθώς και η αλλαγή – μετά την πανδημία – του τι νοείται ως χώρος εργασίας η πεδίο εργασίας με βάση την έννοια της “ελαστικής εργασίας”, φαίνεται να έχει εξαλείψει τον ρόλο του συνδικαλισμού. Ή μήπως δεν είναι ή δεν πρέπει να είναι έτσι τα πράγματα; Ας δούμε τι έγινε με τους χιλιάδες εργαζόμενους στις τράπεζες, που επί της ουσίας πλήρωσαν το “μάρμαρο” των ατιμώρητων διοικήσεων του παρελθόντος. Ας αναλύσουμε την προσέγγιση πολιτικών προς τις οικογενειακές επιχειρήσεις. Ας αναλύσουμε το μικρό επίπεδο της δυναμικής παρεμβάσεων των εργαζομένων σήμερα.

Σε κάθε περίπτωση τα νέα δεδομένα της οικονομίας, αναδεικνύουν πως σήμερα υπάρχει έλλειψη εργαζομένων στην χώρα. Είτε αυτοί είναι εξειδικευμένοι (από γιατρούς και ψυκτικούς μέχρι μηχανολόγους και καπετάνιους), είτε ανειδίκευτοι (εργάτες γης). Αυτές είναι χαρακτηριστικές περιπτώσεις όπου αν οι κυβερνήσεις διαβλέπουν το πρόβλημα προβαίνουν σε διορθωτικά αναπτυξιακά μέτρα, με στόχο την πραγματική διάθεση προσέλκυσης ελληνικών εργατικών χεριών. Δεν προσφεύγουν στην εύκολη λύση παροχής αδειών εργασίας.

H νέα εργασιακή πραγματικότητα

Η νέα εργασιακή και αναπτυξιακή πραγματικότητα κάτω από άλλες συνθήκες (παρόμοιες με εκείνες στην αυτοκινητοβιομηχανία στο Ντιτρόιτ) θα αναδείκνυε έναν νέο συνδικαλιστικό δυναμισμό. «Κάνουμε αυτά που πρέπει να κάνουμε μέσω της απεργίας για να λάβουμε το μερίδιο οικονομικής και κοινωνικής δικαιοσύνης που μας αναλογεί» είπε ο πρόεδρος του UAW, μετά την ολοκλήρωση της νέας συμφωνίας με τις αυτοκινητοβιομηχανίες. Μία προσέγγιση μετά από χρόνια υγιούς συνδικαλισμού, με ρόλο στην αναπτυξιακή πολιτική των εταιριών και κατ’ επέκταση της οικονομίας.

Παραγωγική οικονομία απαιτεί παραγωγικό κεφάλαιο. Χωρίς κίνητρα για την ανάδειξη εγχώριου παραγωγικού και εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού δεν υφίστανται οι βασικές δύο παράμετροι. Καταφεύγοντας στο “εισαγόμενο” βέβαια δεν λύνεται το πρόβλημα απλά εντείνεται, δυσκολεύοντας την θετική προοπτική για το μέλλον. Όταν η συζήτηση – που θα πρέπει να αναδεικνύεται όταν η προοδευτικότητα αποκτήσει πάλι το νήμα που αξίζει – λάβει σοβαρή βάση, τότε θα πρέπει η έννοια του τι σημαίνει αντιπολίτευση να λάβει τον παρεμβατικά προοδευτικό χαρακτήρα που στερείται σήμερα.

Σε κάθε περίπτωση η επιτυχία του UAW κατέδειξε πως όταν η πολιτική αδυνατεί να δράσει και να ξεφύγει από τις αγκυλώσεις που την χαρακτηρίζουν, τότε άλλοι φορείς μπορούν αποτελεσματικότερα να σηκώσουν το βάρος της κοινωνικά δίκαιης ανάπτυξης. Το ζητούμενο είναι πότε οι φορείς αυτοί, εκτός από τον ιδιότυπο λήθαργο στον οποίο βρίσκονται, ξεφύγουν και από την “ιδρυματοποιημένη” συγκαταβατικότητά τους…