Τι είχε δει ο Γληνός για τον τουρκικό εθνικισμό που δεν είχε δει η Αριστερά

Σε προηγούμενο άρθρο μας είδαμε πως μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Γεώργιος Σκληρός ήταν γνώστης των αναλύσεων της Ρόζας Λούξεμπουργκ, η οποία ψύχραιμα κατανόησε τις μεγάλες ανατροπές που έφερε το στρατιωτικό κίνημα των Νεότουρκων το 1908. Σε παρόμοια κατεύθυνση και στα ίδια συμπεράσματα κατάληξε και ο Σμυρνιός Δημήτρης Γληνός, μαθητής του Γεωργίου Σκληρού, με το κείμενό του “Η τουρκική μεταπολίτευσις και αι συνέπειαι αυτής” γραμμένο το 1909.

Στο κείμενό του, αφού κάνει μια ταξική ανάλυση τοποθετώντας το νεοτουρκικό κίνημα στο πλαίσιο των κοινωνικών αντιθέσεων, προβλέπει την αυταρχική πορεία που θα ακολουθήσει και θα πραγματοποιήσει λίγα χρόνια αργότερα με τις γενοκτονίες των χριστιανικών κοινοτήτων. Έγραφε συγκεκριμένα ο Γληνός:

«Οι Έλληνες υπό τον ζυγόν της δουλείας περισώσαντες ελευθέραν την ιδεολογίαν των, κατ’ αρχάς εν τη εκκλησία μόνον, είτα δε μετά της εμπορικής και ναυτικής των αναπτύξεως επεκτείναντες αυτήν δια των καθαρώς αστικών κοινοτικών των θεσμών εις όλας τας εκδηλώσεις του πολιτισμού, παιδείαν, τύπον, κοινωνικήν πρόνοιαν δια νοσοκομείων, ορφανοτροφείων, βρεφοκομείων και άλλων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, ήσαν και είνε μέχρι του παρόντος το μάλλον προηγμένον υπό κοινωνικήν έποψιν στοιχείον εν Τουρκία. Οι Έλληνες, εκτός ολίγων, και οι άλλοι Χριστιανοί ήσαν καθαρώς αστοί εν μέσω των φεουδάλων Τούρκων…

»Οι Τούρκοι αστοί, οι Νεότουρκοι καλούμενοι, εγένοντο κύριοι των πραγμάτων. Ενώπιόν των ανοίγονται δύο δρόμοι. Πρώτον, θα ήτο δυνατόν να μελετήσωσι τα πορίσματα της καθολικής ιστορίας και να διαγνώσωσι την αληθή θέσιν των πραγμάτων εν τη πατρίδι των, ότι δηλαδή αύτη κατοικείται υπό δέκα και πλέον εκατομμυρίων ανθρώπων, οίτινες δεν είνε Τόυρκοι, αλλά Έλληνες, Αρμένιοι, Αλβανοί, Άραβες, Βούλγαροι, Σέρβοι…

»ότι οι λαοί ούτοι έχουσιν ήδη ανεπτυγμένην την εθνικήν των συνείδησιν, ότι η ιστορική εξέλιξις επροίκισε τους λαούς τούτους δι’ ελευθεριών, αίτινες είνε γεγραμμέναι εν τω προγράμματι της ιστορίας και αίτινες αλλαχού εδημιουργήθησαν εκ του μηδενός και παρεχωρήθησαν κατόπιν ματαίων αγώνων, θα ήτο δυνατόν επομένως να φθάσωσιν οι Τούρκοι εις το φωτεινόν συμπέρασμα, ότι η μεν αναγνώρισις του προωδευμένου ιστορικού καθεστώτος, οποίον υπάρχει ήδη εν Τουρκία, είνε το μόνον έργον φρονήσεως, ο μόνος τρόπος εσωτερικής ησυχίας και συνεργασίας μετά των διαφόρων εθνών τούτων χάριν των μεγαλειτέρων συμφερόντων της ανορθώσεως του κράτους και της κοινής αμύνης κατά των εξωτερικών εχθρών, η δε προσπάθεια τουναντίον προς εκμηδένισιν των ιστορικώς καθιερωμένων ου μόνον είνε ματαία αλλά και λίαν επικίνδυνος και θα φέρη εσωτερικούς σπαραγμούς, θα παραλύση το κράτος, θα αποξενώση τους λαούς τούτους, οίτινες αντί παροχής συνεργασίας δυσπιστίαν μόνον και ψυχρότητα θα αισθάνωνται προς αυτό…».

Ο δεύτερος δρόμος

Συνεχίζει ο Δημήτρης Γληνός: «Δεύτερος δρόμος είνε εκείνος, ον επιβάλλει αυτοίς η ψυχολογία των και η ιστορική των θέσις. Κυρίαρχοι αυτοί όντες, νεότευκτοι αστοί και άπειροι, μίαν μόνον πατρίδα βλέπουσι, την Τουρκίαν, εν μόνον κράτος, το τουρκικόν, εν μόνον έθνος, το τουρκικόν. Λέγοντες συναδέλφωσιν, ισότητα, δημιουργίαν έθνους ενιαίου και ισχυρού, ωρισμένως δεν έχουσιν ως πρότυπον την Αυστρίαν αλλά την Γαλλίαν ή την Γερμανίαν. Ενόμισαν, ότι λέγοντες αντί τουρκικόν έθνος, οθωμανικόν έθνος, επιτυγχάνουσιν δια μιας το ποθούμενον, ότι με μίαν πινελιάν μεταβάλλουσι τον ποικιλόχρωμον χάρτην του τουρκικού κράτους εις ομόχρωμον, ότι εδημιούργησαν ήδη το σύμβολον υπό το οποίον θα εξομοιώσωσιν πάντας. Αλλ’ εδώ ακριβώς έγκειται η χίμαιρα, ήτις σκληρώς θα τους απογοητεύση».

»Τουρκικόν έθνος και οθωμανικόν έθνος είνε λέξις απολύτως ταυτόσημοι. Οθωμανικόν έθνος υπό την σημασίαν, ην αποδίδουσιν εις τον όρον οι Νεότουρκοι δεν υπάρχει, είνε όνειρον θερινής νυκτός. Υπάρχει οθωμανικόν ή τουρκικόν κράτος κατοικούμενον υπό εθνών καλουμένων τουρκικού, ελληνικού, αλβανικού, αραβικού, βουλγαρικού, σερβικού κ.τ.λ. Η ετικέττα οθωμανικόν έθνος προσκολλωμένη εις το σύνολον των εθνών τούτων είνε ψευδής, απολύτως ψευδής. Δεν είνε δύσκολον μελετών τις σοβαρώς την ιστορίαν να μάθη την σημασίαν της λέξεως έθνος. Είνε ίσως δύσκολον να την εννοήση καλώς, και εις την θέσιν αυτήν ευρίσκονται οι Νεότουρκοι. Αλλ’ αν η ιστορία δυσκόλως κατανοήται και πολύ σπανίως διδάσκη τους λαούς, εκδικείται σκληρώς τους πλαστογραφούντας αυτήν».

»Οι Νεότουρκοι όμως, δηλαδή η κρατούσα εν Τουρκία αστική τάξις, δεν είνε δυνατόν ή να ακολουθήσωσι τον δεύτερον δρόμον και τον ηκολούθησαν. Είδομεν, ότι η αστική πατρίς είνε αποκλειστική, ότι τείνει να καταπνίξη πάσαν άλλην εν τη ιδιαιτέρα περιοχή της, ότι μόνον υπό της βίας των πραγμάτων αναγκάζεται να συνθηκολογήση. Ό,τι έπραξαν μέχρι σήμερον οι Νεότουρκοι είνε μόνον εν πολλοστημόριον εκείνου, όπερ διανοούνται αληθώς να πράξωσιν…».

Σκληρός, Γληνός και ΣΕΚΕ

Οι αναλύσεις των Σκληρού και Γληνού φαίνεται ότι καθόρισαν κατά το ιδρυτικό συνέδριο τη θέση του ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας ο πρόδρομος του ΚΚΕ) για την μεταπολεμική ρύθμιση του Ζητήματος της Ανατολής, που βασιζόταν στην αυτονομία των περιφερειών. Μια θέση που μεταβλήθηκε ριζικά στη συνέχεια –υιοθέτησε τη γραμμή της ακεραιότητας της Τουρκίας και της αντιπολεμικής δράσης στη Μικρά Ασία– όταν το κόμμα αυτό συνδέθηκε με την Κομιντέρν και αναπαρήγαγε πιστά την αντίληψη που είχε επικρατήσει μετά την εξόντωση της αριστερής αντιπολίτευσης.

Πάντως ήταν ξεκάθαρη στο Ζήτημα της Ανατολής η διαφορά ποιότητας και καθαρής σκέψης μεταξύ των Μικρασιατών σοσιαλιστών, που ήταν εφωδιασμένοι με τα πλέον σύγχρονα θεωρητικά αναλυτικά εργαλεία και των Ελλαδιτών Βαλκάνιων εθνικιστών (τύπου Ίωνα Δραγούμη), αλλά και του ΣΕΚΕ λίγο αργότερα, με την πρωτόγονη αντιδιαλεκτική σκέψη.