Τι κρύβει η λατρεία της Αριστεράς για την πολυπολιτισμικότητα

Ο τρόπος που λειτουργεί το διεθνές οικονομικό σύστημα επιβάλλει ομοιόμορφες συμπεριφορές σε όσους ζουν και εργάζονται σύμφωνα με τους κανόνες του: ταυτόσημες οικονομικές δραστηριότητες, ίδιους τρόπους διασκέδασης, όμοια καταναλωτικά προϊόντα, ίδια εκπαίδευση, όμοιο μέλλον. Οι υπέρμαχοι της πολυπολιτισμικότητας βλέπουν μόνο τον πολιτισμό και αγνοούν την υλική παραγωγική-συναλλακτική βάση. Η πολυπολιτισμικότητα δεν είναι το αντίθετο της ομοιομορφίας και της ομογενοποίησης, αλλά το προϊόν τους.

Οι κοινωνιολογικές διαφοροποιήσεις δεν συνιστούν και πολιτισμικές διαφορές. Ελάχιστοι ασχολούνται με το οικονομικό περιεχόμενο της πολυπολιτισμικότητας. Σήμερα στις κοινωνίες της αναπτυγμένης Δύσης , όροι όπως “πολυπολιτισμικότητα”, “πολιτισμικός πλουραλισμός” και “πολιτισμική διαφορετικότητα” δεν προσδιορίζουν διαφορετικές ζωές, αλλά διαφορετικά στιλ ζωής.

Στον χώρο της ιδεολογίας επικρατεί πλουραλισμός, ο οποίος δεν μπορεί να αντιστοιχηθεί με τη μονοσήμαντη γλώσσα της οικονομίας και της τεχνολογικής βάσης. Ο πλουραλισμός αυτός, όμως, είναι αποφασιστικής σημασίας για τη λειτουργία της οικονομίας, δεδομένου ότι αυτή στηρίζεται πρωτίστως στη μαζική κατανάλωση, η οποία με τη σειρά της δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ηδονιστικές στάσεις. Αυτές από τη φύση τους συνεπάγονται τον πλουραλισμό των αξιών ή την αδιαφορία στο ηθικό επίπεδο.

Πολυπολιτισμικότητα έναντι υλισμού

Είναι αξιοσημείωτο ότι οι αριστεροί υπέρμαχοι της πολυπολιτισμικότητας δεν έχουν πάρει χαμπάρι τι πραγματικά συμβαίνει. Οι “ομογενοποιητικές” τάσεις της κοινωνίας πηγάζουν από την κοινωνική πραγματικότητα και όχι από μια αντίληψη ίσων δικαιωμάτων, όπως ισχυρίζονται οι φιλελεύθεροι και οι αριστεροί υπέρμαχοι της πολυπολιτισμικότητας. Αυτοί οι τελευταίοι, μάλιστα, γλιστρούν από την πολυπολιτισμικότητα στις πολιτισμικές διαφορές, στους τρόπους ζωής, ακόμη και στους τρόπους θεώρησης του κόσμου σαν να πρόκειται για το ίδιο πράγμα.

Αποτελεί παράδοξο η υπερτίμηση του πολιτιστικού παράγοντα στην πολιτική, σε μια ιστορική στιγμή μάλιστα που οι τρόποι ζωής σε παγκόσμια κλίμακα έχουν τόσο πλησιάσει και οι πολιτισμικές διαφορές τόσο μικρύνει όσο ποτέ άλλοτε, έστω και αν παραμένουν σημαντικές. Πως μπορεί να εξηγηθεί ότι ορισμένα πολιτικά υποκείμενα ειδικά τώρα τονίζουν τις πολιτισμικές διαφορές; Γιατί μπορεί το ειδικό βάρος της πραγματικής ή επινοημένης πολιτισμικής ιδιομορφίας να μεγαλώνει υποκειμενικά, μολονότι μειώνεται αντικειμενικά;

Η υλιστική βάση των αριστερών αναλύσεων έχει πλέον εγκαταλειφθεί υπέρ της πολιτισμικής εκδοχής της. Οι διαμάχες για την ανισοκατανομή του πλούτου, για τις εργασιακές σχέσεις, για τους μισθούς, για τα δημόσια αγαθά θεωρούνται βαρετές και μονότονες. Αντιθέτως, οι συζητήσεις που επιβάλλουν τα ΜΜΕ για τις μειονότητες, για τις σεξουαλικές ιδιαιτερότητες, για τη συμπεριφορά των διασήμων, γενικά για το life style προκαλούν ενδιαφέρον και συζητήσεις. Είναι σέξι.

Η πολιτιστική προσέγγιση εστιάστηκε στο εποικοδόμημα, σε θέματα όπως η τέχνη, η απόλαυση, το φύλο, η εξουσία, η σεξουαλικότητα, η γλώσσα, η τρέλα, η επιθυμία, η πνευματικότητα, η οικογένεια, το σώμα, το οικοσύστημα, το υποσυνείδητο, η εθνικότητα, ο τρόπος ζωής. Η σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη, αλλά και όσα κόμματα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς βρέθηκαν στη κυβέρνηση, περιόρισαν την μεταρρυθμιστική τους πολιτική σε εσωτερικές αλλαγές του συστήματος.

Εξιδανίκευση του καπιταλισμού

Για την ακρίβεια, την περιόρισαν σε ένα τετράγωνο πλαίσιο που τις πλευρές του αποτελούν οι οικονομικές έννοιες της ανταγωνιστικότητας, της αποδοτικότητας, της ευελιξίας και των ιδιωτικοποιήσεων. Παράλληλα, διατυπώνεται και μια επίκληση ηθικών αρχών περί ελευθερίας και σε λιγότερες περιπτώσεις περί δίκαιης κοινωνίας. Οι περιορισμοί αυτοί δεν μπορεί να εκφραστούν σε ένα ιδεολογικό-θεωρητικό λόγο διαφορετικό από αυτόν του οικονομικού φιλελευθερισμού.

Διέξοδος είναι η επίκληση ορισμένων αξιών του πολιτικού φιλελευθερισμού, όπως αυτός διαμορφώθηκε την εποχή της μαζικοδημοκρατίας. Αιχμή του δόρατος αυτών των αξιών είναι και η έννοια της πολυπολιτισμικότητας. Χωρίς εμπιστοσύνη ή πίστη σε μια γενικευμένη κοινωνική ανακατασκευή, η Αριστερά υποχώρησε σε αποσπασματικές δοξασίες περί πολυπολιτισμικότητας ταυτιζόμενη με τον φιλελευθερισμό.

Όσοι επικαλούνται την πολυπολιτισμικότητα αρνούνται να αντιληφθούν ότι αυτή υποβαστάζεται από την πολιτική και οικονομική ομοιομορφία. Κάτω από τον φαινομενικό ιπποτικό εθελοντισμό των υπερασπιστών της πολυπολιτισμικότητας κρύβεται η υποταγή στον κόσμο, όπως αυτός υπάρχει. Η πρόταξη της πολυπολιτισμικότητας ως σημείου αιχμής της πολιτικής τους πρακτικής, υποκρύπτει όχι μόνον την αποδοχή αλλά και την εξιδανίκευση του ισχύοντος σήμερα καπιταλιστικού συστήματος.