Το ελληνικό κράτος και οι Τούρκοι – Ο χάρτης και η σημασία του

Πριν ακόμα αρχίσουν οι εορτασμοί της επετείου των 200 χρόνων της επανάστασης έχουν ήδη αποτελέσει εστία αντιπαράθεσης, κυρίως για την ιστορική αφήγηση της περιόδου εκείνης. Κατά συνέπεια, τίθεται υπό αναθεώρηση και η αξιακή υπόσταση αυτής της Επανάστασης που μετά από αιματηρούς αγώνες οδήγησε στο νεότερο ελληνικό κράτος.

Λογικό, λοιπόν, υπό μια έννοια ο αναστοχασμός επί του τι ήμασταν, τι είμαστε και τι θέλουμε να είμαστε ως έθνος και κράτος να αποτελεί υγιή βάση διαλόγου, μιας και κάθε κράτος οφείλει να αναστοχάζεται συνεχώς και, σίγουρα, όχι μόνο κατά τις εθνικές του επετείους. Αν θέλει η πρόοδος του να είναι σταθερή, γεγονός που του διασφαλίζει σε έναν βαθμό και την μελλοντική του ασφάλεια, τότε ο διαρκής αναστοχασμός θα πρέπει να καθίσταται ενδογενής διαδικασία τουλάχιστον στο πολιτικό και διπλωματικό οπλοστάσιο ενός κράτους, το οποίο καλείται να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες αλλά και συνδυαστικές προκλήσεις ιδίως αυτής της εποχής.

Μέσα από τις προκλήσεις στις οποίες, καλείται να δομήσει το παρόν του, συνήθως διαμορφώνεται και η ικανότητα της επικράτησής του στον μελλοντικό χάρτη. Πρόκειται για ένα κρίσιμο εγχείρημα μιας και η Ιστορία μας διδάσκει σε τακτά διαστήματα ότι όταν τελειώνουν οι εξετάσεις των μεγάλων διευθετήσεων, την ώρα που αλλάζει ο χάρτης, η γόμα παίζει τον ίδιο ρόλο με το μολύβι. Αν δούμε τον ελληνικό χάρτη από το 1821, θα συμπεράνουμε ότι μεγαλύτερη κινητικότητα εμφανίζουν οι συνοριακές μεταβολές  από τις αρχές του 20ου αιώνα ως σήμερα  παρά στα πρώτα 100 χρόνια της επανάστασης.

Ελληνικό κράτος και τουρκικό κράτος

Το νέο τουρκικό κράτος το οποίο δημιουργείται μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τις στάχτες του “μεγάλου ασθενή”, εκκολάπτεται με βασικό συστατικό τον αναστοχασμό του μετά από μια μεγάλη εθνική ήττα η οποία ουσιαστικά ξεκινά με την Επανάσταση των Ελλήνων το 1821 και ολοκληρώνεται με τις νίκες της συμμαχίας στους Βαλκανικούς Πολέμους με την συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913), αλλά και με την νίκη των Ελλήνων στο πλευρό των συμμάχων κατά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο.

Στο σημείο αυτό, ολοκληρώνεται και η διπλωματική ολίσθηση της Τουρκίας με την συνθήκη των Σεβρών, όπου οι Τούρκοι διπλωμάτες είδαν την Ιωνία να αλλάζει θέση στον νέο χάρτη. Ακολούθως της διπλωματικής εκτροπής της περιόδου αυτής και υπηρετώντας το δόγμα της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης προς μια πιο επιθετική εξωτερική πολιτική, το 1921 η Συνθήκη της Μόσχας μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας θα θέσει υψηλά τον πήχη.

Οι διεκδικήσεις της Τουρκίας αποκτούν ένα δεύτερο κατ’ ουσίαν καμαρίνι στην όπερα των εδαφικών διεκδικήσεων έναντι της Ελλάδας. Με την Μικρασιατική Καταστροφή και την Συνθήκη της Λωζάνης, η Ιωνία δίνεται στην Τουρκία, γεγονός που δεν αφήνει τον πρώην “μεγάλο ασθενή”, δυσαρεστημένο τουλάχιστον αρχικώς.

Από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 και έπειτα, η γειτονική Τουρκία από επιθετικός γείτονα μεταμορφώνεται σταδιακά σε περιφερειακή υπερδύναμη και εξακολουθεί να προβάλει σειρά διεκδικήσεων εις βάρος μας. Έκτοτε η ελληνική διπλωματία βρίσκεται σε μια στάση άμυνας κατά βάση αφού στο νέο τοπίο που διαμορφώνεται ήδη από την πετρελαϊκή κρίση του 1973 και ύστερα, οι ραγδαίες ζυμώσεις στην νοτιανατολική Μεσόγειο την καθιστούν παρατηρητή και εν συνεχεία “διπλωματικό” θύμα των εξελίξεων.

Σήμερα οι διεκδικήσεις αυτές με σθένος και ρυθμό τείνουν να μετατραπούν από απειλή σε εφιάλτη που επισκιάζει την ασφάλεια της νοτιοευρωπαϊκής χερσονήσου κυριολεκτικά. Μελετώντας τις μεταβολές της Ελλάδας στον χάρτη τα τελευταία 200 χρόνια θα συμπεράνουμε ότι η επανάσταση της Ελλάδας πήρε πολύ περισσότερο χρόνο από όσο φαντάστηκαν οι εμπνευστές της, ενώ οι στόχοι της σήμερα βρίσκονται υπό σοβαρή απειλή.