Το βρετανικό Στέμμα ως υπερασπιστής της Αγγλικανικής Πίστεως

Θυμάστε τις χρυσές λίρες Αγγλίας που μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες του περασμένου αιώνα χρησίμευαν ως “νόμισμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας”; Ακόμα και Γερμανοί στρατιωτικοί τις χρησιμοποιούσαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής (1941-1944). Στα αγγλικά αυτά τα χρυσά νομίσματα αποκαλούνται “ηγεμόνες” (sovereigns). Kαι αυτό, διότι στην μία τους πλευρά έχουν την εικόνα της κεφαλής του μονάρχη επί της,  βασιλείας του οποίου έχουν κοπεί. Όποιοι, τώρα, είχαν την περιέργεια να περιεργαστούν εκείνα τα πολύτιμα “κομμάτια” ευχερώς  διαπίστωναν ότι οι φράσεις γύρω από τον βασιλιά που εικονιζόταν ήταν γραμμένες στα Λατινικά – είτε ολόκληρες ή ως αρκτικόλεξα. Και το πιο δύσκολο ως προς την ερμηνεία του ήταν το D. F. (Υπερασπιστής της Πίστεως)

Tι σημαίνουν αυτά τα δύο γράμματα; Κάτι απλό: Defensor Fidei, που σημαίνει “Υπερασπιστής της Πίστεως”. Είναι δηλαδή τίτλος που φέρει ο εκάστοτε εστεμμένος μονάρχης του Ηνωμένου Βασιλείου και ο οποίος, σύμφωνα με απόφαση του Γεωργίου Α΄ (1714-1727) αναγράφεται σε όλα τα βρετανικά νομίσματα. Μέχρις εδώ… ουδέν πρόβλημα. Η ιστορία όμως της απονομής και διατήρησης του τίτλου αυτού, που βεβαίως φέρει και ο σημερινός βασιλιάς Κάρολος Γ΄, παρουσιάζει μέγα ενδιαφέρον και αποκαλύπτει το “θεολογικό σχοινί” πάνω στο οποίο είναι υποχρεωμένοι να “ακροβατούν” τόσο οι Βρετανοί ηγεμόνες όσο και οι υπήκοοί τους, που είναι μέλη της Αγγλικανικής Εκκλησίας.

Πολλοί έχουνε διαβάσει βιβλία του Νταν Μπράουν. Και όσοι το έχουν κάνει θα θυμούνται τον περίφημο “αφορισμό” του: «Τα αγγλικά είναι γλώσσα στην οποία δεν κηρύχθηκε το Ευαγγέλιο». Μπορεί, εξυπακούεται, να υπάρξουν διαφωνίες ως προς τη διαχρονική εμβέλεια αυτής της επισήμανσης.  Όπωσδήποτε όμως, παρά το ότι αποδείξεις ύπαρξης Χριστιανών στις Βρετανικές Νήσους  χρονολογούνται ήδη από τις αρχές του 4ου αιώνα, σαφές παραμένει ότι, έως και διακόσια χρόνια αργότερα, τα κρατίδια στα οποία ήταν κατακερματισμένη η Μεγάλη Βρετανία παρέμεναν ειδωλολατρικά. Η μεγάλη καμπή επιτεύχθηκε, όταν ο Πάπας της Ρώμης Γρηγόριος Α΄ ο Μέγας (590-604) έστειλε στην Αγγλία σαράντα ιεραποστόλους με επικεφαλής τον βενεδικτίνο μοναχό Αυγουστίνο. Τις περιπέτειες των τότε κηρύκων του Θείου Λόγου σε μη χριστιανικές ευρωπαϊκές χώρες  έχει γλαφυρώς αφηγηθεί ο ημέτερος Εμμανουήλ Ροΐδης –  κυρίως επιμένοντας στις κωμικοτραγικές περιπέτειες στις οποίες αυτοί βρίσκονταν κατά κανόνα μπλεγμένοι. Το βασικό πάντως είναι ότι ο Αυγουστίνος εκχριστιάνισε τους ιθύνοντες του βασιλείου του Κεντ – και συνακολούθως ίδρυσε την πρώτη αγγλική επισκοπή στο Καντέρμπουρυ, ο Αρχιεπίσκοπος του οποίου μέχρι σήμερα παραμένει προκαθήμενος της Αγγλικανικής Εκκλησίας. Βέβαια η γλώσσα αυτής της τελευταίας παρέμεναν τα Λατινικά. Αυτό δικαιώνει μεν τον Νταν Μπράουν, αλλά προκαλούσε σημαντικό πρόβλημα στη χριστιανική Αγγλία.

Έτσι, αισίως  φθάνουμε στον “φοβερό και τρομερό” βασιλιά Ερρίκο Η΄ (1509-1547). “Θηλυμανής” καθώς ήταν αυτός, είχε διαδοχικώς έξι (6) συζύγους. Παράλληλα όμως ήθελε να προβληθεί ως πραγματικά “Χριστιανός Βασιλεύς”, επίγειος εκπρόσωπος του Θεού. Έγραψε λοιπόν, στα Λατινικά βέβαια, μία πραγματεία με την οποία στρεφόταν κατά της Μεταρρύθμισης του Μαρτίνου Λούθηρου. Ο τελευταίος θεωρούσε ως Μυστήρια μόνο το Βάπτισμα και τη Θεία Ευχαριστία, ενώ η Καθολική και Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνωρίζουν επτά. Η πραγματεία του Ερρίκου Η΄ αφορούσε αυτό ακριβώς το θέμα και ο Πάπας της Ρώμης, πανευτυχής που ο βασιλιάς της Αγγλίας υπερασπιζόταν την παραδοσιακή Εκκλησία, τού απένειμε, τον Οκτώβριο του 1521,  τον τίτλο του “Υπερασπιστή της Πίστεως” (Defensor Fidei). Λίγα χρόνια αργότερα όμως, ο Ερρίκος Η΄ ζήτησε διαζύγιο από την πρώτη του γυναίκα, ενώ αυτό το τελευταίο, μέχρι και τον 20ὀ αιώνα, αυστηρώς απαγορευόταν από την Καθολική Εκκλησία. Ο Ερρίκος επέμεινε και τελικά χώρισε τη σύζυγό του, προκειμένου να “έλθει εις γάμου κοινωνίαν” με τη χαριτωμένη Άννα Μπόλεϋν. Έτσι, ο Πάπας, λίγο μετά την Πρωτοχρονιά του 1531, τον αφόρισε και -φυσικά!- του πήρε πίσω τον τίτλο του “Υπερασπιστή”.

Υπερασπιστής της Πίστεως

Από εδώ και πέρα τα πράγματα περιπλέκονται ακόμη περισσότερο. Ο Ερρίκος Η΄ δήλωσε ότι η Εκκλησία της Αγγλίας στο εξής θα είχε   εθνικό χαρακτήρα και συνακολούθως εγκαθίδρυσε τον Αγγλικανισμό. Επικεφαλής της Αγγλικανικής Εκκλησίας στο εξής ήταν ο εκάστοτε βασιλιάς της Αγγλίας. Με τον τρόπο αυτόν όμως, η Αγγλικανική Εκκλησία διολίσθησε στους κόλπους της Θρησκευτικής Μεταρρύθμισης, εναντίον της οποίας λάβρος είχε στραφεί, πριν από δέκα μόλις χρόνια,  ο ίδιος ακριβώς  βασιλιάς. Παράλληλα, ενώ οι Διαμαρτυρόμενοι δεν έχουν επισκόπους, η Αγγλικανική Εκκλησία τους διατήρησε. Και για να ολοκληρωθεί η λόγω της βασιλικής ιδιορρυθμίας “αταξία”, το Κοινοβούλιο ξαναέδωσε στον Ερρίκο Η΄ και τους διαδόχους του τον τίτλο του “Υπερασπιστή της Πίστεως” – εννοώντας, τώρα πια, όχι την “πίστη της Ρωμαϊκής Παποσύνης” αλλά εκείνη της αρτιγέννητης Αγγλικανικής Εκκλησίας. Και το “κερασάκι στην τούρτα” υπήρξε ο με εντολή του ίδιου του Ερρίκου Η΄ αποκεφαλισμός της Άννας Μπόλεϋν, πέτρας του σκανδάλου, τον Μάιο του 1536: Ο βασιλιάς ήθελε να την “κάνει πέρα” και την κατηγόρησε για μοιχεία…

Από τότε ο εκκλησιαστικός ρόλος των ηγεμόνων της Αγγλίας (σήμερα: του Ηνωμένου Βασιλείου  της Μεγάλης Βρεταννίας και Βορείου Ιρλανδίας) είναι δυσχερής: Πρέπει να κρατήσουν τον Αγγλικανισμό στο πλαίσιο του Προτεσταντισμού, αν και αυτός σε πολύ λίγα διαφέρει από τον Ρωμαϊκό Καθολικισμό. Οφείλουν, παράλληλα, να αναχαιτίσουν τα πνευματικά ρεύματα που ωθούν την Αγγλικανική Εκκλησία πότε προς τον ακραιφνή Προτεσταντισμό και πότε “πίσω”, προς τη Ρωμαϊκή Παποσύνη. Η μετανάστευση, αφενός, των Πουριτανών, ακραίων Διαμαρτυρόμενων, στη Βόρεια Αμερική  και, αφετέρου, το ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα οι Καθολικοί της Μεγάλης Βρετανίας δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές. Και στα πλαίσια αυτής της οιονεί εξισορρόπησης αξίζει να επισημανθούν οι επανειλημμένες προσπάθειες που έχει καταβάλει το βρετανικό Στέμμα με σκοπό την προσέγγιση με την ελληνοορθόδοξη Εκκλησία. Το 1611, πράγματι, με πρωτοβουλία του βασιλιά Ιακώβου Α΄ εκδόθηκε η Βίβλος μεταφρασμένη στα αγγλικά. Το συγκεκριμένο κείμενο που χαρακτηρίζεται ως “Εγκεκριμένη Μετάφραση του Βασιλέως Ιακώβου” (King James Authorized Version) είναι εκείνο που επισήμως  χρησιμοποιείται από την Αγγλικανική Εκκλησία και από τους ανά την υφήλιο Επισκοπιανούς ( ουσιαστικώς Αγγλικανούς). Σύμφωνα με παράδοση ακόμη ζωντανή πάντως, η εν λόγω “Εγκεκριμένη Μετάφραση” έγινε από ελληνικό χειρόγραφο που είχε  προωθήσει στην Αγγλία ο Κύριλλος Λούκαρις ο οποίος, κατά το πρώτο μισό του 17ου αιώνα, υπήρξε Πατριάρχης  Αλεξανδρείας πρώτα και μετά Κωνσταντινουπόλεως.

Θα καρποφορήσουν αυτές οι προσπάθειες εκκλησιαστικής συνεννόησης μεταξύ Ορθοδόξων και Αγγλικανών; Το προσεχές μέλλον θα δείξει… Μόνο υπό το πρίσμα των ανωτέρω πάντως μπορεί κανείς να ερμηνεύσει και κατανοήσει τις επανειλημμένες υπέρ της ελληνικής Ορθοδοξίας δηλώσεις και εκδηλώσεις του μέχρι πριν από λίγο Πρίγκηπα της Ουαλίας ήδη Βασιλιά Καρόλου Γ΄…