Βάσκανος η μοίρα των εθνικών μας ιωβηλαίων

Βάσκανος η μοίρα των εθνικών μας ιωβηλαίων. Θέλει να συμπίπτουν με στιγμές αγωνίας και εθνικών κακουχιών. Με περιόδους δηλαδή χαμηλού ηθικού που δεν ενδείκνυνται και πολύ για επιδείξεις εθνικής αυταρέσκειας και για δαπανηρούς λαϊκούς πανηγυρισμούς. Η πρώτη εκατονταετία της εθνικής παλιγγενεσίας (1921) συνέπεσε με περίοδο εθνικής επιστράτευσης στην ολοκλήρωση του εγχειρήματος της Μεγάλης Ιδέας, όπως αυτό είχε αρχίσει να υλοποιείται με τους ένδοξους βαλκανικούς πολέμους του 1912-13.

Η τελευταία πράξη του δράματος είχε ξεφύγει όμως από τα επιδέξια χέρια του φυσικού διαχειριστή και είχε περιέλθει στην ευθύνη ανθρώπων που, από την εποχή του κραυγαλέου εθνικού δεληγιαννισμού των τελών του 19ου αιώνα, δεν είχαν καν διανοηθεί ότι θα μπορούσαν ποτέ να διεκπεραιώσουν παρόμοιο επεκτατικό εγχείρημα. Ο προγραμματισμός του εορτασμού της πρώτης εκατονταετηρίδας της επανάστασης είχε αρχίσει το 1916, εν μέσω εθνικού διχασμού.

Και τότε είχε επίσης συσταθεί “επιτροπή εορτασμού” που, στο περιθώριο των διεθνών και εσωτερικών συγκρούσεων της εποχής εκείνης, προγραμμάτιζε δράσεις και εκδηλώσεις. Η κρισιμότητα των περιστάσεων οδήγησε φρονίμως στη μετάθεση των εορτασμών για το 1930. Αλλά και τότε οι επετειακές εκδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στον ίσκιο των επαχθών συνεπειών της διεθνούς οικονομικής κρίσης του 1929 που είχαν αρχίσει να γίνονται αισθητές και στην Ελλάδα.

Μας έμεινε ο αδριάντας

Ως καρπός πάντως εκείνων των εορτασμών μας έμεινε ο αδριάντας του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο νέος αδριάντας ήλθε να σχηματίσει τρίπτυχο με τους προϋπάρχοντες αδριάντες του Αδαμαντίου Κοραή και του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’ που και αυτοί δεν είχαν υποδεχτεί την επανάσταση με ευμένεια και αισιοδοξία.

Για τη συγκέντρωση των χρημάτων για τον αδριάντα είχε προηγηθεί έρανος στον οποίον είχαν συμβάλει οι ιδιωτικές αποταμιεύσεις όπως και οι αντίστοιχες συνεισφορές δήμων και κοινοτήτων, σχολείων, συλλόγων και σωματείων από όλη την Ελλάδα. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος είχε συνεισφέρει 5000 δρχ. Το συνολικό ποσό που συγκεντρώθηκε έφτασε τις 474.173,70 δραχμές, εκ των οποίων ο αξιότατος γλύπτης Γεώργιος Μπονάνος έλαβε τις 400.000.

Πρόεδρος της ερανικής επιτροπής υπήρξε ο καθηγητής της χημείας και “πατέρας” του συγκεκριμένου κλάδου στην Ελλάδα Γεώργιος Ματθαιόπουλος, ενώ τον πανηγυρικό εξεφώνησε ο καθηγητής της νεότερης ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και παλαιός συνεργάτης του πρωθυπουργού στο συνέδριο των Βερσαλλιών Μιχαήλ Βολονάκης. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν τον Δεκέμβριο του 1931, παρουσία βεβαίως του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου και του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Αλεξάνδρου Ζαϊμη.

Ας συγκρίνουμε

Ταυτόχρονα με την ανέγερση του αδριάντα του άτυχου πρώτου κυβερνήτη της χώρας στην Αθήνα και με απόφαση επίσης της “επιτροπής εκατονταετηρίδας” στήθηκε αντίστοιχος αδριάντας του κυβερνήτη και στο Ναύπλιο, τον τόπο της τραγωδίας, έργο αυτή τη φορά του γλύπτη Μιχαήλ Τόμπρου, ενώ τον πανηγυρικό εξεφώνησε ο καθηγητής της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πατέρας της γυναικολογίας στην Ελλάδα Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος, ο μετέπειτα καταξιωθείς και ως κατοχικός πρωθυπουργός!

Ενδιαφέρον θα ήταν, στα πλαίσια πάντοτε του σημερινού εορτασμού, να επιχειρούσε κάποιος μια ιστορική έρευνα για τη συγκρότηση και τους προγραμματικούς άξονες εκείνης της επιτροπής εορτασμού, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες συγκρίσεις και αξιολογήσεις. Η ίδια, όπως είπαμε στην αρχή, βάσκανος τύχη θέλησε ο εορτασμός της εκατονταπεντηκονταετίας (150 χρόνια) της επανάστασης να συμπέσει με την περίοδο της επτάχρονης δικτατορίας των συνταγματαρχών (1971).

Η δικτατορία δεν αμέλησε βεβαίως να επωφεληθεί αφειδώλευτα από την ευτυχή για εκείνην επετειακή σύμπτωση, καπηλευόμενη σε υψηλούς τόνους το έπος της ανεξαρτησίας και τα συναφή ανδραγαθήματα. Τί μας έμεινε όμως και από την επέτειο εκείνη; Το τραγουδάκι του Σταύρου Κουγιουμτζή “Νάταν το ΄21”, τραγουδισμένο όμορφα από τον παντός καιρού εθνικό τραγουδιστή Γιώργο Νταλάρα και η ανάμνηση της “πολεμικής αρετής” των Ελλήνων!

Εορτασμός 2021

Η επιτροπή εορτασμού 2021 έχει βεβαίως ανακοινώσει εγκαίρως τους σκοπούς της δράσης της. Παρά την κριτική που έχει πολύπλευρα ως τώρα υποστεί, οι φιλοδοξίες και το εύρος των σκοπών της επιτροπής δεν είναι αμελητέα. Είναι αντιθέτως αξιοσημείωτα και απόλυτα εντεταγμένα στο γενικότερο πνεύμα των καιρών, αν φυσικά βοηθούσε η ασπαίρουσα δυστυχώς λαϊκή ψυχολογία.

Το κέντρο βάρους των φιλοδοξιών συγκλίνει κυρίως προς το στόχο “Φόρουμ Ελλάδα 2040” που υποτίθεται ότι επιθυμεί να επιτύχει μια σύγκλιση των δημιουργικών ανησυχιών των εθνικών δυνάμεων προς το μέλλον. Στόχος καθ΄ αυτόν καθόλου ευκαταφρόνητος, αν οι συγκυρία και οι δυσμενείς περιστάσεις της τελευταίας δεκαετίας δεν είχαν απεργαστεί ανελέητα τον μαρασμό των εθνικών εκείνων δυνάμεων, στις οποίες και απευθύνεται η συναγερμική πρόσκληση.

Εν πάση περιπτώσει, το κύριο μέρος των εορτασμών είναι μπροστά. Η πρόσφορη περίοδος ανάπτυξης των εκδηλώσεων είναι προφανώς οι καλοκαιρινές καλοσύνες και η φυσιολογική φθινοπωρινή περισυλλογή. Όλα, όμως, διατελούν υπό την αίρεση της αδιαφανούς “εκ των άνω πανδημίας” που υπονομεύει την επέτειο ως οιονεί αντεθνικός αποσυνθετικός μηχανισμός.

Είναι σήμερα πρόσθετο μέρος της εθνικής μας αγωνίας ποιος τελικά θα κερδίσει στον συγκυριακό ανταγωνισμό: Η “επιτροπή εθνικού εορτασμού” με τα μηνύματα τεχνητής αισιοδοξίας που φιλοδοξεί να διακινήσει, ή η μέχρι στιγμής ισχυρότερη “επιτροπή λοιμωξιολόγων” που δεν αποκλείεται και να μεθύσκεται από τις ανέλπιστες εξουσιαστικές ηδονές;