Βρίζουν τον Μακρόν, θυμούνται τον Πεταίν, ξέχασαν τους φαντάρους

Περίπου πριν από 101 χρόνια, το πολιτικο-στρατιωτικό κατεστημένο του γαλλικού έθνους το διαπερνούσε ένα αίσθημα ανακούφισης. Οι Γάλλοι πολιτικοί είδαν –επιτέλους- ότι ο διορισμένος μέχρι τότε αρχηγός του Γαλλικού Στρατού τα χε κάνει μαντάρα: Ο γαλλικός στρατός του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου αιμορραγούσε με τρομακτικούς ρυθμούς χωρίς να σημειώνει καμία πρόοδο στο πεδίο της μάχης. Έτσι τον αντικατέστησαν με τον στρατηγό Νιβέλ. Αυτός δεν γούσταρε τις αμυντικές τακτικές του προκατόχου του, ήταν οργανωτικός και του άρεσε να συνδυάζει την τρομακτική ισχύ του πυροβολικού με την ορμή του πεζικού για κεραυνοβόλες επιθέσεις.

Αυτό σχεδίαζε για την Άνοιξη του 1917, να διαπεράσει τις γερμανικές γραμμές όπως ένα μαχαίρι που σκίζει μια βρασμένη πατάτα φέρνοντας τον πόλεμο στο τέλος του, όπως υποσχόταν. Ήταν πράγματι αποφασισμένος να τερματίσει τον πόλεμο με απώλειες “μόνο 10.000 άνδρες” , και ούτε γάτα ούτε ζημιά. Γύρισε όλο το μέτωπο, αναπτέρωσε πρωτόγνωρα το ηθικό των ξεκατινιασμάτων ανδρών και διέταξε επίθεση στις 16 Απριλίου. Τότε λοιπόν 1.2 εκατομμύριο άνδρες, 7,000 πυροβόλα και -για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία- 128 άρματα μάχης χύθηκαν πάνω στους Γερμανούς και… φάγανε τα μούτρα τους. Οι τελευταίοι ήταν καλά προετοιμασμένοι και οι Γάλλοι όχι και τόσο.

Α, και μια λεπτομέρεια, τα γαλλικά σχέδια είχαν πέσει στα γερμανικά χέρια αλλά ο Νιβέλ δεν συγκινήθηκε να τα αναπροσαρμόσει. Τέλος πάντων, οι απώλειες ανήλθαν γύρω στους 347.000 αγγλογάλλους από 118.000 έως 187.000 και το μόνο κέρδος ήταν να προκαλέσουν ανάλογο πόνο στους Γερμαναράδες (163.000 απώλειες) και να καταλάβουν λίγα ακόμα μέτρα βομβαρδισμένης γης. Τόσοι νέοι γίνανε πρόωρα χώμα. Κόλαφος! Οι απλοί στρατιώτες είχαν επενδύσει πολλά στον Νιβέλ αλλά δεν του έκατσε το σχέδιό του, οι καλοί του τρόποι στα γαλλικά σαλόνια της δικοίκησης και η κομψότητα δεν αρκούσαν. Αν είναι να ξεκάνεις όλο το στράτευμα για λίγα μέτρα γης δεν ωφελεί, το ξέρουν πολλοί χασάπηδες αυτό.

Εκεί λοιπόν που ο γαλλικός στρατός είναι εξαντλημένος, με το φαγητό να μυρίζει, τα ποντίκια να περπατάνε στους ώμους τους, τους γιατρούς και την επιμελητεία να μην ξέρουν που πάνε τα τέσσερα, έρχονται οι αξιωματικοί και διατάζουν επίθεση! “Όπα, σταθείτε ρε καλόπαιδα, σοβαρολογείτε; Αν οι στρατιωτικά αναλφάβητοι Γάλλοι στρατηγοί δεν γνωρίζουν από τακτικές και κάνουνε πειραματισμούς στο μέτωπο λες και παίζουν στρατιωτάκια στην αυλή του σπιτιού τους θα την πληρώσουμε εμείς;” εικάζουμε ότι θα σκέφτονταν κάποιοι. Εν τω μεταξύ, φυλλάδια φιλειρηνιστών που μοιράζονταν στο μέτωπο, το αυξημένο κρασί και οι ανύπαρκτες άδειες οξύνουν ακόμα περισσότερα τα πνεύματα.

Στρατιώτες και υπαξιωματικοί από πολλές μονάδες αρνούνταν να εκτελέσουν διαταγές. Με μεγάλη τους χαρά θα κάνανε άμυνα αλλά σε καμία περίπτωση επίθεση. Από τις 29 Απριλίου μέχρι τις 10 Ιουνίου καταγράφηκαν 120 περίπου επεισόδια στάσεων και ανταρσιών στον γαλλικό στρατό. Τη γαλλική κυβέρνηση την έχει πιάσει κρύος ιδρώτας, παρατηρώντας μάλιστα και τους λαϊκούς ξεσηκωμούς στη Ρωσία. Μια γενικευμένη εξέγερση στο στράτευμα θα αποτελούσε θείο δώρο στους αντιπάλους να τσακίσουν το γαλλικό έθνος και να χαθεί ο πόλεμος.

Η σειρά του Πεταίν

Ο Νιβέλ, λοιπόν, αντικαταστάθηκε από έναν καινούργιο, τον Πεταίν. Αυτός όμως μπήκε φουριόζος και αποφασισμένος να επαναφέρει την πειθαρχία στο στράτευμα. Η γαλλική βουλή του λύνει τα χέρια. Σύμφωνα με νέο διάταγμα ο αρχιστράτηγος είναι ο μοναδικός που μπορεί να αποφασίσει ποιος θα τουφεκιστεί ή όχι ενώ κανείς δεν μπορεί να μεσολαβήσει για απονομή χάρης. Ο Πεταίν δίνει διαταγή στους στρατηγούς να συγκαλούν χιλιάδες στρατοδικεία εξπρές χωρίς να το αναφέρουν σε ανωτέρους. Πρέπει να επαναφέρουν την πειθαρχία πάση θυσία.

Φερ’ ειπείν, στις αρχές Ιουνίου ξεχώρισαν 12 άνδρες από τους λόχους ενός τάγματος για να τους δικάσουν για λιποταξία. Το κατηγορητήριο ήταν τόσο ηλίθιο που θαρρείς ότι μεσολάβησε ο επιθεωρητής Κλουζώ. Πολλοί άνδρες επελέγησαν για να δικαστούν είτε επειδή ήταν ύποπτες οι εκφράσεις του προσώπου τους, είτε κοίταξαν λοξά στην πορεία και τέτοια “σοβαρά” παραπτώματα.

Ο ένας εξ αυτών, ο δεκανέας Κρονώ, παρόλο που είχε αποδείξεις ότι βρισκόταν κλινήρης στο νοσοκομείο και ανήμπορος να περπατήσει τη στιγμή των μαζικών στάσεων, καταδικάστηκε σε καταναγκαστικά έργα. Ο δικηγόρος τους εκλιπαρούσε το δικαστήριο για επιείκεια αλλά ο στρατοδίκης ήταν ένα άτεγκτος απαντώντας «στο σημείο που φτάσαμε, δέκα και είκοσι άνδρες περισσότεροι ή λιγότεροι δεν λογαριάζονται πια». Άλλοι θα εκτελούνταν και άλλοι θα πήγαιναν σε φυλακές-κολαστήρια για καταναγκαστικά έργα.

Την ημέρα της εκτέλεσης, καθώς το εκτελεστικό απόσπασμα συνόδευε τους κατάδικους στον τόπο εκτέλεσης, πέφτουν κάτι γερμανικές οβίδες και τους ξαπλώνουν όλους. Μένει ωστόσο ένας όρθιος, ο δεκανέας Μουλιά. Κοιτάζει γύρω του και δεν πίστευε στα μάτια του: μπορούσε να το σκάσει και να σωθεί γιατί απλούστατα οι δεσμώτες του πρώην συνάδεφοι είτε νεκροί είτε τραυματισμένοι! Αμέσως αρχίζει να τρέχει ώστε εξαφανίστηκε στο παρακείμενο δάσος. Έκτοτε κανείς δεν έμαθε τι απέγινε.

Η θεία δίκη όμως που συνόδευσε τον Μουλιά δεν μπόρεσε να το κάνει και για τα άλλα έκτακτα στρατοδικεία του Πεταίν, ενώ ο ο πέμπτος κατά σειρά Γάλλος πρωθυπουργός στη διάρκεια του πολέμου Ζώρζ Κλεμανσώ παραδεχόταν ότι η “στρατιωτική δικαιοσύνη έχει τόση σχέση με το Δίκαιο, όση σχέση έχει η στρατιωτική μουσική με τη μουσική“. Πάντως, ο Πεταίν έκανε το καθήκον του, επανέφερε την πειθαρχία και συντέλεσε στη νίκη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα χρόνια πέρασαν, ο Γάλλοι νίκησαν το 1918 αλλά τελικά ηττήθηκαν το 1940 και πλέον, ο άλλοτε νικητής Πεταίν κατέληξε συνεργάτης της φιλοναζιστικής κυβέρνησης Βισύ. Μετά τον πόλεμο καταδικάστηκε σε θάνατο για αυτή του την επιλογή, ποινή η οποία μετατράπηκε στη ισόβια από τον Ντε Γκώλ.

Στη Γαλλία ακόμα ψάχνονται

Στη Γαλλία γιορτάζουν τον τερματισμό του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου, επεισοδιακά και διχαστικά. Οι διθυραμβικές δηλώσεις Μακρόν για τον στρατάρχη Πεταίν, τη μνήμη του οποίου θα τιμήσει, έχουν προκαλέσει κύμα διαμαρτυρίας. “Νομίζω ότι είναι απολύτως αποδεκτό να αποτίσουμε φόρο τιμής στους στρατάρχες που οδήγησαν το στρατό μας στη νίκη. Ο στρατηγός Πεταίν ήταν ένας μεγάλος στρατιώτης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο” είπε ο Γάλλος πρόεδρος, συμπληρώνοντας “ότι [ο Πεταίν] έκανε καταστροφικές επιλογές στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο“.

Ο δε Μελανσόν, ψάχνοντας τον εαυτό του στο πολιτικό σύστημα έγραψε “Ο Πεταίν ήταν προδότης και αντισημίτης. Τα εγκλήματά του και η προδοσία του δεν μπορούν να διαγραφούν από την ιστορία. Μακρόν το παράκανες” . «Είναι σοκαριστικό για τη Γαλλία να τιμά έναν άνθρωπο που κρίθηκε ανάξιος να καλείται Γάλλος» είπε από την πλευρά του ο πρόεδρος της οργάνωσης Crif που εκπροσωπεί περίπου 400.000 Εβραίους της Γαλλίας.

Ο Πεταίν πίστεψε ότι η απόφασή του στον Πρώτο Πόλεμο έφερε αποτελέσματα στο στράτευμά του και πράγματι εκ του αποτελέσματος έφερε. Ακριβώς το ίδιο θα έκανε πολλά χρόνια μετά, συνεργάστηκε με τη ναζιστική Γερμανία ώστε να διατηρήσει την “ηρεμία” στη χώρα του και ως ένα βαθμό και αυτό το πέτυχε. Στην πρώτη περίπτωση όμως το έκανε με κόστος μερικούς αθώους φαντάρους. Στη δεύτερη, με κόστος την τιμή της Γαλλίας και θύματα και Εβραίους πολίτες, οι οποίοι βέβαια θα οδηγούνταν στα κρεματόρια ανεξαρτήτως του Πεταίν.

To αφήγημα Μακρόν θυμήθηκε τον “μεγάλο στρατιωτικό ηγέτη” , ενώ το αντιπολιτευτικό τον “συνεργάτη” Πεταίν (la collaboration), λησμονώντας τις υπηρεσίες του στρατάρχη στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κανείς όμως δεν θα κρίνει τον Πεταίν για μια χούφτα αθώους Γάλλους, δύσκολα. Η πολιτική τους σημασία δεν μαρκετάρεται τόσο εύκολα ώστε να κεφαλαιοποιηθεί και να ασκήσει κανείς αντιπολίτευση. Ακόμα και τα ιστορικά αρχεία του γαλλικού κράτους έκαναν 100 χρόνια να ανοίξουν (αν έχουν ανοίξει) για εκείνους τους ξεχασμένους “λιποτάκτες” του 1917.

Ο διαλυμένος δημοσκοπικά Μακρόν χρησιμοποιεί το χαρτί του πατριωτισμού και στην αντιπολίτευση βρήκαν τον τρόπο να σηκώσουν το γάντι. Τα πρόσωπα δικάζουν εύκολα την Ιστορία αλλά η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της αγάπης για την πατρίδα και αυτής για τους ανθρώπους πάντα ήταν πολύ λεπτή και τρομακτικά χειραγωγίσιμη.

Μόνη παρηγοριά η τύχη του δεκανέα Μουλιά, που χάθηκαν τα ίχνη του σε εκείνο το δάσος.