Ξεχωρίζοντας το έθνος από την κατασκευή κράτους

Δεν έχω τηλεόραση αλλά μέσω υπολογιστή άκουσα συνέντευξη εκλεκτού φίλου αναλυτή, στην οποία μίλησαν και άλλοι. Ένας είπε ότι το έθνος «κατασκευάζεται» μέσα σε ιδεολογικές χοάνες στημένες από ηγεμονικές δυνάμεις που θέλουν χώρους αντί χώρες. Και αυτό θα πρέπει να το δεχθούμε ως κάτι φυσιολογικό και ιστορικά «αναγκαίο» ή αναπόφευκτο, ακόμη και εάν νυχθημερόν το ελληνικό κράτος είναι στόχος εχθρότητας και ανυπόστατων αλυτρωτισμών.

Ακούγοντας «επιχειρήματα» για ιδεολογικά εκπορευόμενες εθνικές ταυτίσεις με τις ολοφάνερα αναθεωρητικές αξιώσεις των Σκοπιανών (όχι βέβαια ορατές σε όλες και σε όλους), ο λογικός ακροατής διερωτάται τι τελικά συμβαίνει στην χώρα που γέννησε την λογική, τον πολιτικό ορθολογισμό και τις υψηλές έννοιες της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Έχει τόσο πολύ ροκανιστεί η πολιτική μας σκέψη;

Διόλου απίθανο, δεδομένου του εθνομηδενιστικού χείμαρρου των τελευταίων δεκαετιών. Είμαστε, εν τέλει, υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουμε και να αγκαλιάσουμε μια κρατική κατασκευή γεμάτη μπερδεμένους ανθρώπους; Ένας κράτος το οποίο αφενός δονκιχωτικά απειλεί την Ελλάδα, αφετέρου, μέσω αυτών των ανεκδιήγητων αξιώσεων, εάν οι περιφερειακές συνθήκες το επιτρέψουν, δυνατόν να γίνει εργαλείο αναταραχής, διενέξεων και συνοριακών ανακατατάξεων. Ναι απαντούν καθησυχαστικά όλοι που αν και κατοικούν στην Ελλάδα είναι φορείς ιδεολογικά εκπορευομένων εσχατολογικών παραδοχών.

Λογικότατα, όπως καθημερινά βλέπουμε, τα ηγεμονικά κράτη δημιουργούν τεχνητές καταστάσεις για να διεξάγουν τα στρατηγικά παίγνια της αδιάλειπτης αντιπαράθεσής τους για γεωπολιτικό έλεγχο στις περιφέρειες. Το κράτος των Σκοπίων, σίγουρα, διεκδικεί τα πρωτεία τέτοιων κατασκευών. Η ανορθολογική «δύναμή» του απορρέει από την θέση των Σκοπιανών ότι είναι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου! Το αποτέλεσμα είναι ο σοβινισμός να φουντώνει και να καθίσταται ολοένα και πιο αποσταθεροποιητικός για τους ίδιους και τα Βαλκάνια.

Πνευματικές παρακρούσεις

Η περικεφαλαία που φορούν πάνω στην οποία γράφει “Μέγας Αλέξανδρος” γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη με αποτέλεσμα να τους καταπλακώνει και να τους εκμηδενίζει τον ορθολογισμό. Να τους γεμίζει με πνευματικές και πολιτικές παρακρούσεις. Εμείς γιατί αποφασίσαμε να θρέψουμε τέτοιες παρακρούσεις; Το ότι το κάνουμε, έστω και εμμέσως, καταμαρτυρεί ότι οι παραδοξότητες στην σύγχρονη Ελλάδα, που αποτελούν και το αίτιο πολλών συμφορών, δεν λένε να τερματιστούν.

Ύβρη και μάλιστα η χειρότερη για πολιτισμένους ανθρώπους είναι εάν κανείς απορρίπτει ή και εκμηδενίζει -και μάλιστα με ιδεολογικά συνθήματα- το ελληνικό έθνος, την στιγμή που κανένας σοβαρός άνθρωπος δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι οι ελληνικές πολιτικές παραδόσεις του ανθρωποκεντρικού διαχρονικού πολιτισμού της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας ήταν ο άξονας της ιστορίας. Αυτός ο πολιτισμός και οι πολιτικές του παραδόσεις κληροδοτήθηκαν από το κράτος που πριν δύο αιώνες δημιουργήθηκε στα πεδία του κλασσικού πολιτισμού με επανάσταση (όχι με «εξέγερση»).

Μάλιστα, επανάσταση που έκαναν τα διαιωνιζόμενα επί αιώνες κοινά και οι πόλεις των φορέων του ελληνικού πολιτισμού, μέσα στα οποία συγκροτούνταν και διαιωνίζονταν ελληνικές πολιτικές οντότητες. Οντότητες, οι οποίες, ως πολιτικές κοινότητες, διέθεταν την υψηλότερη ανθρωπολογική υπόσταση. Εμμέσως πλην σαφώς, λοιπόν, μερικοί δέχονται τον εθνικιστικό σοβινισμό του θνησιγενούς κρατιδίου των Σκοπίων που έγινε για να διασπείρει προβλήματα στα Βαλκάνια, αλλά απορρίπτουν και υβρίζουν το ελληνικό έθνος που γιγαντώθηκε διαχρονικά και του οποίου ο πολιτισμός και οι πολιτικές παραδόσεις είναι οικουμενικές και ο διαμορφωτικός άξονας του ιστορικού γίγνεσθαι.

Κρατικές κατασκευές του Ψυχρού Πολέμου

Είναι πλούτος για κάθε κοινωνία να κληροδοτήσει τον ωκεανό του πολιτικού πολιτισμού των ανθρώπων. Το σύγχρονο κράτος, που είναι φορέας του ελληνικού πολιτικού πολιτισμού, υπάρχει επειδή υπήρξαν μεγάλες μορφές της δημοκρατίας και της ελευθερίας, προικισμένοι με ανθρωπολογική υπόσταση των πιο υψηλών προδιαγραφών, όπως ο Ρήγας, ο Κολοκοτρώνης και ο Μακρυγιάννης. Και στην συνέχεια, μετά την επανάσταση, υπήρξαν μορφές όπως ο Καποδίστριας, οι οποίες ήγειραν τη σημαία του μεγάλου και διαχρονικού ελληνικού πολιτισμού.

Παραδόξως και παράλογα, μετά από δύο αιώνες εδώ στην Ελλάδα, κυριαρχούν εθνομηδενιστικά ιδεολογήματα. Ταυτόχρονα, ουκ ολίγοι απνευστί δέχονται τα εθνικιστικά και σοβινιστικά ιδεολογήματα που κοχλάζουν μέσα σε επίπλαστες κρατικές κατασκευές του Ψυχρού Πολέμου.

Είναι αναμφίβολα μεγάλη ύβρις όταν κάποιες ή κάποιοι υποβαθμίζουν με ένοχα χαμόγελα το μεγάλο ιστορικό έθνος των Ελλήνων και τις πολιτικές του παραδόσεις, δηλαδή την δημοκρατία και την ελευθερία που διαχρονικά ενσαρκώνει. Ταυτόχρονα, με υπερβάλλοντα μάλιστα ζήλο, επικροτούν και στηρίζουν τις παρακρούσεις ενός συνονθυλεύματος ανθρώπων θυμάτων του 19ου και 20ου αιώνα που τους στρίμωξαν μέσα σε μια επίπλαστη κατασκευή διδάσκοντάς τους να κραυγάζουν ανιστόρητα συνθήματα.

Ιστορικά ανέκδοτα

Για να μην υπάρξει και η παραμικρή παρανόηση –έστω και αν αυτό είναι αναπόφευκτο για όποιον είναι δηλητηριασμένος με μεταμοντέρνα εθνομηδενιστικά ιδεολογήματα– αυτά μπορούμε να τα πούμε και διαφορετικά: Τα κράτη των Βαλκανίων (εκτός από την Ελλάδα η οποία ως έθνος έχει μια μακραίωνη διαδρομή), είναι εθνικής διαδρομής μερικών μόνο αιώνων. Παλεύουν δε εντός οριοθετημένων κρατών, σλαβικών κυρίως καταβολών, να σταθεροποιήσουν μια εθνική πολιτική ανθρωπολογία στην βάση ενός διακριτού εθνικού πολιτισμού, γλώσσας και πολιτικών παραδόσεων.

Μιλάμε με σεβασμό για την διαδρομή κρατών όπως η Βουλγαρία, η Σερβία, η Ρουμανία, η Αλβανία, γιατί όχι και η Ρωσία. Το κράτος των Σκοπίων, όμως, τι είναι; Έχει σχέση με μια τέτοια έστω σύντομη εθνική διαδρομή, ή είναι ένα συνονθύλευμα εθνοτήτων, με τη μεγαλύτερη να τρέφεται με αλλόκοτα «εθνικά» αφηγήματα που την μπερδεύουν ολοένα και περισσότερο. Άλλη θα ήταν η τύχη τους (και πολύ καλύτερη) εάν αυτές οι εθνότητες είχαν ενσωματωθεί και ολοκληρωθεί εντός των γειτονικών κρατών αντί να δημιουργηθεί ένα θνησιγενές κρατίδιο, κύρια αποστολή του οποίου ήταν να εξυπηρετεί στρατηγικά παίγνια.

Λογικό και αναμενόμενο είναι αυτό να συμβαίνει, όταν τα θεμέλιά τους τοποθετήθηκαν ιστορικά ανέκδοτα, με τα οποία τροφοδοτούνται ολοένα και περισσότερο. Και μάλιστα, πλέον, με τις ασαφείς και θολές πρόνοιες πρόσφατων βεβιασμένων συμφωνιών για την σύναψη των οποίων πρωταγωνιστής ήταν η ίδια η Ελλάδα.

Επίπλαστη κατασκευή

Οι ευθύνες της Ελλάδας είναι ακόμη μεγαλύτερες, όταν άτομα που κάθονται στην εξουσία ελέω τρόικας (τρόικα: τεχνοκράτες, άτομα επηρεασμένα από κερδοσκόπους και τοκογλύφους και ηγεμονικοί υπάλληλοι) εξυβρίζουν την ελληνική κοινωνία ως ετερόκλητο όχλο. Την ίδια στιγμή θεωρούν παρελθοντολογία τις θέσεις όποιων υπογραμμίζουν τις κρατικά διεστραμμένες κατασκευές της ιστορίας, των οποίων κύριο θύμα είναι οι ίδιοι οι κάτοικοι του κράτους των Σκοπίων. Αντί να κατηγορούν τους άλλους ως παρελθοντολόγους θα ωφεληθούν εάν αντιληφθούν ότι με τις συμφωνίες τους αναβίωσαν το πιο κακό παρελθόν των Βαλκανίων.

Δεν λυπούνται κάποιοι, τουλάχιστον, τους ανθρώπους, ο οποίοι το μόνο που έμαθαν είναι να αναμασάνε ιστορικά ανέκδοτα. Κραυγάζουν δονκιχωτικά αναθεωρητικά συνθήματα (όχι μόνο με «αθώους» χάρτες, όπως ακούστηκε, αλλά και στο λεγόμενο Σύνταγμά τους). Δεν είναι λοιπόν, οι Σλάβοι του κράτους των Σκοπίων εθνικιστές του χείριστου είδους και όργανα πρόκλησης περιφερειακών διενέξεων; Κάθονται ή δεν κάθονται πάνω σε ιστορικά ανέκδοτα ως αφήγηση δήθεν συγκρότησης έθνους;

Για όσους τουλάχιστον δεν είναι εθνομηδενιστές και δέχονται την έννοια έθνος ως ενσάρκωση του πολιτικού πολιτισμού των ανθρώπων, είναι κατανοητό εάν κάποιοι υποστηρίξουν ότι το ένα ή άλλο έθνος του ενός ή άλλου κράτους είναι χαμηλής ωρίμανσης» επειδή είναι πρόσφατο. Τέτοιο παράδειγμα είναι το αμερικανικό έθνος που πασχίζει εδώ και δύο αιώνες να συγκροτήσει την εθνική πολιτική ανθρωπολογία του, αφού μάλιστα θεμελιώθηκε αφετηριακά πάνω στις κλασικές ελληνικές εθνικές πολιτικές παραδόσεις. Το ίδιο περίπου ισχύει και για τα ευρωπαϊκά κράτη με την λεγόμενη Αναγέννηση, τα οποία, μετά την εξέγερση των μετά-μεσαιωνικών ανθρώπων, κατοχύρωσαν μερικά πολιτικά δικαιώματα.

Η ελπίδα είναι σπάταλη

Πώς μπορεί κανείς να κατανοήσει επιπόλαιες θέσεις όταν υποστηρίζεται από μερικούς πως ένα διόλου ενιαίο σύνολο ανθρώπων, το οποίο ποτίστηκε (και συνεχίζει να ποτίζεται) με ιστορικά ανέκδοτα και ανυπόστατους σοβινιστικούς εθνικισμούς «είναι έθνος». Το αντίθετο συμβαίνει και αυτό είναι καθημερινά ολοφάνερο. Ο χείμαρρος ιστορικών ανεκδότων που εισρέει το διαστρέφει πνευματικά ολοένα και περισσότερο και εκμηδενίζει κάθε πιθανότητα να εξελιχθεί στην πορεία του χρόνου σε έθνος, όπως συνέβη με τους υπόλοιπους Σλάβους των Βαλκανίων αλλά και βορειότερα.

Δυστυχώς όπως εξελίσσονται τα πράγματα με την ευθύνη πλέον της Ελλάδας τα Σκόπια είναι φορέας ενός ανυπόστατου εθνικισμού που τους οδηγεί από το ένα αδιέξοδο στο άλλο, συμπαρασύροντας όσα απρόσεκτα κράτη με «ιστορικής σημασίας συμφωνίες» εισήλθαν και αυτά μέσα σε αυτό το πεδίο πνευματικών, ιστορικών και πολιτικών παρακρούσεων. Επίσης, βαριά η ευθύνη τρίτων, αλλά εύκολο να ερμηνευτεί. Αναφέρομαι στα πολλά απρόκλητα και πολιτικά απαράδεκτα μηνύματα στήριξης του δημοψηφίσματος στα Σκόπια στις 30 Σεπτεμβρίου. Δεν το αντιλαμβάνονται ή εάν το αντιλαμβάνονται παρεμβαίνουν σκόπιμα για να εξυπηρετούν συμφέροντα που φέρνουν αστάθεια.

Επιστρέφοντας οίκοι, ερωτούμε: Πότε θα κάνει ξαστεριά με μια μη εμφύλια και ειρηνική πολιτική επανάσταση που θα μας επαναφέρει σε μια σωστή αφετηρία; Αυτή των επαναστατών του 1821 που στην συνέχεια στις Εθνοσυνελεύσεις τους αξίωναν δημοκρατία και ελευθερία. Εκεί σε αυτή την αφετηρία θα ήταν μεγάλη τύχη εάν βρισκόταν και ένας νέος Καποδίστριας για να προσανατολίσει το νεοελληνικό κράτος σε μια πορεία συμβατή με τις προϋποθέσεις του σύγχρονου κρατοκεντρικού κόσμου. Η ελπίδα, όμως, όπως έγραψε και ο Θουκυδίδης, είναι σπάταλη.