1941: Η ελληνική Μηχανοκίνητη Μεραρχία κόντρα στα πανίσχυρα πάντσερ

Η ΧΙΧ Μηχανοκίνητη Μεραρχία (Μ/Κ Μ) ήταν ο πρώτος μηχανοκίνητος σχηματισμός του Ελληνικού Στρατού (ΕΣ). Συγκροτήθηκε με ότι ήταν διαθέσιμο και κατά συνέπεια στερείτο ισχύος. Σε άλλους στρατούς θα θεωρείτο κάτι σαν κωμωδία για τον στερούμενο παντελώς ανάλογων μονάδων Ελληνικό Στρατό όμως θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμη.

Κατ’ αρχήν πρέπει να σημειωθεί ότι οι πληροφορίες για τη εν λόγω μεραρχία είναι συγκεχυμένες και πολλές φορές αλληλοσυγκρουόμενες. Ο Έλληνα αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος προερχόταν από το Όπλο του Ιππικού. Για τον λόγο αυτό είχε φροντίσει η μοναδική Μεραρχία Ιππικού του Ελληνικού Στρατού να καταστεί, κατά το δυνατό, επίλεκτη δύναμη. Στόχος του ήταν η μεραρχία να καταστεί εν μέρει μηχανοκίνητη κατά τα πρότυπα των γαλλικών Ελαφρών Μεραρχιών Ιππικού και τον ιταλικών Ταχυκίνητων Μεραρχιών (Τσέλερε).

Αυτό δεν κατορθώθηκε και μόνο ένα σύνταγμα ιππικού κατορθώθηκε να μηχανοποιηθεί χωρίς όμως να διαθέτει κανένα τεθωρακισμένο στοιχείο. Στον Μεσοπόλεμο η Ελλάδα είχε αγοράσει τέσσερα βρετανικά άρματα Vickers και Carden Loyd προς αξιολόγηση. Αυτά ήταν τα μόνα τεθωρακισμένα που διέθετε την 28η Οκτωβρίου 1940.

Σταδιακά στο Βορειοηπειρωτικό Μέτωπο αριθμός ιταλικών αρματιδίων CV-33 και CV-35 έπεσαν στα χέρια του Ελληνικού Στρατού ως λάφυρα. Από αυτά αρκετά κατέστησαν επιχειρησιακά και έτσι γεννήθηκε η ιδέα συγκρότησης μια μηχανοκίνητης δύναμης. Η Ελλάδα είχε παραγγείλει άρματα μάχης πριν την έναρξη του πολέμου, με σκοπό την συγκρότηση ενός τεθωρακισμένου συντάγματος. Αυτά όμως δεν παραδόθηκαν λόγω της έκρηξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Το Μηχανοκίνητο Σύνταγμα Ιππικού

Το Μηχανοκίνητο Σύνταγμα Ιππικού (Μ/Κ ΣΙ) διέθετε 44 οχήματα Mercedes Benz W 152 4×4, 44 οχήματα Mercedes Benz LG 2500 6×6 και 75 φορτηγά αυτοκίνητα FIAT των 2,5 τόνων και αριθμό μοτοσυκλετών. Τον Δεκέμβριο του 1940 συγκροτήθηκε μια Επιλαρχία αρμάτων με 35 ιταλικά αρματίδια και συστάθηκε Σχολείο Αρμάτων για την εκπαίδευση στα ελαφρά άρματα μάχης Mk III που είχαν υποσχεθεί οι Βρετανοί. Οι Βρετανοί φέρονται να παρέδωσαν 10 άρματα μάχης του τύπου μαζί με περίπου 100 Universal Carriers και 185 αυτοκίνητα Austin 8HP.

Με αυτό το υλικό αποφασίστηκε, στις 15 Ιανουαρίου 1941, η συγκρότηση της ΧΙΧ Μηχανοκίνητη Μεραρχία= τη διοίκηση της οποίας ανέλαβε ο υποστράτηγος Νικόλαος Λιούμπας. Στη Μεραρχία διατέθηκε και το Μηχανοκίνητο Σύνταγμα Ιππικού που αποτέλεσε τον πυρήνα της. Τελικά η ΧΙΧ Μηχανοκίνητη Μεραρχία έφτασε να διαθέτει 8.000 άνδρες. Αρχικά προβλεπόταν να διαθέτει ένα σύνταγμα αρμάτων μάχης και δύο μηχανοκίνητα συντάγματα πεζικού. Λόγω ελλείψεων μέσων όμως αποφασίστηκε η συγκρότηση τριών μηχανοκινήτων συνταγμάτων (191ο, 192ο, 193ο). Η μεραρχία άρχισε να συγκεντρώνει τα διάφορά τμήματα της στην περιοχή Λάρισας-Τρικάλων -Τύρναβου.

Η Ελαφρά ίλη του Μηχανοκίνητου Συντάγματος Ιππικού συγκρότησε την ΧΙΧ Ομάδα Αναγνώρισης. Η 1η Ίλη Μάχης, ο 1ος και ο 4ος Ουλαμός Πολυβόλων και ο 1ος και 4ος Ουλαμός Όλμων αποτέλεσαν τον πυρήνα του 191ο Μ/Κ Σ. Η 2η Ίλη Μάχης, ο 2ος Ουλαμός Πολυβόλων και ο 2ος Ουλαμός Όλμων, αποτέλεσαν, αντίστοιχα, τον πυρήνα του 192ο Μ/Κ Σ και η 3η Ίλη με τον 3ο Ουλαμό Όλμων και τον 3ο Ουλαμό Πολυβόλων, το πυρήνα του 193ο Μ/Κ Σ.

Οι δυνάμεις της Μεραρχίας

Η Μεραρχία έφτασε να διαθέτει:191ο Μ/Κ Σύνταγμα με το 1ο Τάγμα Πεζομάχων (με μια ίλη μάχης, ουλαμό πολυβόλων με 4 πολυβόλα, ουλαμό όλμων με τέσσερις σωλήνες των 81 χλστ., ίλη πολυβόλων πολυβόλων επί αυτοκινήτων Austoni 8 HP) και τη 2η Επιλαρχία Αρμάτων (1η Ίλη «Κλειστών» αρμάτων με 9 Μk ΙΙΙ, 2η Ίλη «Ανοικτών» αρμάτων με 11 Carrier, εφοδιασμένη και με δύο αντιαρματικά τυφέκια Boys των 14 χλστ. και 3 όλμους των 3 in. την 3η Ίλη «Ανοικτών» αρμάτων και την 4η Ίλη Μοτοσικλετιστών με 48 διθέσιες μοτοσικλέτες Norton 16H και έξι εξοπλισμένα με πολυβόλο αυτοκίνητα Austin 8HP).

• Το 192ο Μ/Κ Σ (ίδια σύνθεση με το 191ο, αλλά αντί αρμάτων Mk III ιταλικά αρματίδια CV-33/35).
• Το 193ο Μ/Κ Σ (όπως το 192ο).
• ΧΙΧ Ομάδα Αναγνωρίσεως (Ελαφρά Ίλη, μια Ίλη με 11 Carrier).
• Την ΧΙΧ Μοίρα Πυροβολικού (δύο πυροβολαρχίες των 75 χλστ.).
• Την ΧΙΧ Μοίρα Αντιαεροπορικού Πυροβολικού (δύο πυροβολαρχίες, μια μες 4 πυροβόλα των 37 και μια με τέσσερα πυροβόλα των 20 χλστ.).
• 8 ιταλικά αντιαρματικά πυροβόλα των 47 χλστ. τέσσερα αντιαρματικά πυροβόλα Solothurn S-18 των 20 χλστ.
• Ίλη Διαβιβάσεων, Υγειονομική Ίλη, δύο διμοιρίες αυτοκινήτων και υπηρεσίες.

Η ΧΙΧ Μηχανοκίνητη Μεραρχία βρέθηκε, χωρίς το 191ο Μ/Κ Σ απέναντι στην πανίσχυρη γερμανική 2η Μεραρχία Πάντσερ που καλύπτονταν παράλληλα από αέρος από δεκάδες αεροσκάφη. Όπως ήταν ευνόητο η θεωρητικά μόνο, ελληνική «μεραρχία», δεν είχε καμία τύχη απέναντι στην άριστα εξοπλισμένη γερμανική δύναμη και σαρώθηκε αγωνιζόμενη πάντως γενναία. Άλλωστε δεν πολέμησε καν ενωμένη. Το 191ο Μ/Κ Σ είχε διατεθεί αλλού και η Ομάδα Αναγνώρισης μόλις τις 8 Απριλίου εισήλθε στον αγώνα.

Οι πρώτοι πεσόντες

Στη ΧΙΧ υπήχθη το Απόσπασμα Κρουσίων, δυνάμεως τάγματος + λόχου πεζικού, το πεζομάχο 2ου ΣΙ δυνάμεως τάγματος και μια μοίρα πυροβολικού με δύο πυροβολαρχίες. Κατά τον αγώνα της διατέθηκαν και μικρές ακόμα δυνάμεις πεζικού (περίπου τρεις λόχοι, εκ των οποίων οι δύο διαλύθηκαν από τους Γερμανούς πριν πολεμήσουν).

Ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι η ΧΙΧ Μ/Κ Μ διέθετε 40 συνολικά ελαφρά άρματα και 100 Carrier. Ωστόσο τόσο η “Ιστορία Ιππικού Τεθωρακισμένων” του ΓΕΣ, όσο και ο αναφερόμενος στις μάχες στην Αν. Μακεδονία και Θράκη τόμος της ΔΙΣ/ΓΕΣ αναφέρει 27 άρματα και 77 Carrier.

Στις μάχες κατά των Γερμανών έπεσαν οι πρώτοι Έλληνες ήρωες των τεθωρακισμένων. Ο ίλαρχος Δ. Σαρίμπεης του 92ου Μ/Κ Σ εμψύχωνε όρθιος τους άνδρες του αδιαφορώντας για τα Stuka μέχρι που θερίστηκε από μια ριπή. Ο υπίλαρχος Αρχοντάκης της ΧΙΧ Ομάδας Αναγνωρίσεως πολέμησε επί οκτώ ώρες με ένα οπλοπολυβόλο τους Γερμανούς, επικεφαλής των ανδρών του ανακόπτοντας την προέλασή του, αν και τραυματίας. Έπεσε μαχόμενος στις 8 Απριλίου.