Δεκεμβριανά στην Αθήνα λόγω Νοεμβριανών στη Λαμία

Οι πιστολιές και οι μπαλοθιές που πέσανε εκείνη την ημέρα στη Λαμία δεν είχανε νεκρούς. Πουλιά, ίσως, ανθρώπους σίγουρα όχι. Τα όπλα και οι κάννες τους ήταν γυρισμένα στον αέρα. Ήταν ήχοι υποδοχής. Μέσα από τους μικρούς δρόμους της επαρχιακής αυτής πόλης περνούσε γεμάτος αυτοπεποίθηση -αλλά περισσότερο ανησυχία- ο δημιουργός του αποτελεσματικότερου και μοναχικού αντάρτικου στην κατεχόμενη Ευρώπη.

Μόλις επέστρεφε από άλλη μια επιχείρηση εκκαθάρισης στην Πελοπόννησο. Οι Γερμανοί μπορεί να είχανε αποχωρήσει, αλλά οι συνεργάτες τους ταγματοτσολιάδες ήταν εδώ. Δεν γινόταν αλλιώς, αφού ήταν Έλληνες, που στην κατοχή λειτούργησαν επικουρικά στους Γερμανούς, εκτελώντας και βασανίζοντας άμαχους. Κάτι τέτοιους ο Άρης Βελουχιώτης τους κυνήγησε και τους εξόντωνε αμείλικτα.

Οι περισσότεροι Έλληνες αξιωματικοί δεν ήταν εξοικειωμένοι με τον αντάρτικο πόλεμο. Προπολεμικά, είχε αφαιρεθεί το σχετικό κεφάλαιο από την ελληνική έκδοση του έργου του Κλαούζεβιτς στη Σχολή Ευελπίδων. Φαίνεται όμως ότι και οι Γερμανοί δεν τα πήγαιναν καλύτερα. Όλες οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της Βέρμαχτ και των Waffen-SS εναντίον των ανταρτών κατέληγαν σε αποτυχία. Η στρατιωτική ιδιοφυία του Άρη Βελουχιώτηκή κατάφερε να καθηλώσει τεράστιο όγκο γερμανικών και ιταλικών μεραρχιών, ενώ ταυτόχρονα “τακτοποιούσε” και τυχοδιώκτες ντεμέκ αντιστασιακούς, όπως ο εύσωμος Ζέρβας.

Τα πράγματα όμως, όταν εισερχόταν εκείνες τις μέρες στη γενέτειρα του Λαμία, ήταν διαφορετικά. Ο κοινός εχθρός, οι Γερμανοί, αναχωρούσαν ηττημένοι και πλέον δεν έμενε παρά να αντιμετωπιστούν ένα σωρό πολλαπλάσιοι εσωτερικοί εχθροί.

Οι αυτοκρατορικοί Βρετανοί δεν θα εγκατέλειπαν εύκολα τα φιλέτα τους. Ωστόσο, υπήρχαν κύκλοι στον βρετανικό στρατό που θεωρούσαν λανθασμένη την κίνηση να ανοίξει μέτωπο με τον ΕΛΑΣ εκείνη τη στιγμή. Στην Ελλάδα, οι φιλόδοξοι ιντριγκαδόροι πολιτικοί των παλαιών αστικών κομμάτων, όπως ο Γεώργιος Παπανδρέου, οι φυγάδες βασιλιάδες, ακόμα και οι σκληροπυρηνικοί της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ είχαν τη δική τους ατζέντα. Ο διορατικός Βελουχιώτης αντιλαμβανόταν που πήγαινε το πράγμα με όλους τους παραπάνω. “Είδες τι γίνεται; Mας παραδίδουν [όπλα] στους Άγγλους […] Και χωρίς όπλα πως θα ζήσουμε; Πώς θα αποχτήσουμε αυτό που θέλουμε χωρίς όπλα;” Έλεγε σε έναν σύντροφό του.

Πράγματι, οι Εγγλέζοι σε συνεργασία με τους πολιτικούς είχαν παραβεί τις συμφωνίες που έκαναν με τους αριστερούς πριν λίγους μήνες, ζητώντας διάλυση του ΕΛΑΣ, της μοναδικής λαοφιλούς και αποτελεσματικής στρατιωτικής οργάνωσης. Όπως ανέφερε, μάλιστα, σε αφιέρωμα ο ιστορικός δρ. Παναγιώτης Δημητράκης, σε απόρρητο σημείωμα της SOE που αποχαρακτηρίστηκε το 2005, αποδεικνύεται ότι οι Βρετανοί σκέφτονταν σοβαρά να εξοντώσουν τον Άρη το 1944!

Αντίθετα, οι συνεργάτες των Γερμανών θα μετατρέπονταν σε μια χρήσιμη στρατιωτική δύναμη για τον μηχανισμό Παπανδρέου. Ο Βελουχιώτης, ενώ γενικά πειθαρχούσε στο ΚΚΕ, αυτή τη φορά θα έκανε το salto mortale. Τα έπαιξε όλα για όλα παίρνοντας πρωτοβουλία να καλέσει στη Λαμία –το στρατηγείο του ΕΛΑΣ- τους αρχηγούς-καπεταναίους της Αντίστασης. Εκεί, θα τους ζητούσε να διαβούν τον “Ρουβίκωνα”.

Γιατί μας κάλεσες

Στις 11 Νοέμβρη η μικρή αυτή επαρχιακή πόλη, θα ζούσε μία από τις σημαντικότερες στιγμές στην ιστορία της. Οι στρατιωτικοί ηγέτες της Εθνικής Αντίστασης είχαν συγκεντρωθεί σε ένα σχολείο για τη μεγάλη συνέλευση των καπεταναίων. Υπόθεση εργασίας: Οι «Εγγλέζοι ξανάρχονται». “Για τον ΕΛΑΣ ήταν ίσως η τελευταία ευκαιρία να δρέψει τους καρπούς της νίκης του” έγραφε ο Γάλλος ιστορικός Ντομινίκ Εντέ. Πρώτος πήρε το λόγο ο ίδιος ο Άρης, ζητώντας από όλους να οργανωθούνε και να προετοιμαστούνε για σύγκρουση με τους Εγγλέζους. Μετά από λίγο σηκώθηκε ένας από τους σύνεδρους: “Άρη, μιλάς εκ μέρους σου ή εκ μέρους του κόμματος;”.

Ο Άρης, φυσικά, απάντησε ότι μιλάει για τον εαυτό του, ως καπετάνιος. Τότε, πήρε τον λόγο ο Μάρκος Βαφειάδης, πανίσχυρος καπετάνιος στην Μακεδονία, ο άνθρωπος που έβαλε τον ΕΛΑΣ στη Θεσσαλονίκη, παρά τις διαταγές του κόμματος να μην πάρει τέτοιες πρωτοβουλίες.

Παίρνοντας τον λόγο ο Μάρκος Βαφειάδης είπε: “Σύντροφε, δεν υπάρχει οργάνωση καπεταναίων. Δεν καταλαβαίνω τη σημασία αυτής της συγκέντρωσης. Αν ήρθαμε εδώ για να ακούσουμε να εκφράζεις μια άποψη που μόνο εσένα δεσμεύει, δεν βλέπω γιατί μας κάλεσες“. Ο Βελουχιώτης κατάπιε την γλώσσα του. Οι άνθρωποι που εμπνεύστηκαν και καθοδηγήθηκαν από τον Άρη, προτίμησαν να υπακούσουν στους δογματισμούς του κόμματος.

Ο ικανότατος στρατιωτικά Μάρκος Βαφειάδης γκρέμισε την τελευταία ευκαιρία των ελεύθερων και ανεξάρτητων ελληνικών δυνάμεων να προστατεύσουν τα κεκτημένα των τελευταίων τριών χρόνων. Οι καπεταναίοι δεν θα επεξεργάζονταν ούτε καν στρατιωτικό σχέδιο. Μετά το τέλος της συνάντησης οι καπεταναίοι τα σπάσανε με τον Άρη, παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής, μένοντας ο ίδιος βαθιά πικραμένος.

Στις 3 Δεκεμβρίου, σε λιγότερο από ένα μήνα, οι Ελασίτες στην Αθήνα θα έρχονταν αντιμέτωποι με βρετανικά άρματα μάχης, αεροπλάνα και πρώην συνεργάτες των Γερμανών, πλην απαραίτητων πια στον Παπανδρέου. Εκείνος ο ψηλός, πρώην συνεργάτης του Βενιζέλου θα έκανε τα πάντα για να γίνει πρωθυπουργός, δημιουργώντας μια οικογενειακή παράδοση. Ο ΕΛΑΣ και ο Βελουχιώτης βρίσκονταν εκτός Αθήνας, το αινιγματικό δογματικό ΚΚΕ έπεσε στην παγίδα του Παπανδρέου και οι μαχητές και άμαχοι στην Αθήνα πλήρωσαν τα σπασμένα. “Αυτό που είχε προβλέψει ο Άρης συνέβη“, όπως έγραφε ο Μαρκ Μαζάουερ. Οι αντάρτες θα παρέδιδαν τα όπλα και θα έπεφταν θύμα της Λευκής Τρομοκρατίας του Παπανδρέου και των Βρετανών.

Οι προσωπικές φιλοδοξίες βασιλιάδων, ΚΚΕ και εξόριστων πολιτικών βάρυναν περισσότερο στην εθνική ζυγαριά. Εκείνο το “όχι” του Μάρκου στον Άρη, το Νοέμβριο του 1944, αποτέλεσε την αρχή του τέλους. Τρία χρόνια αργότερα θα το αντιλαμβανόταν και ο ίδιος, όταν πλέον ο Βελουχιώτης δεν θα ήταν στη ζωή.