Δούρειος Ίππος: Ξύλινο άλογο ή πολιορκητική μηχανή;

«Το γεγονός ότι το έργο αυτό του Επειού (του κατασκευαστή του Δούρειο Ίππου) ήταν ένα μηχάνημα για τη διάλυση του τείχους το ξέρει όποιος δεν θεωρεί εντελώς ανόητους τους Φρύγες» (Αττικά, Ι 23.80). Με τη φράση αυτή ο Παυσανίας περιγράφει τον Δούρειο Ίππο, την πρώτη μηχανή για τη διάλυση του τείχους που χρησιμοποιήθηκε από ελληνικό στρατό.

Οι “Φρύγες” (οι Τρώες) δεν ήταν ανόητοι να γκρεμίσουν μόνοι τους τα τείχη τους για να φέρουν εντός της πόλης τους ένα ξύλινο άλογο. Αντίθετα το “ξύλινο άλογο” ήταν που γκρέμισε τα τείχη τους και επέτρεψε στους Αχαιούς να εισέλθουν στην πόλη. Τι ήταν όμως αυτό το ξύλινο άλογο, ο Δούρειος Ίππος;

Σύμφωνα με τον μύθο, οι Αχαιοί απογοητευμένοι από τη μακρά πολιορκία της Τροίας, αποφάσισαν να δοκιμάσουν την τύχη τους, με ένα τέχνασμα. Ο Φωκεύς μηχανικός Επειός, κατασκεύασε ένα κούφιο ξύλινο άλογο, εντός του οποίου κρύφτηκαν μερικοί Αχαιοί πολεμιστές. Όταν οι Τρώες έφεραν τον Ίππο εντός των τειχών οι έγκλειστοι Αχαιοί βγήκαν κρυφά, άνοιξαν τις πύλες και έτσι εισήλθε στην πόλη και ο υπόλοιπος μυκηναϊκός στρατός και την κυρίευσε. Αυτά αναφέρει ο μύθος. Τι κρύβεται όμως πίσω από αυτό το ρομαντικό παραμύθι;

Μια πρώιμη Ελέπολις;

Τα κείμενα του επικού κύκλου κάνουν εκτενείς αναφορές στο έργο του Επειού. Σύμφωνα με τις περιγραφές επρόκειτο για μια κατασκευή τεραστίων, για τα μέτρα της εποχής, διαστάσεων, εντός της οποίας ή για το χειρισμό της οποίας απαιτούντο 3.000 άνδρες (Μικρή Ιλιάς). Οι μεταγενέστεροι συγγραφείς θεώρησαν τον αριθμό αυτό υπερβολικό και τον κατέβασαν στους 100, 50ή και 12 μόλις άνδρες. Σε παραστάσεις εξάλλου, η παλαιότερη των οποίων ανάγεται στους γεωμετρικούς χρόνους, ο Δούρειος Ίππος αποδίδεται φυσιοκρατικά ως ξύλινο άλογο, έμφορτο πολεμιστών.

Στο σημείο όμως αυτό θα ήταν σκόπιμο να αναφερθεί ρητά ότι οι πολιορκητικές μηχανές ήταν γνωστές ήδη από τον 18ο αιώνα π.Χ. Σε αιγυπτιακούς τάφους, της περιόδου του Παλαιού και Μέσου βασιλείου, υπάρχουν παραστάσεις πολιορκητικών μηχανών (τροχοφόρες κλίμακες, πολιορκητικοί κριοί κ.α.). Παρόμοιες μηχανές διέθεταν και οι Χετταίοι.

Πρέπει λοιπόν να θεωρείται απίθανο το γεγονός οι Έλληνες, οι οποίοι τόσο στενές σχέσεις είχαν αναπτύξει, τόσο με τους Αιγυπτίους –με τους οποίους άλλωστε συμπολέμησαν κατά των Υκσώς, αυτή ακριβώς την περίοδο(16ος αιώνας π.Χ.)- όσο και με τους Χετταίους, να μη γνώριζαν την ύπαρξη απλών έστω πολιορκητικών μηχανών.

Όσον αφορά τον αριθμό των 3.000 ανδρών στους οποίους αναφέρεται η Μικρή Ιλιάς, αν και εν πρώτης φαίνεται όντως υπερβολικός, ταυτίζεται όμως με τον αριθμό των ανδρών που απαιτούντο για τον χειρισμό μιας τυπικής Ελέπολις των Ελληνιστικών Χρόνων. Και η Μικρή Ιλιάς γράφτηκε 300 έτη νωρίτερα από την ελληνιστική περίοδο!

“Ζωόμορφες” μηχανές

Τροχοφόρες πολιορκητικές μηχανές (τις οποίες κάποιοι ευφάνταστοι ταυτίζουν με τανκς) χρησιμοποίησαν κατά κόρο, από τον 10ο αιώνα π.Χ. τουλάχιστον, οι Ασσύριοι. Επειδή όμως στην ιστορία τίποτα δεν οφείλεται σε παρθενογένεση, είναι πολύ πιθανό η τεχνογνωσία των Ασσυρίων να προερχόταν από γειτονικούς πολιτισμούς. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο το γεγονός ότι οι πολιορκητικές μηχανές των Ασσυρίων ήταν πολλές φορές ζωόμορφες και σχεδόν πάντα έφεραν ονόματα ζώων (πχ ρινόκερος).

Βάση των παραπάνω μπορεί να εξαχθεί, με σχετική ασφάλεια, το συμπέρασμα ότι ο Δούρειος Ίππος ήταν ένας τροχοφόρος στεγασμένος και επενδεδυμένος με δέρματα ζώων, ώστε να μην αναφλέγεται, κριός, για την κίνηση και τη χρήση του οποίου απαιτείτο μεγάλος αριθμός ανδρών. Το μόνο πρόβλημα των Αχαιών θα ήταν να “πείσουν” τους Τρώες να “επιτρέψουν” την προσέγγιση της μηχανής στα τείχη τους.

Αυτό ακριβώς φοβόταν και οι τελευταίοι και για αυτό αντέταξαν λυσσώδη ενεργητική άμυνα, καθυστερώντας, όσο μπορούσαν, το πλησίασμα του εχθρού στα τείχη τους. Από τη στιγμή που οι Αχαιοί θα ήταν σε θέση να πλησιάσουν τα τείχη και να θέσουν σε ενέργεια τη μηχανή, το αποτέλεσμα της πολιορκίας ήταν βέβαιο. Εξάλλου η πολιορκία της Τροίας κράτησε, απ’ ότι φαίνεται, λίγους μόνο μήνες. Όσο χρειάστηκε δηλαδή για να αναγκάσουν οι Αχαιοί τους αντιπάλους τους να περιοριστούν στα τείχη. Ο Όμηρος περιγράφει τα γεγονότα 51 μόνο ημερών της πολιορκίας.