Δράμα 1941: Ντοκουμέντο εποχής από τη βουλγαρική κατοχή

Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τα χιτλερικά στρατεύματα οι Γερμανοί παρέδωσαν την Ανατολική Μακεδονία στους Βουλγάρους συμμάχους τους. Ήταν η τρίτη φορά που η πολύπαθη Ανατολική Μακεδονία έπεφτε στα χέρια των Βουλγάρων και όπως και τις προηγούμενες φορές οι κάτοικοί της υπέφεραν από τους βάρβαρους κατακτητές που επεδίωκαν τον εκβουλγαρισμό των Ελλήνων με τη βία.

Οι Βούλγαροι προέβησαν σε τρομακτικές ωμότητες. Στόχος τους ήταν πρώτα η Εκκλησία, την οποία καταδίωξαν αγρίως. Ακολούθησε γενικευμένη δίωξη των Ελλήνων. Η πόλη της Δράμας επίσης υπέφερε πολύ και μάλιστα από πολύ νωρίς. Σε έκθεση του Νοεμβρίου 1941 οι τότε ελληνικές αρχές κατέγραψαν τα βουλγαρικά εγκλήματα στην Δράμα μετά την λεγόμενη εξέγερση της πόλης στις 28 Σεπτεμβρίου – 2 Οκτωβρίου 1941. Αποτέλεσμα της εν λόγω εξέγερσης ήταν και η καταστροφή του μαρτυρικού Δοξάτου.

«Από της καταλήψεως της πόλεως υπό Βουλγαρικού Στρατού εσημειώθη η άφιξις πολυαρίθμων Βουλγάρων του Μακεδονικού Κομιτάτου και ήρξατο η συστηματική εκρίζωσις των διανοουμένων γενικώς, του κλήρου και των εμπόρων. Ταχέως ολόκληρος σχεδόν η εξουσία περιήλθεν εις χείρας του Βουλγαρικού Κομιτάτου, αρχηγός του οποίου εν Δράμα είναι ο Βούλγαρος Δικηγόρος Σφέτκο Μούδρωφ…

Πολλοί διέδιδον εμπιστευτικώς εις Έλληνας φίλους των από τον μήνα Ιούνιο ότι κάτι σοβαρόν πρόκειται να διαπραχθή υπό των Βουλγάρων εις βάρος του Ελληνικού στοιχείου και συνίστων εις αυτούς όπως εις περίπτωσιν συναγερμού, πυροβολισμών ή ζητωκραυγών μη εξέλθουν των οικιών των. Εξ άλλου Βούλγαροι Δημόσιοι υπάλληλοι και Αξιωματικοί διέδιδον ότι πάντες οι Έλληνες της Ανατολ. Μακεδονίας θα εκπατρισθούν και αντ’ αυτών θα εγκατασταθώσι εν αυτή Βούλγαροι.

Το εσπέρας της Κυριακής 28 Σ/βρίου εσβέσθησαν τα φώτα και όλοι οι Βούλγαροι στρατιώται έσπευσαν εις τους στρατώνας. Οι συλλαμβανόμενοι εις τας οικίας των υπό των χωροφυλάκων, ενόπλων κομιτατζήδων και στρατιωτών Έλληνες εφονεύοντο καθ’ οδόν ή ωδηγούντο εις τους στρατώνας, το Γυμνάσιο ή την Αστυνομίαν. Εις τους στρατώνας Πυροβολικού είχον συγκεντρωθή 700 περίπου Έλληνες πολίται της Δράμας. Μεταξύ αυτών ήσαν οι 1) Ιατρός Προκοπίου, 2) Ιατρός Χρονίδης, 3) Αλατόπουλος, 4) Φέσσας πρώην Δήμαρχος Δράμας μετά των δύο υιών του και πολλοί άλλοι έμποροι, διανοούμενοι, επιστήμονες και ελάχιστοι εργάται.

Οι ως ανωτέρω 700 Έλληνες όταν έφθασαν εις τον τόπον συγκεντρώσεως διετάχθησαν να υψώσουν τας χείρας, μεθ’ ό υπέστησαν γενικήν σωματικήν έρευναν υπό των Βουλγάρων στρατιωτικών καθ’ ην αφηρέθησαν παρ’ αυτών άπαντα τα τιμαλφή και οπωσδήποτε έχοντα αξίαν τινά αντικείμενα, χρήματα, ωρολόγια, δακτυλίδια, βέρες, καμπαρντίνες, υποκάμισα, υποδήματα, κ.λ.π.».

«Συστηματική καταλήστευσις»

«Όταν επερατώθη η συστηματική καταλήστευσις τούτων, διετάχθησαν οι 15 επικεφαλής της φάλαγγος εις τους οποίους συμπεριελήφθη ληφθείς εκ του τέλους της φάλαγγος και εργοστασιάρχης τις αεριούχων ποτών ονόματι Κώστας, εκδηλώσας την αγανάκτησίν του προς τον ενεργήσαντα σωματικήν αυτού έρευναν Βούλγαρον στρατιώτην να προχωρήσουν προς τους σταύλους, εν τη εκτελέσει της δοθείσης αυτοίς διαταγής ούτοι ενέπεσαν εις πυρά τοποθετημένου επίτηδες πολυβόλου και εφονεύθησαν πάντες. Οι υπόλοιποι ενεκλείσθησαν εις τους θαλάμους των στρατώνων αφού προηγουμένως προσεδέθησαν αι χείρες των.

Την πρωϊαν της 30 Σ/βρίου εσύρθησαν τα πτώματα των ως ανωτέρω 16 φονευθέντων προ των παραθύρων των θαλάμων εις ους εκρατούνται οι λοιποί και μετά ταύτα μετεφέρθησαν εις το Ινστιτούτο Καπνού όπου ετάφησαν εντός λάκκων προετοιμασθέντων από αρκετών ημερών, τα πτώματα εκαλύφθησαν δι’ ασβέστου μεταφερθείσης εκεί δι’ αυτοκινήτων από της 26 Σεπτεμβρίου. Αμέσως μετά την μεταφοράν των πτωμάτων εισήλθεν εις τους θαλάμους Βούλγαρος Λοχαγός της Μουσικής όστις είπεν προς τους κρατουμένους ότι οι εκ της πόλεως Δράμας καταγόμενοι ουδέν έχουσι να πάθωσι καθ’ όσον απεδείχθη ότι ουδεμία αντιβουλγαρική εκδήλωσις έλαβεν χώραν εν αύτη. Συγχρόνως εχαλάρωσε τα δεσμά τινών εκ των κρατουμένων και διένειμεν εις πολλούς τεμάχια άρτου.

Το εσπέρας όμως απόσπασμα Βουλγάρων στρατιωτών παρέλαβεν εξ εκάστου θαλάμου 5-10 κρατουμένους, τους οποίους ετυφέκισεν εις το περίβολον των στρατώνων. Μεταξύ των τυφεκισθέντων ήσαν οι 1) Δημητριάδης Δημήτριος, 2) Βελγίδης Ιωάννης και Παπαδόπουλος Δημ. Κατά την διάρκειαν της νυκτός κατά την αλλαγήν της φρουράς υπό κομιτατζήδων εφονεύοντο υπ’ αυτών κατά βούλισιν 4-5 άτομα εξ εκάστου θαλάμου εκλεκτικώς.

Η 1η Οκτωβρίου διήλθεν εν ήρεμία εις τους Στρατώνας και ωδηγούντο εις ταύτας μόνον μεμονομένα άτομα εκ Δράμας ή των πέριξ αυτής χωρίων. Κατά την ημέραν ταύτην αφηρέθησαν τα δεσμά των κρατουμένων και διενεμήθη εις τούτους άρτος. Το απόγευμα της αυτής ημέρας διετάχθησαν να εξέλθουν των θαλάμων οι κρατούμενοι και συνεκεντρώθησαν εις το προαύλιον των στρατώνων, όπου εγένετο ο διαχωρισμός αυτών κατά συνοικίας επί τω λόγω ότι θα αφίεντο ελεύθεροι, αντί όμως τούτου ενεκλείσθησαν άπαντες εις ένα σταύλον των στρατώνων η δε φρούρησις των ανετέθη εις Κομιτατζήδες.

Περί το μεσονύκτιον της 1 προς 2αν Οκτωβρίου ήλθεν εις τους στρατώνας ο αρχηγός των Κομιτατζήδων εν Δράμα δικηγόρος Σφέτκο Μούδρωφ όστις εσκηνοθέτησε απόπειραν αποδράσεως των κρατουμένων εκ των σταύλων διά να δικαιολογήση την κατωτέρω απάνθρωπον και κτηνώδη πράξιν. Πλησιάσας τους σταύλους διένειμεν χειροβομβίδες εις τους φύλακας κομιτατζήδες εις ους επεδείκνυεν και τον χειρισμόν, γενόμενος αντιληπτός κατά τας ανωτέρω ενεργείας του υπό του κρατούμένου Αντωνίου Βεζιρτζόγλου. Ακολούθως οι Κομιτατζήδες διά πυροβολισμών εθραυμάτισαν την λυχνίαν του σταύλου και αμέσως μετά τούτου ήρξαντο ρίπτοντες εντός αυτού χειροβομβίδες αίτινες εκραγείσαι αφ’ ενός εδημιούργησαν αφάνταστον πανικόν και αφ’ ετέρου εφόνευσαν 15 εκ των κρατουμένων και ετραυμάτισαν πολλούς.

Μετά ταύτα εισήλθεν εντός του σταύλου ο δικηγόρος Σφέτκο Μούδρωφ και διά κομιτατζήδων απεμάκρυνε τα πτώματα εκ του σταύλου. Εν συνεχεία ηρώτησε ποίοι είναι τραυματισθέντες εκ των χειροβομβίδων, όσοι δε δήλωσαν ότι ετραυματίσθησαν εξήχθησαν εκ του σταύλου και εφονεύθησαν υπό κομιτατζήδων προ αυτού. Αφού περατώθηκε και η δολοφονία των τραυματισθέντων εκάλεσεν ονομαστικώς να εξέλθουν εκ του σταύλου διάφοροι διδάσκαλοι και διανοούμενοι, τους οποίους παρέδωκεν εις κομιτατζήδες οίτινες τους εξετέλεσαν.

Την 2αν Οκτωβρίου εγένοντο ανακρίσεις διά την σκηνοθετηθείσαν απόπειραν αποδράσεως των κρατουμένων εκ του σταύλου. Την ανάκρισιν διενήργησεν είς Βούλγαρος Ταγ/ρχης, όστις εξέλεξεν 10 άτομα εκ των κρατουμένων με τα οποία εσχημάτισε Επιτροπήν την οπίαν παρουσίασεν εις τον Στρατιωτικόν Διοικητήν. Η ανωτέρω επιτροπή έλαβεν εντολήν από τον Στρατιωτικόν Διοικητήν να καταδώσουν τίνες εκ των κρατουμένων είναι κομμουνισταί διά να αφεθούν οι υπόλοιποι ελεύθεροι.

Η Επιτροπή κατόπιν αυτού ηρώτησεν άπαντες τους κρατουμένους να κατονομάσουν τους γνωστούς αυτοίς κομμουνιστάς, μετά την συλλογήν δε των στοιχείων ανέφερε τα ονόματα γνωστών κουμουνιστών, ων δύο συγκαταλέγοντο μεταξύ των κρατουμένων, οι δε λοιποί δεν είχον συλληφθή. Οι δύο κρατούμενοι κουμουνισταί εξετελέσθησαν διαταγή του Στρατιωτικού Διοικητού επί τόπου. Επηκολούθησεν είτα τμηματική απελευθέρωσις των κρατουμένων, οίτινες διετάχθησαν να παραμείνουν εις τας οικίας των επί 18/ήμερον».

Ο αριθμός των εκτελεσθέντων

«Βούλγαροι υπάλληλοι στρατιωτικοί και Κομιτατζήδες ανεβίβαζον τον αριθμόν των εκτελεσθέντων εν Δράμα Ελλήνων υπό των Βουλγάρων εις 2.000-3.000 άνδρας εις ολόκληρον δε τον νομόν της Δράμας εις 5.000-6.000. Μεταξύ των εκτελεσθέντων πιθανώς συγκαταλέγονται και 70 περίπου παιδία τα οποία είχον συλληφθή διότι επειράθησαν παρά τας διαταγάς των Βουλγάρων να επικοινωνήσουν με τους κρατουμένους υπό των Βουλγάρων γονείς των. Τούτο εικάζεται εκ του γεγονότος ότι μέχρι της 28 Οκτωβρίου ουδεμία πληροφορία περί της τύχης των υπήρχεν εν Δράμα. Μεταξύ των Βουλγάρων οίτινες παρέσχον τας ανωτέρω πληροφορίας είναι και ο Βούλγαρος υπάλληλος της Εφορείας Δράμας Πάτερ Γιάνκεφ, όστις επί πλέον ωμολόγησεν ότι οι Βούλγαροι και οι ΄Ελληνες κουμμουνισταί συνειργάζοντο.

Εις την πόλιν Δράμας επεβλήθη βαρεία χρηματική ποινή. Ελληνίς επιθυμούσα να επανέλθη εν Θ/νίκη πλησίον των γονέων της υπεχρεώθη από τον Οικονομικόν Έφορον Δράμας να πληρώση 30.000 λέβα ως αναλογίαν αυτής διά την επιβληθείσαν εκ 10.000.000 λεβίων χρηματικήν ποινήν εις την πόλιν. Ο αυτός Έφορος εδήλωσεν άμα εις ταύτην ότι πρέπει να ευχαριστή τον θεόν διότι εσώθη διότι υπήρχε Διαταγή να σφαγή ολόκληρος ο πληθυσμός της Δράμας εις περίπτωσιν καθ’ ην θα ερρίπτετο έστω και είς πυροβολισμός παρ’ Έλληνος τινός .

Εκτός των ανωτέρω μνημονευθέντων φέρονται εκτελεσθέντες και οι κάτωθι πολίται Δράμας:
1) Αθανασιάδης Θεόφιλος Δ/τής Εμπορικού Επιμελητηρίου Δράμας.
2) Γιαλαμπούκης, τέως υπάλληλος Εφορείας.
3) Παπακωνσταντίνου Εστιάτωρ
4) Μισσήνης αρχιεργάτης καπνών
5) 3 αδελφοί Παπαζήση Ζαχαροπλάσται
6) Τύτος Δημήτριος Φοιτητής Νομικής
7) Μιχαήλ Σοδεράς σιδηρουργός
9) Πολυδεύκης Κιπίνης
10) Ανδρέας Παπαδόπουλος
11) Μηνάς Μαγιόγλου και ο υιός αυτού Κοσμάς ετών15, εργοστασιάρχης Αλαντοποιίας.

Ούτος εφονεύθη μετά του υιού του αφού προηγουμένως εληστεύθη, διηρπάγησαν δε τόσον τα εμπορεύματα του Εργοστασίου του, όσον και τα τοιαύτα του καταστήματός των. Εν συνεχεία οι φονείς επεχείρησαν να βιάσουν την πεντηκοντούτιδα σύζυγόν του, ήτις συνεπεία των ανωτέρω απανθρώπων γεγονότων υπέστη διασάλευσιν των φρένων. Ομοίως εφονεύθησαν, αφού προηγουμένως εβιάσθησαν κατ’ επανάληψιν υπό Βουλγάρων αι δύο (2) θυγατέρες του Ταμίου της Συντεχνίας Κρεοπωλών Δράμας Ζαχαριάδου. Τα πτώματα αμφοτέρων ευρέθησαν ολόγυμνα εκτός της Δράμας επί της οδού προς Βυσσωτσάνην».