Έλληνες νικούν και σταματούν Γερμανούς στις Θερμοπύλες (254 μ.Χ.)

Η τοποθεσία των Θερμοπυλών έχει τεράστιο ιστορικό βάρος. Η ηρωική αντίσταση του Σπαρτιάτη βασιλιά Λεωνίδα των 300 του και των 700 Θεσπιέων παραμένει μνημείο στον αιώνα. Ωστόσο το στρατηγικό πέρασμα κατέστη πολλές φορές πεδίο μάχης τόσο πριν όσο και μετά την θυσία του Λεωνίδα, ως και το 1941. Τον 3ο αι. μ.Χ. η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έδειχνε να καταρρέει. Κυβερνητική αστάθεια και εξωτερικές επιβουλές την είχαν οδηγήσει στο χάος. Ο στρατός ανεβοκατέβαζε αυτοκράτορες στον θρόνο και οι εχθροί εισέβαλαν κατά το δοκούν.

Το 254 μ.Χ. οι ορδές των Γότθων Γερμανών είχαν εισβάλει στα αυτοκρατορικά εδάφη και είχαν φτάσει λεηλατώντας ως τη Θράκη και τη Μακεδονία. Οι Γότθοι επιτέθηκαν στην καλά οχυρωμένη και φρουρούμενη Θεσσαλονίκη αλλά αποκρούστηκαν με απώλειες. Έτσι αποφάσισαν να συνεχίσουν νότια λεηλατώντας και καταστρέφοντας και την υπόλοιπη Ελλάδα. Ο κίνδυνος για τη νότια Ελλάδα ήταν τρομακτικός. Ρωμαϊκά στρατεύματα όμως δεν υπήρχαν για να αναχαιτίσουν τις γερμανικές ορδές. Έτσι οι Έλληνες ανέλαβαν μόνοι τους πρωτοβουλία.

Με την τυπική άδεια του Ρωμαίου ανθυπάτου της επαρχίας της Αχαΐας ο Αθηναίος Φιλόστρατος και ο Θηβαίος Δέξιππος συγκέντρωσαν μια δύναμη ανδρών με σκοπό να καλύψουν το πέρασμα των Θερμοπυλών. Αυτό δεν ήταν εύκολο διότι οι Έλληνες είχαν αιώνες να πολεμήσουν όντας υπό ρωμαϊκή κατοχή. Παρόλα αυτά συγκροτήθηκε ένα είδος πολιτοφυλακής που εξοπλίστηκε με κάθε διαθέσιμο όπλο, αλλά κυρίως με σάρισσες και δόρατα. Οι Έλληνες συγκεντρώθηκαν στις Θερμοπύλες όπου τους μίλησε και ο Ρωμαίος ανθύπατος Μαριανός θυμίζοντάς τους την παλαιά δόξα Ελλάδας και Ρώμης.

Κατόπιν οχύρωσαν το πέρασμα όσο καλύτερα μπορούσαν και περίμεναν τον εχθρό. Οι Γότθοι φάνηκαν σε λίγο, πολλοί, ορμητικοί αλλά όχι ιδιαίτερα καλά οργανωμένοι. Επιτέθηκαν με μανία κατά των ελληνικών οχυρωμάτων αλλά κάθε φορά υποχωρούσαν στρώνοντας το έδαφος με τα κουφάρια τους. Αφού επανέλαβαν τις επιθέσεις τους αρκετές φορές τελικά απογοητευμένοι υποχώρησαν και τελικά αποσύρθηκαν από την Ελλάδα.

Οι λεπτομέρειες της μάχης δεν είναι γενικά γνωστές. Όσα είναι γνωστά προέρχονται από το έργο του ιστορικού Δέξιππου που πιθανότατα είναι ο ίδιος ο ομώνυμος στρατηγός που συμμετείχε. Το 2010 ανακαλύφθηκε στη Βιέννη απόσπασμα του έργου του που αναφέρεται στη μάχη. Τα της μάχης περιγράφει και ο Βυζαντινός ιστορικός του 8ου αι. Γεώργιος Σύγκελος. Τρία ιστορικά έργα του Δέξιππου αναφέρει ο μέγας λόγιος και πατριάρχης Φώτιος.