“Εμπρός Ζουάβοι μαζί μου, αλλιώς θα πεθάνω μόνος μου”… 1 προς 3

Το 1867 η κατάσταση στην Ιταλία ήταν και πάλι τεταμένη. Το 1866 το ιταλικό βασίλειο του Πεδεμντίου είχε ηττηθεί από τους Αυστριακούς αλλά χάρη στη νίκη των Πρώσων στην Σάντοβα (Κένιγκγρατς) κέρδισαν τη Μάντοβα και την Βενετία. Παράλληλα το ιταλικό βασίλειο έθεσε υπό την «αιγίδα» του το παπικό κράτος που μέχρι τότε προστάτευε η Γαλλία.

Παρόλα αυτά ο Τζιουζέπε Γκαριμπάλντι αποφάσισε να «καθάρισε» άμεσα την κατάσταση καταλαμβάνοντας τη Ρώμη. Ο Γκαριμπάλντι χαρακτήρισε τον πάπα «ντροπή και πληγή» για τη Ιταλία και αφού συγκέντρωσε 10.000 άνδρες κινήθηκε προς την Αιώνια Πόλη.

Οι Γαριβαλδινοί εισέβαλαν στο Λάτσιο τον Οκτώβριο του 1867. Κατόπιν ήρθαν σε συνεννόηση με φίλα προσκείμενους στο κίνημά τους στη Ρώμη και σχεδίασαν την αιφνιδιαστική κατάληψη της πόλης. Έτσι στις 22 Οκτωβρίου 70 Γαριβαλδινοί έπλευσαν με λέμβους προς τη Ρώμη από τον ποταμό Τίβερη. Παράλληλα στην πόλη εκδηλώθηκε κίνημα υπέρ των Γαριβαλδινών. Οι επαναστάτες ανατίναξαν τμήμα των οχυρώσεων της πόλης σκοτώνοντας 27 παπικούς στρατιώτες του επίλεκτου συντάγματος ων Ζουάβων.

Ωστόσο τα παπικά στρατεύματα κατέστειλαν την εξέγερση και όταν έφτασαν με τις λέμβους οι Γαριβαλδινοί κυκλώθηκαν από τους παπικούς Ζουάβους και εξουδετερώθηκαν. Στο μεταξύ ο Γκαριμπάλντι πλησίασε με τον όγκο των δυνάμεών του τη Ρώμη αλλά μετά από μερικές αψιμαχίες υποχώρησε.

Παπική αντεπίθεση

Έχοντας οριστικά καταστείλει την εξέγερση στη Ρώμη οι παπικοί ετοιμάστηκαν να αντεπιτεθούν αν και υστερούσαν δραματικά σε αριθμό. Η παπική δύναμη υπό τον Γερμανό στρατηγό Χέρμαν Κάντσλερ διέθετε 5.100 άνδρες. Η δύναμη αυτή ήταν συγκροτημένη σε δύο φάλαγγες.

Η πρώτη υπό τον Ελβετό ντε Κουρτέ αποτελείτο από το Σύνταγμα των Ζουάβων (2 τάγματα – 1.500 άνδρες), το Τάγμα Ξένων Καραμπινιέρων (Ελβετοί ακροβολιστές) με 500 περίπου άνδρες, το Τάγμα Εθελοντών της Αντίμπ (Γάλλοι, Βέλγοι και άλλοι εθελοντές – 540 άνδρες), μια ίλη δραγώνων (106 ιππείς), έναν λόχο σκαπανέων (80 ανδρες), ένα τμήμα χωροφυλακής (50 άνδρες) και μια πυροβολαρχία με έξι ελαφρά πυροβόλα. Η δεύτερη φάλαγγα, υπό τον Γάλλο ντε Πολέ, παρέτασσε 2.000 Γάλλους πεζούς και 100 ιππείς (50 Γάλλοι, 50 παπικοί) και 3 ή 4 ελαφρά πυροβόλα.

Η μάχη

Το πρωινό της 3ης Νοεμβρίου 1867 ήταν σκοτεινό και υγρό. Ο μικρός παπικός στρατός εξήλθε της Ρώμης κινήθηκε προς το μικρό χωριό Μεντάνα περί τα 20 χλμ. απόσταση από την πόλη. Εκεί είχαν οχυρωθεί οι δυνάμεις του Γκαριμπάλντι. Έτσι οι «Ερυθροχίτωνες» Γαριβαλδινοί είχαν και αριθμητικό πλεονέκτημα και ήταν οχυρωμένοι. Οι τύχη της επερχόμενης μάχης φαινόταν προδιαγεγραμμένη, αλλά υπήρχαν και οι Ζουάβοι… Ο Γερμανός στρατηγός των παπικών πλησιάζοντας στην Μεντάνα διέταξε τρεις λόχους Ζουάβων να κινηθούν πίσω από τη δεξιά πτέρυγα των Γαριβαλδινών.

Η υπόλοιπη δύναμή του κινήθηκαν κατά πάνω στους αντιπάλους τους με τους Γάλλους να ακολουθούν περί τα 2 χλμ. πίσω. Όταν είδε τους εχθρούς ο Κάντσλερ διέταξε τους άνδρες του να επιτεθούν αμέσως στα τρία αντίπαλα τάγματα που βρισκόταν μπροστά τους. Έτσι κι έγινε.

Τέσσερις λόχοι Ζουάβων κινήθηκαν σε διάταξη ακροβολισμού και σύντομα εκκαθάρισαν το παρακείμενο δάσος από τους αντιπάλους. Κατόπιν ο διοικητής του συντάγματος των Ζουάβων ντε Σαρέτ τάχθηκε επικεφαλής και οδήγησε τους άνδρες του με εφ’ όπλου λόγχη κατά των αντιπάλων. Οι Γαριβαλδινοί δεν άντεξαν στην έφοδο και το έβαλαν στα πόδια.

Σταμάτησαν τη φυγή μόνο όταν έφτασαν στον οχυρωμένο αμπελώνα Σαντούτσι. Ο αμπελώνας ήταν περιτριγυρισμένος από χοντρούς τείχους και εντός υπήρχε ένα πέτρινο οίκημα. Οι Ζουάβοι επιτέθηκαν αμέσως υποστηριζόμενοι από τους Ελβετούς Καραμπινιέρους και τη Λεγεώνα της Αντίμπ. Ωστόσο η πρώτη τους επίθεση αποκρούστηκε.

Ωστόσο ο ντε Σαρέτ, έφιππος, φώναζε στους άνδρες του: «Εμπρός Ζουάβοι μαζί μου, αλλιώς θα πεθάνω μόνος μου»! Κατόπιν με το ξίφος να δείχνει τον εχθρό, ματωμένο ακόμα, με το καπέλο ενός Γαριβαλδινού αξιωματικού που μόλις είχε σκοτώσει καρφωμένο, μπήκε μπροστά αψηφώντας τις σφαίρες…

Και οι Ζουάβοι του δεν τον απογοήτευσαν. Το άλογο του συνταγματάρχη θερίστηκε από τα πυρά. Δίπλα του έπεσε ο λοχαγός ντε Βω. Παρόλα αυτά οι Ζουάβοι σκαρφαλώνοντας τον τοίχο έτρεψαν σε φυγή τους Γαριβαλδινούς οι οποίοι τώρα οχυρώθηκαν στο μοναστήρι του Ιλ Κονβεντίνο. Με την υποστήριξη του πυροβολικού οι Ζουάβοι επιτέθηκαν και κατέλαβαν και το μοναστήρι υποστηριζόμενοι από τους Ελβετούς.

Σύντομα οι Γαριβαλδινοί υποχώρησαν και από εκεί μπροστά στις ξιφολόγχες των Ζουάβων. Ο Γαριμπάλντι τότε έταξε τις δυνάμεις του στο περιτειχισμένο χωριό και στο κάστρο του. Εκεί, με την βοήθεια και του πυροβολικού τους σταμάτησαν τους παπικούς και εκτέλεσαν επίθεση κατά και των δύο πλευρών των πολύ λιγότερων παπικών.

Στη μια πτέρυγα, οι Γαριβαλδινοί ενεπλάκησαν σε άγρια μάχη με τους Ελβετούς, οι οποίοι όμως αποδείχθηκαν πολύ καλύτεροί τους. Οι λίγοι Ελβετοί όχι μόνο απέκρουσαν την επίθεση αλλά έτρεψαν σε φυγή και καταδίωξαν τους αντιπάλους τους. Την ίδια τύχη είχε και η επίθεση των Γαριβαλδινων στην άλλη πτέρυγα όπου συντρίφθηκαν από τη Λεγεώνα της Αντίμπ.

Βλέποντας την ήττα στις πτέρυγες ο Γκαριμπάλντι επιτέθηκε στο παπικό κέντρο κατά των Ζουάβων ρίχνοντας στη μάχη κάθε διαθέσιμο άνδρα. Ωστόσο οι Ζουάβοι άντεξαν. Ο Κάντσλερ είχε ζητήσει από τους Γάλλους να επέμβουν, αλλά σχεδόν δεν χρειάστηκε.

Αξίζει να αναφερθεί η στάση του συνταγματάρχη Αλέ. Βλέποντας έναν αντίπαλο να τον σημαδεύει ο συνταγματάρχης έμεινε ακίνητος. Κάθε λιποψυχία του πιθανώς θα κλόνιζε τους άνδρες του. Ο Γαριβαλδινός πυροβόλησε αλά αστόχησε. Τότε ο Αλέ γελώντας είπε στους άνδρες του: «Δείτε πόσο χαζός είναι. Σκόπευσε, έβαλλε και δεν με πέτυχε. Δώστε μου ένα τυφέκιο». Το πήρε, σημάδεψε και σκότωσε τον αντίπαλο.

Στο μεταξύ οι τρεις λόχοι Ζουάβων που είχαν αναλάβει την υπερκέραση των Γαριβαλδινών εμφανίστηκαν στα νώτα των εχθρών, ενώ και οι Γάλλοι εισήλθαν, επιτέλους, στον αγώνα κατά του εχθρικού αριστερού πλευρού. Οι Γαριβαλδινοί δεν άντεξαν και τράπηκαν σε άτακτη φυγή. Η μάχη είχε τελειώσει. Οι ηττημένοι είχαν πάνω από 2.100 νεκρούς τραυματίες και αιχμαλώτους, έναντι μόλις 144 νεκρών και τραυματιών των παπικών… Ουσιαστικά 3.000 παπικοί στρατιώτες νίκησαν μόνοι τους, τους τριπλάσιους εχθρούς.