Η αρβανίτικη μπέσα τσακίζει την έπαρση του Ιμπραήμ

Ήταν στα μέσα του 14ου αιώνα (1347-50), που μια επιδημία πανώλης κτύπησε πολλά μέρη στην ελληνική χερσόνησο και μεταξύ άλλων ερήμωσε περιοχές του Μοριά. Για να καλυφθούν οι ανθρώπινες απώλειες από την επιδημία αλλά και από τους συνεχείς πολέμους με τους Φράγκους, ντόπιους και… εισαγόμενους (Καταλανική Εταιρία) ώστε να υπάρχει επάρκεια σε καλλιεργητές αλλά και σε στρατιώτες, οι Δεσπότες του Μυστρά Μανουήλ Καντακουζηνός το 1349 και Θεόδωρος Α΄ Παλαιολόγος το 1384 εγκατέστησαν σε διάφορα μέρη της Πελοποννήσου μεγάλο αριθμό Αρβανιτών από την Αιτωλοακαρνανία, με τις οικογένειές τους.

Μια από τις κύριες εγκαταστάσεις αυτών των νέων πληθυσμών έγινε στη Μεσσηνία, στο οροπέδιο του Δωρίου, που έχει έκταση κάπου 120 τετ. χλμ., όπου δημιούργησαν μια σειρά από χωριά, γνωστά ως Σουλιμοχώρια. Τα χωριά αυτά είναι τα εξής (σε παρένθεση οι σημερινές ονομασίες): Σουλιμά (Άνω Δώριο), Κάτω Σουλιμά (Δώριο), Άνω Ψάρι, Ψάρι, Κούβελα, Άγιος Γεώργιος, Γουβαλάρια (Άγιος Πέτρος), Χαλκιάς, Βλάκα (Χρυσοχώρι), Κλέσουρα (Αμφιθέα), Κατσούρα (Άνω Βασιλικό), Λάπι (Ριζοχώρι), Ρίπεσι (Κεφαλόβρυση), Γκλιάτα (Ηλέκτρα), Πιτσά (Σιτοχώρι) και Αγριλιά (Νέα Αγριλιά). Οι δε κάτοικοί τους φέρουν περήφανα την επωνυμία Ντρέδες.

Δυο λόγια για τα ονόματα Σουλιμάς και Ντρες. Το πρώτο προέρχεται από την σύνθεση και συγκοπή στη συνέχεια δυο αρβανίτικων λέξεων: Σούλι (ύψωμα, κορφή) + ιμάδ (μεγάλος) = Σουλιμάς. Το δεύτερο από την παρερμηνεία της έννοιας της λέξης Ανδρέας (αρβ.: Ντρες), που το συνέδεαν με τις έννοιες άνδρας, ανδρείος. Τελικά, το Ντρες έφτασε να σημαίνει ανδρείος, ανυπότακτος, ακατάβλητος. Μια άλλη εκδοχή θέλει το όνομα «Ντρες» να προέρχεται από την αρβανίτικη λέξη «ντρέιτ» που σημαίνει «ίσιος», που προφανώς έχει την ίδια ετυμολογική αφετηρία.

Από το 1780 μέχρι το 1821 τα Σουλιμοχώρια αυτοδιοικούνται και κανείς Οθωμανός δεν τολμούσε να πατήσει στα χώματά τους. Το λέει και το τραγούδι:

«Το Ψάρι και του Σουλιμά τα δυο κεφαλοχώρια,
χαράτσι δεν πληρώνουνε, Τούρκο δεν προσκυνάνε,
γιατί ‘ναι ο Ντάρας το θεριό και ο Τάσης Παπατσώρης,
πιάνουν και στέλνουν μήνυμα σ’ όλα τα παλικάρια,
πάρτε τα καρυοφύλλια σας και πιάστε καραούλι,
ποδάρι Τούρκου να μην μπει μεσ’ στα Σουλιμοχώρια,
γιατί ’ναι οι Ντρέδες ξακουστοί και πρώτοι στο σημάδι,
βόλι δεν πάει αλάθευτο και γιαταγάνι κούφιο»

Ή το άλλο:

«Στη Μεσσηνία κι Αρκαδιά και στα Σουλιμοχώρια,
χαράτσι δε, Ντάρα μου, χαράτσι δεν πληρώνουνε.
Χαράτσι δεν πληρώνουνε, Τούρκο δεν προσκυνάνε,
γιατί είν’ ο Ντα, Ντάρα μου, γιατί είν’ ο Ντάρας* ο σκληρός!»

Οι Ντρέδες ξεκίνησαν την Επανάσταση από τους πρώτους, στις 24 Μαρτίου 1821 και συμμετείχαν σε όλες τις μεγάλες μάχες του Μοριά, με στράτευμα που ξεπερνούσε τις 3.000. Και το αξιοσημείωτο είναι πως ενώ ο Ιμπραήμ, όταν πάτησε το πόδι του στο Μοριά, είχε σαν βάση του την Μεσσηνία και σάρωνε το σύμπαν, τα Σουλιμοχώρια δεν τόλμησε να τα πλησιάσει. Και όταν, τον Απρίλη του 1827 πήρε την μεγάλη απόφαση να εκστρατεύσει στα εδάφη των Ντρέδων, έσπασε, κυριολεκτικά, τα μούτρα του, πρώτα στο Λάπι (22 Απριλίου), όπου 700 Αιγύπτιοι σκοτώθηκαν και 360 τραυματίστηκαν, στη συνέχεια στο Ψάρι (24 Απριλίου), όπου οι απώλειές του ανήλθαν σε 250 στρατιώτες και 11 αξιωματικούς νεκρούς και 80 τραυματίες και τέλος στον Αϊτό (29 Απριλίου) και την επομένη στο Λυκουδέσι, όπου έπαθε και εκεί πανωλεθρία.

          
      
Αλβανοί πολεμιστές

Γουβαλάρια: Το τελειωτικό χτύπημα στον Ιμπραήμ

Στις 20 Οκτωβρίου 1827 ο Τουρκοαιγυπτιακός στόλος συνετρίβη στο Ναυαρίνο Την επομένη ημέρα οι σύμμαχοι έστειλαν τελεσίγραφο στον Ιμπραήμ να υψώσει λευκή σημαία σε όλα τα φρούρια, προειδοποιώντας τον πως αν ριχτεί έστω και μια τουφεκιά θα θεωρηθεί ως κήρυξη πολέμου. Η ανακωχή υπεγράφη πάνω στη ναυαρχίδα του Κόδριγκτον.

Στις 18 Ιανουαρίου 1828 ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο. Ο Ιμπραήμ, από την άλλη, είχε αρχίσει σιγά – σιγά να απομακρύνει τον στρατό του από την Πελοπόννησο. Όμως, μέσα του τον έτρωγε η στενοχώρια που δεν είχε μπορέσει να πατήσει τα Σουλιμοχώρια. Και έτσι, προέβη σε μια απονενοημένη όσο και παράλογη ενέργεια.

Συγκέντρωσε στον κάμπο του Δωρίου μια μεγάλη δύναμη, αποτελούμενη από 25.000 πεζούς και ιππείς, 35 κανόνια και 4.000 Αλβανούς μισθοφόρους, με την εντολή να κατακάψουν τον τόπο. Οι Ντρέδες, με όλους τους άντρες που μπορούσαν να κρατήσουν όπλο και αρχηγούς τους Αθανάσιο Γρηγοριάδη και Δημήτρη Παπατσώρη, τα παιδιά του Παπατσώρη Αδάμη και Αναγνώστη και από κοντά τους καπεταναίους Γιαννάκη Γκρίτζαλη, Δημ. Μέλιο, Γ. Συρράκο, Αντ. Συρράκο, Αντώνη Ντάρα, Γ. Μεγάλη, Αναγνώστη Σιαμπρή, Γεώργιο Γκότση, Διον. Παπαθεοδώρου κ.α. ήσαν 5.000 όλοι κι όλοι.

Χωρίς να δειλιάσουν έστησαν τα ταμπούρια τους στις κατάλληλες θέσεις και περίμεναν τον εχθρό στα Γουβαλάρια. Το ημερολόγιο έγραφε 20 Μαΐου 1828, καθώς άρχισε η επίθεση των Αιγυπτίων. Που μέχρι την τελευταία στιγμή έψαχναν τους Αλβανούς αλλά δεν τους έβρισκαν. Για να ακριβολογώ, τους βρήκαν τελικά αλλά απέναντί τους, να κρατάνε το αριστερό της παράταξης των αμυνομένων!

Τι είχε συμβεί; Την προηγούμενη, οι Αλβανοί αρχηγοί Αχμέτ Μπέης, Αλή Οσμάν Μπέης, Γαλίπ Μπέης και Μουσταφά Μπέης, φοβούμενοι πως ο Ιμπραήμ θα τους εγκατέλειπε στην Πελοπόννησο φεύγοντας και έχοντας να πληρωθούν τρεις μήνες, δώσανε μπέσα με τους Ντρέδες και άλλαξαν στρατόπεδο. Αφού συμφώνησαν να τους βοηθήσουν να περάσουν στη Ρούμελη.

Η επίθεση των Αιγυπτίων ξεκίνησε στις 6 το πρωί και μέχρι τις 5 το απόγευμα έκαναν συνολικά έξι γιουρούσια που βάφτηκαν με το αίμα των επιτιθέμενων. Στη μάχη χάθηκαν πάνω από 1.800 Αιγύπτιοι και 600 από δαύτους τραυματίστηκαν. Από τους Ντρέδες σκοτώθηκαν 62 και 23 πληγώθηκαν. Οι Αλβανοί είχαν 173 νεκρούς και 44 τραυματίες. Για είκοσι μέρες οι Σουλιμοχωρίτες φιλοξένησαν του Αλβανούς, μέχρι να συνέλθουν οι τραυματίες, και μετά τους συνόδευσαν ως το Αίγιο, από όπου πέρασαν απέναντι για να γυρίσουν στην πατρίδα τους…

---

*Το τραγούδι αναφέρεται στον φημισμένο πολέμαρχο του 18ου αιώνα Μάρκο Ντάρα.