Η αυθόρμητη χριστουγεννιάτικη εκεχειρία του 1914

Επικαλούμενοι την κληρονομιά της εκεχειρίας των Χριστουγέννων του 1914 κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ηγέτες θρησκευτικών κοινοτήτων ζήτησαν ειρήνη και διαπραγματεύσεις για να τερματιστεί ο πόλεμος, ανέφερε το People’s Dispatch. Σχεδόν 1.000 θρησκευτικοί ηγέτες υπέγραψαν μια δήλωση που αναφέρει μεταξύ άλλων:

«Στο πνεύμα της εκεχειρίας που έλαβε χώρα το 1914 κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, παροτρύνουμε την κυβέρνησή μας να αναλάβει ηγετικό ρόλο στον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, στην κατάπαυση του πυρός και στη διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων, πριν ένας πυρηνικός πόλεμος καταστρέψει τα οικοσυστήματα του κόσμου και εξολοθρεύσει όλη τη δημιουργία του Θεού». Η δήλωση συντάχθηκε από τις αμερικανικές ειρηνευτικές οργανώσεις CODEPINK, Εθνικό Συμβούλιο Πρεσβυτέρων και Fellowship of Reconciliation-USA (FOR).

Ενώ οι ΗΠΑ κλιμακώνουν με τις αποστολές όπλων, οι ειρηνευτικές οργανώσεις επιζητούν την έναρξη διαπραγματεύσεων. «Η διαπραγμάτευση δεν είναι ευφημισμός συνθηκολόγησης, ούτε εξορθολογισμός της επιθετικότητας του Πούτιν –λέει η Μίντια Μπέντζαμιν (Βραβείο Ειρήνης, Γκάντι), συνιδρυτής της CODEPINK– Είναι απλώς μια αναγνώριση ότι το τέλος αυτού του πολέμου δεν μπορεί να επιτευχθεί με περισσότερο πόλεμο. Θα πρέπει να αναληφθεί δράση για παύση των εχθροπραξιών».

Η Ρωσία δήλωσε ότι δεν έχει λάβει καμία πρόταση σχετικά με μια “χριστουγεννιάτικη εκεχειρία” στην Ουκρανία. Ερωτηθείς ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ αν η Μόσχα έχει δεχθεί προτάσεις για μια “χριστουγεννιάτικη εκεχειρία”, δήλωσε στους δημοσιογράφους: «Όχι, δεν έχουν ληφθεί τέτοιες προτάσεις από κανέναν. Το θέμα αυτό δεν είναι στην ημερήσια διάταξη».

Το προηγούμενο του 1914

Εν τούτοις υπάρχουν αξιωματούχοι στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ που μιλούσαν για διαπραγματεύσεις και χριστουγεννιάτικη εκεχειρία. Μια εκεχειρία όμως, θα επέτρεπε στις ουκρανικές δυνάμεις να εφοδιασθούν με νέα πυρομαχικά. Ενδεχομένως γι’ αυτό από τη μεριά της Ρωσίας δεν υπάρχουν σκέψεις για παύση των συγκρούσεων, λόγω της εορτής των Χριστουγέννων. Στον αντίποδα, σειρήνες αεροπορικού συναγερμού ήχησαν την ημέρα των Χριστουγέννων το πρωί στο Κίεβο και στις άλλες πόλεις της Ουκρανίας, ενώ παραμονή 10 άνθρωποι σκοτώθηκαν και δεκάδες τραυματίστηκε από βομβαρδισμό στην Χερσώνα, την πόλη που ανακατέλαβαν πρόσφατα οι Ουκρανοί από τους Ρώσους.

Όμως, υπάρχουν ορισμένα ιστορικά γεγονότα, τα οποία μας υπενθυμίζουν, ότι ακόμα και κατά τη διάρκεια των πολέμων η ανθρώπινη φύση δεν είναι καταστροφική, αλλά ικανή για πράξεις αδελφοσύνης και αλληλεγγύης. Ένα τέτοιο συμβάν είναι η ανακωχή τον χειμώνα του 1914, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία έγινε παρά τις εντολές των στρατηγών και των πολιτικών.

Η χριστουγεννιάτικη εκεχειρία είναι μια από τις πιο διάσημες ιστορίες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Πριν την ανακωχή, ο Πάπας Βενέδικτος ο 15ος είχε κάνει έκκληση σε διάφορες κυβερνήσεις «να σωπάσουν τα όπλα, την ημέρα που τραγούδησαν οι άγγελοι», δηλαδή τα Χριστούγεννα. Στις ΗΠΑ κατατέθηκε πρόταση στη Γερουσία, σε μία γενική προσπάθεια ανακωχής για 20 μέρες πριν τα Χριστούγεννα, με την ελπίδα ότι θα συνεχιζόταν και μετά το πέρας της προθεσμίας.

Επιπλέον, σύνδεσμοι φεμινιστριών της Αγγλίας έστειλαν μία επιστολή στις γυναίκες της Αυστρίας και της Γερμανίας. Οι Γερμανίδες φεμινίστριες απάντησαν με δικό τους μήνυμα, στο οποίο επισήμαιναν την αξία της ειρήνης, παραθέτοντας τις τραγικές συνέπειες του πολέμου. Οι γυναίκες στην Αγγλία είχαν συγκλονιστεί, καθώς μόνο στη μάχη του Σομ, στη βόρεια Γαλλία, την πρώτη μέρα οι Βρετανοί είχαν 60.000 νεκρούς.

Κατάπαυση και γλέντι στα χαρακώματα

Αργά το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων του 1914, άνδρες της βρετανικής Εκστρατευτικής Δύναμης άκουσαν Γερμανούς στρατιώτες στα χαρακώματα απέναντί τους να τραγουδούν χριστουγεννιάτικα και πατριωτικά τραγούδια. Είδαν φαναράκια να λάμπουν και μικρά στολισμένα έλατα κατά μήκος των χαρακωμάτων τους. Άρχισαν τότε να φωνάζουν οι μεν στους δε ευχές και φιλοφρονήσεις.

Ένας αξιωματικός των Γερμανών βγήκε και πρότεινε να μην πέσουν άλλοι πυροβολισμοί. Ευχήθηκε στα Αγγλικά Καλά Χριστούγεννα. Του αντευχήθηκαν και ξαφνικά άρχισαν όλοι να εύχονται, ακόμη και αν δεν καταλάβαιναν τη γλώσσα. Χωρίς άνωθεν εντολές, την επόμενη μέρα η ανακωχή ήταν απόλυτη. Το γλέντι στα χαρακώματα άρχισε. Έγιναν ανταλλαγές δώρων και αγώνας ποδοσφαίρου με πάνινη μπάλα, ή τενεκεδάκια. Το ματς έληξε με όλους τους φαντάρους ζωντανούς, αν και έπαιζαν με τον εχθρό!

Οι στρατιώτες, όμως, εκτός από τις πατροπαράδοτες ανταλλαγές δώρων στο μέτωπο, λέγεται ότι έκαναν και κοινές προσευχές. Οι στρατηγοί που διεύθυναν τον πόλεμο πολλές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, μέσα από την θαλπωρή των γραφείων τους, διαφωνούσαν με οποιαδήποτε κατάπαυση του πυρός Περίπου ένα εκατομμύριο στρατιώτες κατέβασαν τα όπλα και οι στρατηγοί έγιναν έξαλλοι. Τα μέτρα, λοιπόν, ήταν άμεσα, με τιμωρίες και μεταθέσεις αξιωματικών που ανέχθηκαν τη στάση του στρατού.

Τα επόμενα Χριστούγεννα

Η εκεχειρία δεν τηρήθηκε παντού κατά μήκος του Δυτικού Μετώπου. Αλλού οι μάχες συνεχίστηκαν και υπήρξαν και αρκετά θύματα την ημέρα των Χριστουγέννων. Κάποιοι αξιωματικοί δυσαρεστήθηκαν με την εκεχειρία και ανησυχούσαν ότι το γεγονός θα υπονόμευε το μαχητικό πνεύμα. Μετά το 1914, οι Ανώτατες Διοικήσεις και των δύο αντιμαχόμενων πλευρών προσπάθησαν να αποτρέψουν την επανάληψη οποιασδήποτε εκεχειρίας παρόμοιου κλίματος. Παρόλα αυτά, την επόμενη χρονιά την ημέρα των Χριστουγέννων αρκετές στρατιωτικές μονάδες οργάνωσαν ξανά εκεχειρία με τους αντιπάλους, αλλά δεν ήταν τόσο εκτεταμένη όσο το 1914.

Οι αυστηρές εντολές από τους ανωτέρους και των δύο πλευρών είχαν τρομάξει τους στρατιώτες της πρώτης γραμμής αν και υπήρξαν ορισμένα μεμονωμένα περιστατικά στρατιωτών που τήρησαν σύντομες εκεχειρίες και όχι μόνο τα Χριστούγεννα. Αλλά από το 1916 και μετά οι αιματηρές μάχες του Σομ και του Βερντέν και η εκτεταμένη χρήση χημικών όπλων, δημιούργησαν κλίμα έντονης αντιπάθειας στις αντιμαχόμενες πλευρές. Οι αντίπαλοι στρατιώτες είχαν πλέον αρχίσει να μισούν θανάσιμα ο ένας τον άλλον.

Λέγεται ότι, ο Αδόλφος Χίτλερ, ο οποίος υπηρετούσε ως δεκανέας ταχυδρόμος σε αρχηγείο συντάγματος και σπάνια έφτανε μέχρι την πρώτη γραμμή, επέκρινε με δριμύτητα τη συμπεριφορά των στρατιωτών που είχαν επιλέξει να ανταμώσουν με τους Βρετανούς στην ουδέτερη ζώνη: «Κάτι τέτοιο δεν πρέπει να συμβαίνει σε καιρό πολέμου. δεν υπάρχει γερμανική αίσθηση τιμής;» φέρεται να διερωτήθηκε. Λίγα χρόνια αργότερα πάντως έβαλε τα πράγματα στη θέση τους…