Η “επί θανάτου έξοδος” της ελληνικής αεροπορίας και οι “μονομάχοι” της

Όταν ο γελοίος Ιταλός δικτάτορας Μουσολίνι κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα η μικρή ελληνική αεροπορία (τότε Ελληνική Βασιλική Αεροπορία – ΕΒΑ) διέθετε δύο διπλάνα καταδιωκτικά Gloster Gladiator Mk I, δωρεά του ομογενούς Στυλιανού Σαρπάκη. Τον Δεκέμβριο του 1940 η Ελληνική Βασιλική Αεροπορία ήταν ήδη εξαντλημένη στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει την πανίσχυρη ιταλική αεροπορία (Regia Aeronautica). Έτσι αποφασίστηκε η ενίσχυση της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας με βρετανικά Gladiator. Στο διάστημα Δεκεμβρίου 1940-Απριλίου 1941 παραδόθηκαν 14-19 αεροσκάφη τα οποία διατέθηκαν στην 21η Μοίρα Διώξεως.

Τα βρετανικά Gladiator ήταν Mk I και Mk II. Στη μοίρα διατέθηκε και το ένα αεροσκάφος που είχε δωρίσει στην Ελληνική Βασιλική Αεροπορία ο Σαρπάκης. Το άλλο είχε καταστραφεί σε ατύχημα. Από τα Gladiator, 8 ανήκαν στην 112η Μοίρα της RAF. Άλλα 6 διατέθηκαν από τη μαχόμενη στην Ελλάδα 80η Μοίρα της RAF. Τα αεροσκάφη παραδόθηκαν με μεγάλες ελλείψεις απαρτίων και με καταπονημένους κινητήρες. Παρ’ όλα αυτά η 21η Μοίρα, υπό τη διοίκηση του σμηναγού Ιωάννη Κέλλα, κατέστη υπηρεσιακή στις 23 Δεκεμβρίου και μεταφέρθηκε από την Ελευσίνα στα Ιωάννινα αντικαθιστώντας τη βρετανική 80η Μοίρα.

Πρώτες μάχες

Τα ελληνικά Gladiator πέτυχαν την πρώτη τους κατάρριψη στις 8 Ιανουαρίου 1941, ένα CR.42. Κατόπιν όμως ο καιρός επιδεινώθηκε τόσο που οι αεροπορικές επιχειρήσεις έπαυσαν. Όταν η μοίρα διατάχθηκε να πετάξει στην Ελευσίνα για να συνοδεύσει μια νηοπομπή τα αεροσκάφη ήταν αδύνατο να απογειωθούν. Ο Κέλλας όμως ζήτησε τη συνδρομή των κατοίκων και πράγματι 200 γέροι, γυναίκες και παιδιά έσπευσαν να καθαρίσουν το αεροδρόμιο!

Στις 25 Ιανουαρίου, 7 Gladiator μαζί με 7 PZL P-24 της 22ης Μοίρας εκτέλεσαν περιπολία στην περιοχή Πρεμετή-Κλεισούρα. Τα Gladiator πετούσαν οι σμηναγός Κέλλας, σμηναγός Στυλιανόπουλος, υποσμηναγός Κατσαρός, ανθυποσμηναγός Μπαρδαβίλιας, επισμηνίας Κοστορίζος, επισμηνίας Στασινόπουλος και επισμηνίας Kριζόπουλος.

Τα ελληνικά αεροσκάφη εντόπισαν ιταλικά βομβαρδιστικά BR.20 και τους επιτέθηκαν. Τα PZL κατέρριψαν δύο ιταλικά, ενώ ο Κέλλας επιτέθηκε σε ένα ιταλικό και το έπληξε στον ένα κινητήρα. Στο πληγωμένο βομβαρδιστικό επιτέθηκαν και άλλα δύο ελληνικά αεροσκάφη και το έπληξαν με αποτέλεσμα αργότερα να πραγματοποιήσει αναγκαστική προσγείωση. Ο Κέλλας επιτέθηκε κατόπιν κατά μέτωπο σε τρία βομβαρδιστικά, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

Οι Έλληνες αετοί…

Στις 9 Φεβρουαρίου 1941, 18 ιταλικά βομβαρδιστικά S.79 επιχειρούσαν στην περιοχή Τεπελενίου. Τα συνόδευαν 12 μονοπλάνα καταδιωκτικά G.50 και 12 διπλάνα CR.42. Στην περιοχή περιπολούσαν 4 ελληνικά Gladiator της 21ης και 8 PZL της 22ης Μοίρας τα οποία αμέσως επιτέθηκαν στους Ιταλούς, αν και υστερούσαν τόσο πολύ σε αριθμό και εν μέρει και σε ποιότητα αεροσκαφών.

Τα Gladiator με τους Κέλλα, Μπαρδαβίλια, επισμηνία Δημητρακόπουλο και Κοστορίζο εφόρμησαν και ενεπλάκησαν σε σκληρή αερομαχία με τα ιταλικά καταδιωκτικά. Οι Έλληνες πιλότοι υποστήριξαν την κατάρριψη 8 ιταλικών με του Δημητρακόπουλο, Κοστορίζο και Μπαρδαβίλα να διεκδικούν από μια και ο Κέλλας δύο. Άλλες τρεις καταρρίψεις διεκδίκησαν τα PZL της 22ης.

Ο Ελληνικός Στρατός επιβεβαίωσε τις καταρρίψεις, οι Ιταλοί όμως όχι. Δεν είναι όμως βέβαιο αν τελικά οι καταρρίψεις επετεύχθησαν. Τα Gladiator πάντως των Κέλλα και Δημητρακόπουλου είχαν πληγεί πολύ σοβαρά αλλά κατάφεραν να προσγειωθούν. Ένα PZL καταρρίφθηκε και ένα ακόμα επλήγη σοβαρά. Οι Ιταλοί υποστήριξαν την κατάρριψη εννέα ελληνικών αεροσκαφών!

Στις 10 Φεβρουαρίου, 4 Gladiator με τους Κέλλα, σμηναγό Σκαλτσογιάννη, Μπαρδαβίλια και Δημητρακόπουλο, μαζί με 8 PZL της 22ης και 23ης Μοίρας, επιτέθηκαν σε ιταλικά βομβαρδιστικά Z.1007bis και S.79 που πετούσαν προς τα Ιωάννινα και συνοδευόταν από μια μοίρα G.50. Τα Gladiator ενεπλάκησαν με τα ιταλικά καταδιωκτικά ενώ τα PZL εφόρμησαν στα βομβαρδιστικά. Τα PZL υποστήριξαν την κατάρριψη πέντε βομβαρδιστικών ενώ τα Gladiator, σύμφωνα με τη μαρτυρία του διοικητή της 23ης Μοίρας σμηναγού Θεοδωρόπουλου, κατέρριψαν 3 ιταλικά καταδιωκτικά. Οι Ιταλοί υποστήριξαν την κατάρριψη ενός Gladiator και 4 PZL.

Ακολούθησε νέο διάλειμμα στις επιχειρήσεις λόγω καιρού και κόπωσης. Στις 2 Απριλίου 1941 πάντως τα ελληνικά Gladiator κατέρριψαν δύο ιταλικά βομβαρδιστικά Z.1007bis. Η επόμενη μάχη της ελληνικής αεροπορίας όμως, η πλέον ηρωική, δόθηκε στις 15 Απριλίου 1941 εναντίον της πανίσχυρης Luftwaffe.

Επί θανάτου έξοδος της ΕΒΑ

Εκείνο το πρωινό, 18 γερμανικά Ju 87 Stuka συνοδευόμενα από τουλάχιστον 20 μαχητικά Me-109E φάνηκαν στον ουρανό κοντά στα Τρίκαλα. Στο αεροδρόμιο της Βασιλικής στάθμευαν τα υπολείμματα της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας. Τα ελληνικά αεροσκάφη κάθε τύπου απογειώθηκαν για την “επί θανάτου έξοδο”, ως άλλοι Λεωνίδες…

Τα 5 Gladiator πετούσαν οι Κέλλας, Σκαλτσογιάννης, σμηναγός Χονδρός, Παπαδημητρίου και Κατσαρός. Μαζί τους απογειώθηκαν 4 PZL της 22ης Μοίρας και 2 Bloch MB.151 της 24ης Μοίρας. Τα ελληνικά αεροσκάφη εφόρμησαν αγνοώντας κάθε λογική. Ένα Stuka καταρρίφθηκε από Gladiator. Υποστηρίχθηκε η κατάρριψη δύο ακόμα Stuka από τον σμηναγό Μόκκα που πετούσε με ΜΒ.151.Ο ίδιος όμως καταρρίφθηκε από ένα Me-109Ε που πετούσε ο άσσος Γκούσταβ Ρέντελ και σκοτώθηκε.

Οι Γερμανοί υποστήριξαν την κατάρριψη 3 PZL και 2 Gladiator. Το αεροσκάφος του Κέλλα κατάφερε να εκτελέσει αναγκαστική προσγείωση κατατρυπημένο και συνετρίβη. Ο σμηναγός τραυματίστηκε. Ο επισμηνίας Κατσαρέλης της 22ης Μοίρας υποστήριξε την κατάρριψη ενός Me-109 αλλά καταρρίφθηκε και ο ίδιος και τραυματίστηκε σοβαρά. Ο επισμηνίας Αργυρόπουλος της 22ης υποστήριξε επίσης την κατάρριψη ενός Me-109. Έτσι έληξε η δράση των ελληνικών Gladiator τα οποία κατέγραψαν 11 επιβεβαιωμένες και τρεις πιθανές καταρρίψεις.