Η μάχη του Αντίετεμ καταλύτης για την κατάργηση της δουλείας

Οι ΗΠΑ είναι ο εμβληματικός καρπός του Διαφωτισμού, που είχε ξεκινήσει αρχικά στην Ευρώπη. Το δημοκρατικό πολίτευμα στην Αμερική είχε θεμελιωθεί σε ένα πρωτοποριακό Σύνταγμα, που κατοχύρωνε τις ατομικές ελευθερίες, παραλείποντας σκανδαλωδώς τους μαύρους, που από τη Δυτική Αφρική είχαν διασχίσει αλυσοδεμένοι τον Ατλαντικό Ωκεανό για να εργαστούν στις μεγάλες φυτείες, που είχαν δημιουργηθεί μετά την εκτόπιση των ιθαγενών Ινδιάνων. Η σύγκρουση Βορείων και Νοτίων ξέσπασε μετά από την απόσχιση 11 πολιτειών του αγροτικού Νότου, που στηρίζονταν στο θεσμό της δουλείας. Η αφορμή ήταν η εκλογική νίκη του νεότευκτου Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, που ηγούνταν ο Αβραάμ Λίνκολν.

Ήταν μια δύσκολη μετάβαση από την αγροτική στη βιομηχανική εποχή. Ήταν μια σύγκρουση ανάμεσα σε αποίκους και μετανάστες. Ήταν ένα μεγάλο δίλημμα για την ύπαρξη ισχυρής κεντρικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης ή μιας συνομοσπονδίας ισχυρών τοπικών πολιτειών. Ο πυρήνας του προβλήματος ήταν η οικονομία, που θα συνέχιζε να είναι αγροτική στηριζόμενη σε μαύρους δούλους ή θα εξελίσσονταν σε βιομηχανική που απαιτούσε πιο εξειδικευμένους εργάτες. Επίσης, η βιομηχανία στις ΗΠΑ εκείνη την εποχή, καθώς ήταν στα πρώτα της στάδια, ήταν κάτω από καθεστώς προστατευτισμού, με συνέπεια οι κάτοικοι το Νότου να πληρώνουν ακριβότερα για την εισαγωγή προϊόντων από την Ευρώπη.

Ένας πόλεμος, που ξεκίνησε στο Τσάρλεστον της Νότιας Καρολίνας, τον Απρίλιο του 1861, ο οποίος πιστευόταν ότι θα διαρκούσε το πολύ τρεις μήνες, είχε κλιμακωθεί στο τέλος του καλοκαιριού του 1862, προκαλώντας την απώλεια χιλιάδων ανθρώπων. Ο στρατός της Βόρειας Βιρτζίνιας, με στρατηγό τον Ρόμπερτ Έντουαρντ Λη, μόλις είχε αποκρούσει στη Βιρτζίνια την εισβολή της στρατιάς του Ποτόμακ του στρατηγού Τζωρτζ Μακλήλαν.

Η αντεπίθεση των Νοτίων στα εδάφη της αγροτικής πολιτείας Μέρυλαντ, όπου υπήρχε η πρωτεύουσα των Βορείων, ήταν το πρωτοσέλιδο όλων των εφημερίδων. Περνώντας μέσα από τα χωράφια της Μέρυλαντ κάθε μαύρο δούλο, που τύχαινε να συναντήσουν, τον αιχμαλώτιζαν και τον έστελναν να εργαστεί στα χωράφια στο βαθύ Νότο. Μεμονωμένες φρουρές της Ομοσπονδίας εξουδετερώνονταν και αποθήκες με υλικό πολέμου έπεφταν στα χέρια των ανδρών του στρατηγού Λη.

Η εξέλιξη της μάχης

Στον ποταμό Αντίετεμ, κοντά στην πόλη Σάρσπρουνγκ, οι Βόρειοι και οι Νότιοι συναντήθηκαν για να λύσουν τις διαφορές τους στις 16/9/1862. Την επόμενη ημέρα η μάχη ξεκίνησε νωρίς, με πρωτοβουλίες των Βορείων, οι οποίοι έπρεπε να διασχίσουν το ποτάμι για να διώξουν τους Νότιους από τις οχυρωμένες θέσεις τους. Η μάχη διεξαγόταν σε τρία διαφορετικά παράλληλα μέτωπα ταυτόχρονα. Η αριθμητική υπεροχή των Βορείων ήταν καταλυτική. Αν και η μάχη κράτησε όλη την ημέρα, εξαντλώντας όλες τις εφεδρείες των Νοτίων, δεν είχε ως επακόλουθο τη συντριβή του στρατού της Βόρειας Βιρτζίνιας.

Ο στρατηγός Λη κατάφερε να απαγκιστρώσει τις δυνάμεις του και να υποχωρήσει συντεταγμένα στη Βιρτζίνια. Ο στρατηγός Μακλήλαν είχε κερδίσει μια αδιαφιλονίκητη νίκη, κρατώντας περίπου 25.000 άνδρες πίσω από τη γραμμή πυρός, χωρίς να τους έχει αξιοποιήσει για τη συντριβή των αντιπάλων του. Στο τέλος της ημέρας, οι απώλειες και των δυο παρατάξεων ξεπερνούσαν τις 22.000 άνδρες από τους 85.000 που είχαν λάβει μέρος.

Οι δυο στρατοί πολέμησαν με εκατοντάδες κανόνια, με τουφέκια από σχετικά κοντινές αποστάσεις, αλλά και σώμα με σώμα. Ο πρόεδρος, όμως, Αβραάμ Λίνκολν δεν είχε μείνει ευχαριστημένος με το αποτέλεσμα, διότι ο πόλεμος θα συνεχιζόταν και θα απαιτούσε περισσότερες θυσίες. Η κοινή γνώμη θα μπορούσε να στραφεί εναντίον του, ενώ ο ίδιος είχε να αντιμετωπίσει και τις προκείμενες εκλογές για την ανανέωση του Κογκρέσου.

Η τακτική νίκη των Βορείων στη μάχη του Αντίετεμ έδωσε την ευκαιρία στον πρόεδρο Αβραάμ Λίνκολν να διακηρύξει την απελευθέρωση των μαύρων δούλων σε όλη την επικράτεια των ΗΠΑ. Αυτό σήμαινε ότι κάθε μαύρος της Συνομοσπονδίας αναγνωρίζονταν ως ελεύθερος άνθρωπος από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Εξαιρούνταν οι μαύροι των μεθοριακών περιοχών, η απελευθέρωση των οποίων ήταν μεν δεδομένη, αλλά αναβάλλονταν για μετά το τέλος του πολέμου.

Έτσι, ο Λίνκολν βγήκε τελικά κερδισμένος από τις εκλογές του Κογκρέσου, αύξησε τη δημοτικότητα του στην κοινή γνώμη των Βορείων και αγόρασε πολιτικό χρόνο. Στους μήνες που ακολούθησαν, αύξησε τη φορολογία, σύναψε υπέρογκα δάνεια, έφτιαξε τον ισχυρότερο στόλο της εποχής, με τον οποίο απέκλεισε τα εδάφη της Συνομοσπονδίας, αναδιοργάνωσε το στρατό του και στο τέλος κέρδισε τον πόλεμο.