Η μοιραία για τον Δημοκρατικό Στρατό ρήξη Ζαχαριάδη-Βαφειάδη

Η απομάκρυνση του Μάρκου δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Η ρήξη του με τον Ζαχαριάδη και ο “αποκεφαλισμός” του ήταν προϊόν μιας μακράς, χρονικά, διαδικασίας, που ξεκίνησε ήδη από τον Σεπτέμβριο του 1947 κατά την 3η Ολομέλεια, όταν ο Μάρκος Βαφειάδης αντέδρασε στα ανόητα, μεγαλεπήβολα, σχέδια του Ζαχαριάδη (σχέδιο Λίμνες).

Ο Μάρκος επέμεινε πως ο ΔΣΕ όφειλε να συνεχίσει να δρα ως ανταρτική δύναμη, υποστηρίζοντας ότι ήταν αδύνατο να νικήσει χωρίς εξωτερική βοήθεια από τη «μεγάλη σοβιετική πατρίδα» και τις «σοσιαλιστικές» χώρες. Τον Νοέμβριο του 1947 πάλι, κατά την συνεδρίαση του Πολιτικού Γραφείου, ο Μάρκος αντέδρασε στα σχέδια του Ζαχαριάδη για επίθεση κατά της Κόνιτσας. Ο Μάρκος, σαφώς εμπειρότερος του απόλεμου Ζαχαριάδη και έχοντας επίγνωση των αδυναμιών του ανταρτικού στρατού, εξέφρασε τις επιφυλάξεις του για την επιχείρηση, λόγω και της αποτυχίας ανάλογης επιχείρησης κατά του Μετσόβου.

Τελικά τότε ο Μάρκος υπέκυψε, η επίθεση εξαπολύθηκε και ο ΔΣΕ υπέστη βαριά ήττα. Μετά την ήττα, στις 15 Ιανουαρίου 1948, σε σύσκεψη στις Πρέσπες για την εκτίμηση της κατάστασης. Εκεί σημειώθηκε νέα διαφωνία σχετικά με την πρόθεση του Ζαχαριάδη να μετατρέψει τον ΔΣΕ σε τακτικό στρατό που θα εφάρμοζε την «σταλινική στρατηγική και τακτική»… Τώρα το τι είδους στρατηγικός ή τακτικός νους ήταν ο Στάλιν παίρνει πολύ συζήτηση.

Η διαφωνία του Μάρκου

Ο Μάρκος είχε διαφωνήσει δημόσια με το αλάθητο του ηγέτη – μέγα λάθος στο «δημοκρατικό» κόμμα – τονίζοντας ότι με τα στελέχη που διέθετε ο ΔΣΕ δεν υπήρχε περίπτωση να νικήσει σε τακτικό αγώνα. Η δημόσια αυτή αντιδικία ήταν το έναυσμα της οριστικής ρήξης. Στις 18 Αυγούστου 1948 οι δύο άνδρες διαφώνησαν και πάλι για το τι μέλλει γενέσθαι μετά την ήττα στον Γράμμο και την σύγκρουση με τον Τίτο. Ο Μάρκος είχε επαναλάβει τότε ότι η μόνη δυνατότητα του ΔΣΕ μετά την ήττα και την αλλαγή στάσης του Τίτο ήταν ο ανταρτοπόλεμος.

Φυσικά επικράτησε η γνώμη του Ζαχαριάδη. Μάλιστα λόγω αστοχιών του στρατού, επειδή ο ΔΣΕ σημείωσε ορισμένες προσωρινές επιτυχίες ο Ζαχαριάδης κέρδισε σε κύρος ενώ ο Μάρκος κατέστη το μαύρο πρόβατο. Στην συνεδρίαση του Πολεμικού Συμβουλίου του ΔΣΕ στις 21 Αυγούστου 1948 τέθηκε το θέμα της αποπομπής του Μάρκου. Παρόλα αυτά ο Ζαχαριάδης δεν αποτόλμησε να προχωρήσει. Περιόρισε όμως τις αρμοδιότητες τόσο της προσωρινής «δημοκρατικής» κυβέρνησης, όσο και του Γενικού Αρχηγείου (ΓΑ), των της οποίων ηγείτο ο Μάρκος.

Την ίδια ημέρα ο Μάρκος στάλθηκε στην Αλβανία “για να ξεκουραστεί” και αντικαταστάθηκε στο ΓΑ από τον Γούσιο που προήχθη σε «αντιστράτηγο». Η κλιμάκωση πάντως ήρθε στις 15 Νοεμβρίου 1948 όταν, στην συνεδρίαση του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ ο Μάκρος κατέθεσε την περιβόητη «Πλατφόρμα» του.

Στο κείμενο αυτό καυτηρίαζε ανοικτά τις κινήσεις του Ζαχαριάδη από το 1946, κατακεραυνώνοντας τα σχέδια για στρατολόγηση 50-70.000 μαχητών, επαναφέροντας στο προσκήνιο τα λάθη της Κόνιτσας και της ανακήρυξης της κυβέρνησης, στην μετατροπή του ΔΣΕ σε τακτικό στρατό, τις επιχειρήσεις του Γράμμου και την απόφαση συνέχισης του πολέμου, επί των αυτών δεδομένων, το 1949.

Στην “Πλατφόρμα” του ο Μάρκος ξεκαθάριζε ότι “ο μοναρχοφασιστικός στρατός, παρά την αποτυχία του να δώσει σοβαρά χτυπήματα στον ΔΣΕ, εξακολουθεί να πολεμά επί δύο χρόνια χωρίς υπολογίσιμα κρούσματα στάσεων, προσχωρήσεων στον ΔΣΕ, λιποταξιών… Έχει όχι μόνο τη δυνατότητα αναπλήρωσης των απωλειών, αλλά και κανονικής αύξησης αριθμητικά…”, έγραφε.

“Σήμερα ο ΔΣΕ έχει 25.000 περίπου μαχητές που αντιπαρατάσσονται στις 300.000 χιλιάδες συνολικής ένοπλης δύναμης που διαθέτει ο μοναρχοφασισμός. Για να μπορεί ο ΔΣΕ να ενεργήσει επιθετικά για την απελευθέρωση σοβαρών περιοχών σαν στήριγμα για ολοκληρωτική ανατροπή του μοναρχοφασισμού πρέπει τους μήνες Οχτώβρη – Δεκέμβρη 1948, Γενάρη – Φλεβάρη – Μάρτη 1949 να φτάσει τους 65-70.000 ανδρών… με τις καλύτερες συνθήκες που είχαμε… κατορθώσαμε να στρατολογήσουμε 15.000 περίπου σε ένα χρόνο.

Ο “αποκεφαλισμός” Βαφειάδη

Η «Πλατφόρμα» του Μάρκου χαρακτηρίστηκε από το κόμμα «αντικομματική», «φραξιονιστική», «τροτσκιστική» και αποτέλεσε την τελευταία του πολιτική κίνηση. Ωστόσο αν και ο Μάρκος «αποκεφαλίστηκε», αυτό δεν έγινε αμέσως γνωστό διότι μέχρι τότε ο Ζαχαριάδης και τον κόμμα είχαν εξυψώσει τον Μάρκο στα όρια του θρύλου. Τελικά οι του ΔΣΕ έμαθαν την απομάκρυνση του Μάρκου, για λόγους υγείας, την 31η Ιανουαρίου 1949.

Ο Μάρκος δεν έζησε από κοντά την κατάρρευση του ΔΣΕ, όντας εξόριστος, ουσιαστικά στην ΕΣΣΔ. Το 1950 διεγράφη από το ΚΚΕ. Τον επανέφεραν το 1956, αλλά τον διέγραψαν οριστικά το 1961. Πάντοτε καταφερόταν κατά του Ζαχαριάδη τον οποίο χαρακτήριζε πράκτορα. Tα επόμενα χρόνια της ζωής του έζησε στην ΕΣΣΔ με το όνομα Ιβάν Βασιλίεβιτς Κουλίεφ. Εργάστηκε εκεί, νυμφεύθηκε με Ρωσίδα και απέκτησε έναν γιο. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1983 και εξελέγη βουλευτής με το ΠΑΣΟΚ.

“Λυπάμαι που το ελληνικό χώμα θα σκεπάσει έναν πολυπράκτορα, έναν παλιάνθρωπο, ο οποίος σε όλη του τη ζωή δεν έκανε τίποτα άλλο παρά μονάχα να επιβουλεύεται κάθε τι το καλό. Είχε ένα μίσος απέραντο ενάντια στη Σοβιετική Ένωση και στο λαϊκό κίνημα και αποδείξεις γι’ αυτό υπάρχουν πάρα πολλές. Εν πάση περιπτώσει εκείνο που προσπάθησε να κάνει με τον εμφύλιο πραγματοποιήθηκε”, ήταν τα τελευταία του λόγια για τον Ζαχαριάδη.