Η πρώτη γυναίκα Φαραώ – Έβαζε μούσι για να τη σέβονται ως άνδρα

Η πρώτη βεβαιωμένη γυναίκα Φαραώ ήταν η Χασεψούτ, το 1489 π.Χ. και τα είχε τετρακόσια. Κατανοώντας ότι η εποχή δεν σήκωνε φεμινιστικές εκλάμψεις, “αυτοπροσδιορίτηκε” ως άντρας και μάλιστα ως γιος του θεού Άμμωνα, όπως γράφει ο ιστορικός Κάρολος Μπρούσαλης στο ΗistoryReport.gr.

Σύμφωνα με άλλες αναφορές, η πρώτη γυναίκα Φαραώ ήταν η Νεφρουσεμπέκ γύρω στο 1790, που όμως άντεξε στο θρόνο μόνο τρία χρόνια και ίσως ήταν αντιβασίλισσα και όχι Φαραώ. Και εκείνη  εικονίζεται με ανδρικά ρούχα, κάτι που σήμαινε στην ουσία ότι, όταν μια γυναίκα κάνει μια αποκλειστικά ανδρική δουλειά, τότε πρέπει να  παρουσιάζεται ως άνδρας. Το ανδρικό ρούχο ήταν το σεντί (schenti), μια μακριά ποδιά ή λωρίδα.

Η Χασεψούτ, καλού κακού, έδωσε οδηγίες να γραφτεί και μια βιογραφία της, μην τύχει και γίνει κάποια παρεξήγηση. Σύμφωνα με αυτήν, ο θεός Άμμωνας, κατά τα αντίστοιχα παραδείγματα του Δία των Ελλήνων, επισκέφθηκε την μαμά της, Άμασι, τυλιγμένος μέσα σε ένα κύμα φωτός και αρωμάτων. Μετά από μια νύχτα έρωτα, ο Άμμωνας αποχώρησε δίνοντάς της την υπόσχεση ότι θα αποκτούσε κόρη, που θα ήταν στην πραγματικότητα γιος, στον οποίο έμελλε να αποκαλυφθεί όλη η δύναμη του θεού.  

Ταυτόχρονα, η Χασεψούτ διέταξε να φιλοτεχνήσουν αγάλματα με την μεγαλειότητά της να παριστάνεται σαν γενειοφόρος πολεμιστής, πλαταράς και ορμητικός. Και στις επιγραφές αναφερόταν ως “Γιος του Ήλιου” και “Άρχοντας των δύο Χωρών” (της Πάνω και της Κάτω Αιγύπτου). Στις δημόσιες εμφανίσεις της, φρόντιζε να φορά ένα ψεύτικο γένι, ειδική παραγγελία, και να ενισχύει -με βάτες ίσως- το ρούχο στους ώμους της, παρουσιάζοντας “αντρικές πλάτες”.

Βασιλεία με ειρήνη και ευμάρεια

Αφού τέλειωσε με τα του αυτοπροσδιορισμού της ως αρσενικού, βάλθηκε να οικοδομήσει το μεγαλείο της χώρας της. Παρά την επιτηδευμένη και για τις ανάγκες του επαγγέλματος πολεμοχαρή εμφάνισή της, η βασιλεία της ήταν ειρηνική, χωρίς μάχες και πολέμους. Και η διοίκησή της ανθρώπινη, χωρίς τυραννία και αυταρχισμό. Οργάνωσε επιτυχημένη εμπορική αποστολή ως το Πουντ, τις ακτές της σημερινής Αιθιοπίας, απέναντι από την σημερινή Υεμένη (τότε κατά τραγική ειρωνεία χαρακτηριζόμενη “ευδαίμονα Αραβία”), τόνωσε το εμπόριο και ανήγειρε δυο μεγαλοπρεπείς οβελίσκους με τους οποίους στόλισε τα κτίρια του Καρνάκ.

Και για τον εαυτό της επεφύλαξε ένα μεγαλοπρεπές οικοδόμημα, ναό, στ’ αχνάρια εκείνου που είχε χτίσει ο πατέρας της. Σώζεται ακόμα αλλά η είσοδος του κοινού μόνο στα εξωτερικά διαμερίσματά του επιτρέπεται, καθώς το κτίριο βρίσκεται υπό την φροντίδα των αρχαιολόγων, γράφει ο κ. Μπρούσαλης.

Η Ιστορία χρωστάει στην Χασεψούτ τις γνώσεις που προέρχονται από την αποκατάσταση των ζημιών που προξένησαν στα παλαιά κτίρια οι Υξώς. Μια πινακίδα, άλλωστε, γράφει σε πρώτο πρόσωπο: «Ανοικοδόμησα όλα τα ερείπια και τέλειωσα όλα τα έργα που είχαν ξεκινήσει πριν από την εισβολή των Ασιατών, οι οποίοι όχι μόνο εμπόδισαν τη συνέχισή τους αλλά και κατέστρεψαν όσα είχαν περατωθεί».

Βασίλευσε είκοσι συναπτά χρόνια. Χρόνια ευημερίας και ευτυχίας για τους Αιγυπτίους που δύσκολα θα μπορούσαν να θυμηθούν άλλη αντίστοιχη περίοδο, εκτός από την εποχή του Μυκερίνου, μια χιλιετία νωρίτερα. Με τη συνεργασία του ιερατείου πάντοτε. Ως ισόθεη οπωσδήποτε. Και με τη σκέψη στη μετά θάνατον ζωή. Η εποχή των πυραμίδων είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί.

Τα ογκώδη κι απάνθρωπα οικοδομήματα είχαν αποδειχθεί το ίδιο ευάλωτα με τους “απλούς” κατοπινούς τάφους, καθώς οι τυμβωρύχοι δεν καταλάβαιναν από εμπόδια. Η δική της ιδέα ήταν πιο πρακτική, αν και αποδείχτηκε εξίσου ανίσχυρη. Κατανόησε πως δεν της ήταν απαραίτητο κάποιο επιβλητικό μνημείο για τη μετά θάνατον ζωή της. Εκείνο που χρειαζόταν, ήταν ένα “σπίτι”, όπου κανένας δεν θα την ενοχλούσε.

Η πόλη και τα μεγαλοπρεπή μνημεία του Καρνάκ, των αιγυπτιακών Θηβών, βρίσκονταν στην ανατολική όχθη του Νείλου. Στη δυτική, απλώνονται ακόμα οι άνυδροι αμμόλοφοι της αφιλόξενης κοιλάδας. Εκεί, η Χασεψούτ έβαλε και της έφτιαξαν ένα μυστικό τάφο – ανάκτορο, σκαμμένο μέσα στα σπλάχνα ενός λόφου. Με έναν μυστικό διάδρομο, για να τη μεταφέρουν, όταν θα πέθαινε. Η έξοδος έμελλε να σφραγιστεί και να καλυφτεί από τα μπάζα, ώστε να μην είναι εύκολος ο εντοπισμός του τάφου. Η σκέψη της ήταν σωστή, αν και το θαμμένο στη γη οικοδόμημα δεν στάθηκε ικανό να ανακόψει τη δράση των τυμβωρύχων στους κατοπινούς αιώνες, επειδή το μυστικό διέρρευσε.

Ο αστερίας Χασεψούτ διαιωνίζει τη γυναίκα-φαραώ

Από την Χασεψούτ κι έπειτα, τουλάχιστον εξήντα Φαραώ διάλεξαν τον ίδιο τρόπο ταφής. Στον ίδιο χώρο, που ονομάστηκε “κοιλάδα των βασιλέων”, με παράρτημα την κοιλάδα των βασιλισσών αλλά και με μερικά τετραγωνικά για κοινούς θνητούς, τους πλούσιους του συστήματος. Κατάντησε η φράση “Πηγαίνω προς τη Δύση” να σημαίνει “πεθαίνω”. Επί τρεις χιλιάδες χρόνια, οι τυμβωρύχοι έκαναν πάρτι στην κοιλάδα. Μόλις στις 5 Νοεμβρίου του 1922 ανακαλύφθηκε ένας βασιλικός τάφος που δεν είχε συληθεί. Καθόλου τυχαία, όπως αποδείχτηκε.

Με το που πέθανε η Χασεψούτ, ο Θούθμωσης Γ’ βγήκε από τη λίστα αναμονής κι ανακηρύχθηκε Φαραώ. Ήταν μόλις 22 χρόνων, λένε οι γραφές. Οι Σύριοι βρήκαν ευκαιρία κι επαναστάτησαν. Κι ο Θούθμωσης βρήκε αφορμή για να καταδείξει την ουσιώδη διαφορά ανάμεσα σε έναν άνδρα και μια γυναίκα Φαραώ. Μάζεψε στρατό και με βήμα ταχύ (τριάντα χιλιόμετρα τη μέρα), διέσχισε τη Γάζα, ανέβηκε βόρεια κι έσπευσε να συναντηθεί με τους επαναστάτες σ’ ένα σημείο του σημερινού Λιβάνου, ανάμεσα σε δυο οροσειρές, στον τότε δημόσιο δρόμο. Τους τσάκισε. Μετά, έκανε μια γύρα όλη τη Μέση Ανατολή, την κατέκτησε, επέβαλε φόρους υποτέλειας κι επέστρεψε στην Αίγυπτο. Η πρώτη αυτή εκστρατεία του κράτησε έξι μήνες. Θα ακολουθούσαν άλλες 14!

Στο μεσοδιάστημα, έβγαλε στη φόρα όλο το μίσος του για την Χασεψούτ που τον είχε παραμερίσει: Έβαλε κι έσβησαν από παντού το όνομά της, το χειρότερο κακό που κάποιος μπορούσε να κάνει σε Αιγύπτιο καθώς έτσι εξαφανιζόταν και το “καρτούς”, ο μαγικός του κύκλος. Μετά, πέρασε νέες επιγραφές πάνω από τις παλιές που της ανήκαν: Οι αρχαιολόγοι έβγαλαν τα μάτια τους για να αποκαταστήσουν τα παλαιά κείμενα. Κι έπειτα, κατέστρεψε κάθε άγαλμά της. Κατάφερε να την ξεχάσουν. Δεν μπόρεσε όμως να την σβήσει από τον χάρτη. Τα επιτεύγματά της έμειναν και οι ιστορικοί δυσκολεύτηκαν αλλά μπόρεσαν τελικά  να εντοπίσουν την ύπαρξή της.

Και να σκεφτεί κανείς πως δεν του ήταν απαραίτητα όλα αυτά. Η Ιστορία κατέταξε ούτως ή άλλως τον Θούθμωση στους επιφανείς Φαραώ και του αναγνώρισε ότι ο χρυσός αιώνας της Αιγύπτου του “ανήκει”, όπως ο χρυσός αιώνας της Αθήνας “ανήκει” στον Περικλή. Με τις δεκαπέντε εκστρατείες του, κατάφερε να υποτάξει ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και μεγάλο κομμάτι της Αφρικής.

Η Χασεψούτ ή Χατσεπσούθ θεωρείτο ότι ως γυναίκα, δεν μπορούσε να διεξάγει στρατιωτικές εκστρατείες, γεγονός που φέρεται να προκάλεσε δυσαρέσκεια στον στρατό. Ωστόσο, η πιο πρόσφατη έρευνα απέδειξε ότι ηγήθηκε προσωπικά μιας από τις δύο στρατιωτικές εκστρατείες που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας της στη Νουβία, και έλεγχε επίσης τη χερσόνησο του Σινά, τη φοινικική ακτή, τη νότια Συρία και την Παλαιστίνη. Συγκεκριμένα, η διεξαγωγή στρατιωτικών εκστρατειών από τη βασίλισσα επιβεβαιώνεται από επιγραφή με αναφορά νίκης λαξευμένη σε βράχο στην περιοχή του Δεύτερου Καταρράκτη.

Πέθανε γύρω στο 1458 π.Χ. και έχει γραφεί ότι επειδή ήταν νέα, ίσως την δολοφόνησε ο θετός γιος της που την διαδέχθηκε. Ωστόσο η ανάλυση DNA σε μούμια που μάλλον ταυτοποιήθηκε με την Χασεψούτ, έδειξε ότι πρέπει να πέθανε στα 50 της από όγκο των οστών και καρκίνο του ήπατος. Μια ανάλυση της μούμιας το 2011 έδειξε ότι η Φαραώ χρησιμοποιούσε ένα φάρμακο ως παυσίπονο, το οποίο περιείχε καρκινογόνο ουσία και μετά από αρκετά χρόνια χρήσης ίσως ήταν αυτό που έκανε τη ζημιά. Άλλη ανάλυση έδειξε ότι πιθανόν να πέθανε από σηψαιμία, όταν της έγινε επέμβαση για εξαγωγή δοντιού και μολύνθηκε. Ο γομφίας βρέθηκε σε ειδικό ξύλινο κουτί που περιείχε το ταριχευμένο συκώτι και έντερο της βασίλισσας. 

Για την Χασεψούτ γράφτηκαν τέσσερα βιβλία (μυθιστορήματα) και το όνομά της δόθηκε το 1960 σε έναν μικρό αστεροειδή, τον 2436 Hatshepsut.