Η τρίχρονη πολιορκία του Λένινγκραντ από τους Ναζί

Ήταν Ιούνιος του 1941, ημέρα Κυριακή, όταν οι ορδές των Ναζί εξαπέλυσαν την μεγαλύτερη εισβολή στην ιστορία του πολέμου, από πλευράς όγκου στρατεύματος (3,8 εκατομμύρια στρατιώτες σε μήκος ενός μετώπου 2.900 χιλιομέτρων, με 600.000 μηχανοκίνητα οχήματα και πάνω από 600.000 άλογα!), στα εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης.

Ήταν η διαβόητη Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα! Οι γερμανικές και οι συμμαχικές τους δυνάμεις, έφτασαν στα περίχωρα του Λένινγκραντ τον Σεπτέμβριο του 1941 και άρχισαν στενή πολιορκία της πόλης, που έφερε το όνομα του πρώτου ηγέτη της ΕΣΣΔ. Η πολιορκία κράτησε περίπου τρία χρόνια!

Η περικύκλωση της πόλης

Ήταν στις 22 Ιουνίου 1941 που ο γερμανικός στρατός πέρασε τα ρωσικά σύνορα. Διασχίζοντας ταχύτατα τις χώρες της Βαλτικής, των οποίων οι κάτοικοι επευφημούσαν τους Ναζί, μέσα σε έξι εβδομάδες οι δυνάμεις του Τρίτου Ράιχ βρισκόταν σε απόσταση 50 χιλιομέτρων από το Λένινγκραντ. Σε μία φανταστική προέλαση, είχαν προχωρήσει 650 χιλιόμετρα βαθιά στο σοβιετικό έδαφος, έφθασαν προ των πυλών της πόλης στις 4 Σεπτεμβρίου του 1941. Ένα μήνα αργότερα, οι Γερμανοί είχαν ολοκληρώσει την περικύκλωση του Λένινγκραντ.

Μόνο μια επικίνδυνη διαδρομή μέσω της λίμνης Λάντογκα στα ανατολικά, ένωνε το Λένινγκραντ με την υπόλοιπη Ρωσία. Η επική πολιορκία του Λένινγκραντ ήταν η πιο μακροχρόνια από οποιαδήποτε άλλη, από τους Βιβλικούς χρόνους. Ο Κόκκινος Στρατός προσπαθούσε απελπισμένα να αποκρούσει το σφυροκόπημα των Ναζί, μάταια σε πολλές περιπτώσεις, αφού είχε να κάνει με μια σύγχρονη πολεμική μηχανή, που υποστηριζόταν από εκατομμύρια στρατιώτες.

Η πάλαι ποτέ Αγία Πετρούπολη είχε αρχίσει να προετοιμάζει από τον Ιούνιο την άμυνά της, όταν πρόχειρες οχυρώσεις κατασκευάσθηκαν από επιστρατευμένους κατοίκους. Η πόλη χτισμένη στο δέλτα του ποταμού Νεβά, περιβαλλόταν από ελώδεις εκτάσεις, όπου τα “πάντσερ” θα κολλούσαν και θα γίνονταν εύκολη λεία για τους Ρώσους αντιαρματιστές.

Η Πολιορκία του Λένινγκραντ άρχισε στις 8 Σεπτεμβρίου του 1941 και διήρκεσε μέχρι τις 27 Ιανουαρίου του 1944. Κατά τη διάρκεια των 872 ημερών, οι κάτοικοι της πόλης αποδεκατίστηκαν από την πείνα, τις στερήσεις, τις κακουχίες και τις γερμανικές δυνάμεις. Πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν, από τους οποίους σχεδόν οι μισοί πέθαναν, τους πρώτους έξι μήνες, όταν η θερμοκρασία έπεσε στους 30° κάτω από το μηδέν.

Άμαχοι πέθαναν, επίσης, από την πείνα και τις αρρώστιες. Οι κάτοικοι του Λένινγκραντ δεν προσπάθησαν ποτέ να παραδοθούν, παρόλο που οι μερίδες φαγητού μειώθηκαν σε μερικές φέτες ψωμί, με τους κατοίκους να τρώνε, αρουραίους. Στην πόλη υπήρχε έλλειψη νερού, ηλεκτρισμού και καυσίμων, ενώ παράλληλα βομβαρδιζόταν καθημερινά.

Οι αεροπορικές επιδρομές

Η άμυνα κατά των αεροπορικών επιδρομών, συμπεριλαμβανομένου του έγκαιρου εντοπισμού των γερμανικών βομβαρδιστικών, ήταν υψίστης σημασίας. Στην αρχή του πολέμου, ανιχνευτές ήχου χρησιμοποιήθηκαν σε ευρεία κλίμακα, μαζί με τα ραντάρ, για να αφουγκράζονται τα γερμανικά αεροσκάφη που πλησίαζαν.

Αυτά τα παράξενα εξαρτήματα αποτελούνταν από διαφορετικούς μεταλλικούς σωλήνες συνδεδεμένους σε ένα ακουστικό. Τα φορούσαν άντρες που ονομάζονταν “ωτακουστές”, οι οποίοι έμεναν ακίνητοι στην ίδια θέση επί ώρες, προσπαθώντας να ακούσουν το παραμικρό βουητό των εισερχόμενων αεροσκαφών. Όταν εντόπιζαν εισερχόμενα αεροσκάφη, οι “ωτακουστές” ειδοποιούσαν τους πυροβολητές, ώστε να ανάψουν τους προβολείς και να προσπαθήσουν να δουν τα αεροπλάνα των Ναζί και να τα στοχεύσουν με αντιαεροπορικά πυροβόλα.

Το 1941, ο Κόκκινος Στρατός αποφάσισε ότι έπρεπε να βρει μια λύση για να λειτουργήσει καλύτερα το σύστημα. Και τότε κάποιος έριξε την ιδέα να επιστρατευτούν εκείνοι με την πιο οξεία ακοή: οι τυφλοί! Από τους 300 τυφλούς πολίτες που παρέμειναν στο Λένινγκραντ κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, μόνο 12 επιλέχθηκαν για να γίνουν “ωτακουστές”. Οι υπόλοιποι, λόγω των ειδικών απαιτήσεων της εργασίας, εργαζόταν σε ειδικά εργαστήρια φτιάχνοντας δίχτυα παραλλαγής για κτίρια, γάντια για το στρατό ή παντόφλες για τραυματίες. Άλλοι πάλι προσπαθούσαν να ανυψώσουν το ηθικό των στρατιωτικών παίζοντας σε μουσικά σύνολα.

Η επιλογή στις τάξεις των “ωτακουστών” ήταν αυστηρή. Οι γυναίκες απορρίφθηκαν αμέσως, αφού η δουλειά απαιτούσε τεράστια σωματική αντοχή. Τριάντα άτομα πέρασαν από ιατρική αξιολόγηση, εκ των οποίων τα 20 παρακολούθησαν ειδικά μαθήματα. Στο τέλος, 12 άνδρες με την πιο εξαιρετική ακοή επιλέχθηκαν για να είναι «ωτακουστές» και μετατέθηκαν σε συντάγματα αντιαεροπορικού πυροβολικού.

Η αποστολή τους δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Το να πρέπει να κάθεσαι στην ίδια θέση επί πολλές ώρες ακούγοντας δυνατούς ήχους προκάλεσε σε πολλούς δυσκαμψία του αυχένα, έντονες ημικρανίες και σωματικούς πόνους. Να σημειώσουμε, ότι 2 από τους 12 σκοτώθηκαν στη διάρκεια αεροπορικών βομβαρδισμών. Τελικά, αυτοί οι τυφλοί “ωτακουστές”, ήταν απόλυτα πιο αποτελεσματικοί από εκείνους που «αφουγκράζονταν» τον κίνδυνο πριν από αυτούς.

Όχι μόνο ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν πότε πλησίαζαν τα σμήνη της Luftwaffe, αλλά μπορούσαν συχνά να εντοπίσουν τα μοντέλα και πόσα αεροσκάφη κατέφθαναν, με τους πυροβολητές να περιμένουν την αναφορά των τυφλών! Μετά το τέλος του πολέμου, οι τυφλοί του Λένινγκραντ βραβεύθηκαν, έλαβαν επαίνους και παράσημα και επέστρεψαν στη ζωή τους, για να ξεχαστούν σύντομα “αόρατοι” στο σκοτάδι τους…

Θάνατος από πείνα

Η ναζιστική ηγεσία είχε στόχο να εξοντώσει ολόκληρο τον πληθυσμό του Λένινγκραντ με όπλο την πείνα. Ο θάνατος από την πείνα ήταν μια σκόπιμη πράξη εκ μέρους του γερμανικού Ράιχ. Σύμφωνα με τα λόγια του Τζόζεφ Γκέμπελς, ο Αδόλφος Χίτλερ «σκόπευε να εξαφανίσει πόλεις, όπως η Μόσχα και η Αγία Πετρούπολη». Αυτό ήταν «αναγκαίο», έγραψε ο ηγέτης των Ναζί τον Ιούλιο του 1941, «γιατί αν θέλουμε να χωρίσουμε τη Ρωσία στα επιμέρους μέρη της», δεν θα πρέπει «να έχει πλέον πνευματικό, πολιτικό ή οικονομικό κέντρο».

Ο Χίτλερ δήλωσε επίσης τον Σεπτέμβριο του 1941: «Δεν έχουμε κανένα συμφέρον να διατηρήσουμε έστω και ένα μέρος του μητροπολιτικού πληθυσμού σε αυτόν τον υπαρξιακό πόλεμο». Με απλά λόγια, ο πληθυσμός του Λένινγκραντ αφέθηκε να πεθάνει από την πείνα, όπως τα εκατομμύρια των Σοβιετικών αιχμαλώτων πολέμου που κρατούσε η Βέρμαχτ. Ο ιστορικός Γιοργκ Γκανζενμιούλερ έγραψε αργότερα, ότι αυτή η μορφή μαζικής δολοφονίας ήταν οικονομικά αποδοτική για το Βερολίνο, γιατί ήταν «γενοκτονία απλά μη κάνοντας τίποτα»…

Εδώ βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ και πολλοί από τους Ευρωπαίους, θα προτιμούσαν να μη θυμούνται τη πολιορκία του Λένινγκραντ και τη συμβολή της Σοβιετικής Ένωσης στη νίκη κατά του ναζισμού. Ωστόσο, ο στρατηγός Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, ανώτατος διοικητής της Συμμαχικής Εκστρατευτικής Δύναμης στην Ευρώπη, διέταξε να δοθεί η τιμή της νίκης στον Κόκκινο στρατό…