Ιτέα: Το “Καρτερία”, το πρώτο “Αβέρωφ” της Ελλάδας κομματιάζει Τούρκους

Το 1827 η ελληνική επανάσταση έπνεε τα λοίσθια. Οι αβελτηρίες της ηγεσίας είχαν επιτρέψει την εγκατάσταση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Ο Μεσολόγγι είχε πέσει και τα αιγυπτιακά στρατεύματα ισοπέδωναν τον Μωριά. Την ίδια ώρα ο Κιουταχής έκαιγε την Ρούμελη. Ελάχιστα μέρη κρατούσαν ακόμα οι Έλληνες επαναστάτες.

Μέσα σε αυτό το ζοφερό κλίμα έλαβε χώρα η ναυμαχία της Ιτέας ή Αγκάλης από τον ομώνυμο κόλπο. Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1827 το πρώτο ελληνικό ατμοκίνητο πλοίο, το «Καρτερία», διατάχθηκε να πλεύσει στον Κορινθιακό κόλπο με στόχο την υποστήριξη των χερσαίων ελληνικών τμημάτων. Κυβερνήτης του σκάφους ήταν ο Βρετανός φιλέλληνας Frank Abney Hastings τον οποίο οι Έλληνες ονόμαζαν Άστιγξ.

Στον κόλπο της Αγκάλης είχε εισέλθει νωρίτερα ελληνική μοίρα τριών σκαφών, η οποία όμως δεν μπορούσε να πλήξει, μόνη, τα εχθρικά πλοία και τα παράκτια πυροβολεία που Τούρκοι και Αιγύπτιοι διέθεταν. Οι Τουρκοαιγύπτιοι διέθεταν 10 σκάφη – τα τρία μεταγωγικά – ενώ στην ακτή είχαν δημιουργήσει πυροβολοστάσια για να αποτρέψουν τυχόν ελληνική επίθεση.

Ελληνική επίθεση

Στις 30 Σεπτεμβρίου 1827 η ελληνική μοίρα πλησίασε τα εχθρικά σκάφη. Οι Τουρκοαιγύπτιοι όταν είδαν τέσσερα μόνο ελληνικά πλοία δεν πίστεψαν ότι οι αντίπαλοί τους θα ήταν τόσο τρελοί ώστε να τους επιτεθούν. Ο Άστιγξ όμως είχε άλλη άποψη. Βασιζόμενος στην ισχύ πυρός του «Καρτερία» πλησίασε σε απόσταση 500 μ. από τα εχθρικά σκάφη και διέταξε τα πλοία του να ρίξουν τις άγκυρες.

Κατόπιν το «Καρτερία» έριξε μια βολή για να εκτιμηθεί η απόσταση. Οι Τουρκοαιγύπτιοι απάντησαν αμέσως με το σύνολο των πυροβόλων τους συγκεντρώνοντας τα πυρά τους στο «Καρτερία». Το ελληνικό πλοίο όμως απάντησε με βολιδοφόρες οβίδες θερίζοντας, κυριολεκτικά, τα πληρώματα των εχθρικών σκαφών και τους υπηρέτες των παράκτιων πυροβόλων.

Σύντομα στα εχθρικά πλοία εκτυλίχθηκαν σκηνές αλλοφροσύνης καθώς τα βλήματα του «Καρτερία» του βρικίου «Σωτήρ» και των άλλων δύο ελληνικών σκαφών κομμάτιαζαν πλοία και άνδρες. Με την χρήση εκρηκτικών βλημάτων καταστράφηκαν τρία τουρκοαιγυπτιακά πλοία. Τα παράκτια πυροβολεία είχαν σιγήσει επίσης και όσοι υπηρέτες τους δεν κείτονταν κομματιασμένοι δίπλα στα πυροβόλα τους είχαν τραπεί σε φυγή.

Σε λίγο οι Έλληνες κυρίευσαν δύο εχθρικά πλοία και έκαψαν τα υπόλοιπα. Ήταν μια χρήσιμη για το ηθικό και όχι μόνο των Ελλήνων νίκη. Ο Ιμπραήμ όταν έμαθε τι είχε συμβεί ορκίστηκε να καταστρέψει το «Καρτερία». Αντί να συμβεί αυτό όμως, αντίθετα, η ναυμαχία ήταν ο καταλύτης που προκάλεσε την περιώνυμη ναυμαχία του Ναυαρίνου, μερικές ημέρες αργότερα, όπου ο στόλος του Αιγύπτιου δυνάστη αφανίστηκε.

Το «Καρτερία»

Το «Καρτερία» ήταν το πρώτο ατμοκίνητο πολεμικό που έλαβε μέρος σε ναυμαχία παγκοσμίως. Ναυπηγήθηκε το 1825 στη Βρετανία βάσει οδηγιών του Άστιγξ ακριβώς για να ενισχύσει το ελληνικό επαναστατικό ναυτικό. Η ναυπήγησή του έγινε με χρήματα από το δάνειο που η Βρετανία έδωσε στη Ελλάδα, αλλά και με προσωπικούς πόρους του Άστιγξ.

Το σκάφος είχε εκτόπισμα 233 τόνων, τέσσερις ιστούς και διέθετε δύο μικρές ατμομηχανές που κινούσαν ισάριθμους τροχούς στα πλευρά του. Διέθετε μόλις 4 πυροβόλα και 4 καρονάδες (βραχύκαννα πυροβόλα που έβαλλαν βολιδοφόρα βλήματα), όλα βαριά, των 68 λιβρών.

Το σκάφος εντάχθηκε σε υπηρεσία το 1826 και σύντομα έγινε ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων. Μόνο το 1827 το σκάφος έβαλλε 18.000 βολές κατά των εχθρών, αριθμός που δείχνει το εύρος της δράσης του. Η ναυμαχία της Ιτέας ήταν η κορωνίδα της δράσης του.