Μικρασιατική Καταστροφή: Ο ιστορικός αναθεωρητισμός έναν αιώνα μετά

Εκατό χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή που προκάλεσε ο Εθνικός Διχασμός, είμαστε αντιμέτωποι από τη μια με τα αποτελέσματα εκείνης της ήττας, όπως εκφράζονται από την τουρκική επιθετικότητα και αναθεωρητισμό, και από την άλλη με την ένταση του ιστορικού αναθεωρητισμού στην Ελλάδα που προσπαθεί είτε να στρογγυλεύσει τις γωνίες, είτε να καλλιεργήσει ανοιχτά τον αγνωστικισμό και την απαλλαγή της οποιασδήποτε ευθύνης από τον τότε μονάρχη και το περιβάλλον του.

Ο εν Ελλάδι αναθεωρητισμός εκφράζεται κυρίως από δύο κέντρα: τους φιλοβασιλικούς ιστοριοδίφες (και όχι μόνο) και την Επιτροπή Ιστορίας του ΚΚΕ. Με ένα παράδοξο τρόπο, εκείνες οι πολιτικές δυνάμεις που συμπορεύτηκαν με αντιπολεμικά –άρα αντιμικρασιατικά συνθηματα– πριν τις μοιραίες εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, ξανασυναντιούνται 100 χρόνια μετά με την ίδια προσήλωση στη θέση “Καμιά δουλειά δεν είχαμε στη Σμύρνη το Μάη του 1919” και ότι οι πραγματικοί αίτιοι είναι αυτοί που το επιχείρησαν.

Σήμερα, ελέγχοντας τις ιστορικές παραμέτρους εκείνης της εποχής, γνωρίζουμε ότι αυτή η προσέγγιση είναι παντελώς λάθος και αποτελεί απλώς τμήμα της απενοχοποιητικής προσπάθειας που καταβάλουν οι πολιτικοί απόγονοι των τότε ενόχων για την ήττα. Ας δούμε ποιες ήταν οι δυνάμεις και τα ρεύματα ιδεών που εμφανίστηκαν εκείνη την εποχή και διαμόρφωσαν τους όρους της Μεγάλης Καταστροφής.

Ο Εθνικός Διχασμός

Ο βενιζελισμός εξέφρασε τις σύγχρονες τάσεις του αστικού εκσυγχρονισμού στις καλές και κακές εκδοχές του. Όπως επίσης και την συμπόρευση της Ελλάδας με τις ευρωπαϊκες εξελίξεις και την συμμετοχή στις διεργασίες από τη διαφαινόμενη κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κάτι που οι Κρητικοί λόγω πρόσφατης εξέγερσης και αυτονομίας το είχαν αντιληφθεί, σε αντίθεση με το παλαιοκομματικό κατεστημένο του ελεύθερου βασιλείου.

Από την άλλη ο λεγόμενος βασιλικός χώρος εξέφρασε τον εθνικό συντηρητισμό σε μια εποχή γιγάντιων αλλαγών και την υπεράσπιση των προνεοτερικών μορφών της ελλαδικής κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Ένα ερώτημα είναι εάν αυτά τα δύο ρεύματα και στάσεις ζωής θα μπορούσαν να συγκεραστούν, ώστε να μην οδηγηθεί ο Ελληνισμός στον Εμφύλιο Πόλεμο του Εθνικού Διχασμού με τις μοιραίες και τρομακτικές συνέπειες.

Η γνώμη μου είναι ότι θα μπορούσε να αποφευχθεί μόνο εάν ήταν εν ζωή ο Γεώργιος Α‘, όπως ακριβώς έγινε στις παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων χάρη στην καταλυτική παρουσία του Γεωργίου Α’ και της πολύ συγκεκριμένης φιλοβρετανικής γεωπολιτικής του αντίληψης. Μετά τη δολοφονία του και την ανάρρηση στο θρόνο του γιου του Κωνσταντίνου, που από νωρίς είχε υιοθετήσει φιλογερμανικό προσανατολισμό, αυτή η αντίληψη αντικαθίσταται από την ακριβώς αντίθετη. Έτσι, δόθηκε η δυνατότητα στην Μικρή Αυλή των γερμανόφιλων αξιωματικών να καθορίζει την ελλαδική εξωτερική πολιτική, με αποτέλεσμα η εξέλιξη κα καταστεί αναπόφευκτη.

Ίσως η τελευταία ευκαιρία να δόθηκε με την θετική παρουσία του Αλέξανδρου Α’ που ανέβηκε στο θρόνο μετά την έξωση του πατέρα του Κωνσταντίνου τον Ιούνιο του 1917. Ο Αλέξανδρος επανέφερε τον μοναρχικό προσανατολισμό στην παραδοσιακή του ρότα και πέτυχε μια συναντίληψη με τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο. Δυστυχώς, έχασε τη ζωή του μετά από ένα απρόσμενο ατύχημα λίγες μέρες πριν τις εκλογές του Νοεμβρίου 1920. Έτσι χάθηκε η ύστατη ευκαιρία τα δύο αυτά ρεύματα να συμπορευτούν σε κοινούς εθνικούς στόχους.

Ο μοιραίος Κωνσταντίνος Α’

Η βασιλεία στην Ελλάδα, λόγω του φιλογερμανικού προσανατολισμού του Κωνσταντίνου Α’, που διαδέχθηκε τον φιλοβρετανό πατέρα του:

• Περιθωριοποίησε την Ελλάδα την περίοδο 1915-1917.
• Προκάλεσε τον Εθνικό Διχασμό εξυπηρετώντας τους γερμανικούς σχεδιασμούς για την προστασία της Τουρκίας από την επίθεση της Αντάντ.
• Παραβίασε τη Συνθήκη Φιλίας και Αλληλεγγύης με τη Σερβία για να μη συγκρουστεί με τους φιλογερμανούς Βουλγαρους.
• Παρέδωσε αμαχητί το Ρούπελ και την Ανατολική Μακεδονία στους Βούλγαρους.
• Αρνήθηκε τον Σεπτέμβρη του 1915 (επί κυβερνήσεως Ζαΐμη) την απόδοση της Κύπρου στην Ελλάδα έναντι προσχωρήσεως στη Συμμαχία. Προσχώρηση που έγινε από τον Ιούνη του 1917 και έτσι, λόγω της καθυστερημένης συμμετοχής, η Ελλάδα κατάφερε να κερδίσει μόνο Θράκη και Ιωνία (ευτυχώς μας έμεινε η Δυτική Θράκη, ειδάλλως τα σύνορα θα ήταν στην Καβάλα).

Με την επαναφορά του στο θρόνο το Δεκέμβρη του 1920, ο Κωνσταντίνος Α’ κατάφερε να διαλύσει τη συμμαχία με την Αντάντ, να διευκολύνει Ιταλούς και Γάλλους να μας εγκαταλείψουν, να μετατρέψει μια διασυμμαχική επιχείρηση σε ελληνοτουρκικό πόλεμο και τελικά, αντί να φέρει τα παιδιά των ψηφοφόρων του “Οίκαδε”, τα έστειλε και τα εγκατέλειψε έξω από την Άγκυρα. Επίσης υπέγραψε κάθε νομό και διάταγμα που απαγόρευε την Έξοδο των Μικρασιατών και Ποντίων!

Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και την δράση του ΣΕΚΕ-ΚΚΕ, μετά την απώλεια της αυτονομίας του, που επέφερε η ένταξη στην Κομιντέρν. Τότε, θα έχουμε μια καλή εικόνα εκείνης της περιόδου. Η πολιτική θεώρηση του ΣΕΚΕ θα μεταβληθεί πλήρως με την ένταξή του στην Κομιντέρν, αφού θα εγκαταλείψει τις θετικές θέσεις που ψηφίστηκαν στο ιδρυτικό του συνέδριο. Έκτοτε θα υιοθετήσει άκριτα και ιδεοληπτικά την φιλοκεμαλικη πολιτική που επέλεξε ο Λένιν για λόγους εντελώς κυνικών κρατικών συμφερόντων. Το θέμα της πολιτικής του ΣΕΚΕ-ΚΚΕ, όμως, απαιτεί ιδιαίτερη διαπραγμάτευση.