Ο έσχατος Έλλην ταπεινώνει την Σπάρτη… Φιλοποίμην

Το 207 π.Χ. η Ελλάδα σπαρασσόταν και πάλι από τις εμφύλιες διαμάχες. Στην Πελοπόννησο η σύγκρουση Αχαϊκής Συμπολιτείας και Σπάρτης βρισκόταν στο απόγειό της. Η Σπάρτη, υπό τον τύραννο Μαχανίδα είχε συγκροτήσει έναν ισχυρό στρατό και διεκδικούσε την πελοποννησιακή ηγεμονία μέσω ενός δικτύου συμμαχιών.

Στην άλλη πλευρά η Αχαϊκή Συμπολιτεία, υπό την ηγεσία πλέον τον Φιλοποίμενος, επιθυμούσε να εντάξει, επιτέλους, τη δωρική πόλη στους κόλπους της, ενοποιώντας πολιτικά την Πελοπόννησο και αποτρέποντας την εμπλοκή άλλων δυνάμεων σε αυτή. Ο Φιλοποίμην είχε αναδιοργανώσει τον στρατό της Συμπολιτείας με το πεζικό να μάχεται πλέον σε σχηματισμό μακεδονικής φάλαγγας, οπλισμένο με σάρισσες και το βαρύ ιππικό να μετατρέπεται σε όργανο κρούσης, εξοπλισμένο με λόγχες (ξυστόν), όπως οι Εταίροι του Αλεξάνδρου. Υπήρχαν επίσης και ελαφροί ιππείς Ταραντινικού τύπου.

Το Ταραντινικό ελαφρύ ιππικό ήταν ονομαστό στον αρχαίο κόσμο περίπου όπως οι «Κροάτες» και οι ουσάροι στα νεότερα χρόνια. οι πρώτες μονάδες του είδους συγκροτήθηκαν στον Τάραντα, αλλά κατόπιν η χρήση τους υπήρξε γενικευμένη και το όνομα δήλωνε απλώς τύπο ιππικού και όχι καταγωγή. Έφεραν μεγάλη ασπίδα, κράνος, σπαθί και ακόντια. Πολεμούσαν σε ανοικτή τάξη.

Τον στρατό της Συμπολιτείας συμπλήρωναν τμήματα μισθοφόρων και μη επίλεκτων πελταστών (θυρεοφόροι και θωρακίτες) και ελαφρά οπλισμένων πεζών (Ψιλοί τοξότες, ακοντιστές και σφενδονήτες). Ο σπαρτιατικός στρατός ήταν ανάλογα οπλισμένος, όσον αφορά το βαρύ πεζικό και διέθετε πολλούς έμπειρους μισθοφόρους πελταστές. Υστερούσε πάντως σε ιππικό. Διέθετε και σημαντικό αριθμό Ψιλών.

Η σύγκρουση

Οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στην Μαντινεία το 207 π.Χ. Αν και δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό που παρέταξαν οι αντίπαλες δυνάμεις από τα συμφραζόμενα των πηγών μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι οι αντίπαλοι παρέτασσαν περί τους 20.000 άνδρες έκαστος.

Ο Φιλοποίμην έταξε στο αριστερό του πλευρό, επί παρακείμενου λόφου ελαφρούς πεζούς, δεξιά των οποίων έταξε θωρακίτες και Ιλλυριούς μισθοφόρους. Το αριστερό πλευρό κάλυπταν οι «Ταρντίνοι» ιππείς του. Στο κέντρο έταξε την φάλαγγα, ενώπιον τάφρου, και στο δεξιό του το επίλεκτο ιππικό του με τον ίδιο επικεφαλής.

Ο Μαχανίδας τάχθηκε ο ίδιος επικεφαλής του δεξιού του πλευρού, όπου τάχθηκαν οι δικοί του «Ταραντίνοι» ιππείς και έμπειροι μισθοφόροι. Έταξε συμβατικά την φάλαγγα και επίσης χρησιμοποίησε και καταπέλτες.

Αντί να καθίσει παθητικά να υφίσταται απώλειες από τους καταπέλτες ο Φιλοποίμην επιτέθηκε με το ελαφρύ ιππικό του κατά των καταπελτών. Αμέσως ο Μαχανίδας αντεπιτέθηκε με το δικό του ελαφρύ ιππικό. Σταδιακά ενεπλάκησαν στη μάχη και οι μισθοφόροι πελταστές των δύο στρατών. Αυτοί των Σπαρτιατών όμως υπερίσχυσαν και καταδίωξαν άτακτα τους αντιπάλους τους.

Τότε ο Φιλοποίμην έστρεψε το μέτωπό του και επιτέθηκε από το ακάλυπτο πλευρό στην σπαρτιατική φάλαγγα, την οποία και αφάνισε. Όταν ο Μαχανίδας θυμήθηκε να πάψει την καταδίωξη και να επιστρέψει ήταν αργά. Οι άνδρες του τράπηκαν σε φυγή όπως και ίδιος. Τον εντόπισε όμως ο Φιλοποίμην και τον σκότωσε ο ίδιος με την λόγχη του.

Ο σπαρτιατικός στρατός διαλύθηκε. Τουλάχιστον 4.000 Σπαρτιάτες σκοτώθηκαν. Άγνωστος παραμένει ο αριθμός των νεκρών μισθοφόρων, πολλοί από τους οποίους παραδόθηκαν.