Ο Ιβάν ο Τρομερός συντρίβει τους Μουσουλμάνους στο Καζάν

Οι Τάταροι του Καζάν, μαζί με τους ομοφύλους τους του Αστραχάν και της Κριμαίας, υπήρξαν, επί αιώνες, οι βασικοί αντίπαλοι της Ρωσίας. Οι Τάταροι, απόγονοι των Μογγόλων της Χρυσής Ορδής, που κατέκτησε την Ρωσία, για δύο περίπου αιώνες, επέδραμαν, σε τακτά χρονικά διαστήματα κατά των ρωσικών εδαφών, σκορπώντας τον τρόμο και τον πανικό. Ο ίδιος ο Ιβάν ο Τρομερός είχε επιχειρήσει αρκετές εκστρατείες, εναντίον του Καζάν, χωρίς αποτέλεσμα.

Το 1552 αποφάσισε να επιχειρήσει ξανά. Αυτή τη φορά συγκέντρωσε μια στρατιά δυνάμεως 150.000 ανδρών, από τους οποίους όμως, λιγότεροι από τους μισούς ήταν μάχιμοι. Οι υπόλοιποι ήταν επιστρατευμένοι δουλοπάροικοι, προορισμένοι να εκτελούν τις χειρονακτικές εργασίες που απαιτούντο κατά τη διάρκεια μιας πολιορκίας.

Οι Τάταροι από την πλευρά τους παρέταξαν 30.000 επίλεκτους ιππείς, μαζί με το σύνολο των ικανών να φέρουν όπλα ανδρών (και γυναικών και παιδιών, εντέλει) που βρίσκονταν εντός της πολιορκημένης πόλης. Μαζί τους συμπολέμησαν και λίγες χιλιάδες (2.700-3.200) Τάταροι του Νογκάι.

Η πολιορκία του Καζάν κράτησε αρκετά και τα προβλήματα για τον Ιβάν ήταν πολλά. Ραγδαίες βροχοπτώσεις είχαν μεταβάλει το γύρω από την πόλη, έδαφος σε βάλτο. Αλλά και οι πολιορκημένοι, μαζί με τους έξωθεν της πόλης εγκατεστημένους Τατάρους Νογκάι, παρενοχλούσαν συνεχώς τους Ρώσους. Ο Ιβάν έλυσε τελικά και τα δύο προβλήματα. Το πρώτο, με την λιτάνευση στο στρατόπεδο σταυρού, ο οποίος περιείχε τεμάχιο Τιμίου Ξύλου.

Μετά την λιτανεία οι βροχές σταμάτησαν αμέσως! Το δε δεύτερο με την συντριβή των Τατάρων Νογκάι, σε παρακείμενο του Καζάν δάσος που είχαν καταφύγει και με την απόκρουση της μεγαλύτερης και πλέον επικίνδυνης εξόδου που του πολιορκημένοι Τάταροι επιχείρησαν.

Η πολιορκία του Καζάν

Στις 24 Αυγούστου 1552, 15.000 Τάταροι βγήκαν από τα τείχη και επέπεσαν με ορμή στους πολιορκητές. Οι Τάταροι εφόρμησαν με άγριες πολεμικές κραυγές και βάλλοντας συνεχώς βέλη εναντίον του επίλεκτου σώματος πεζικού που ίδρυσε ο Ιβάν, των 3.000 Στρέλτσι.

Οι τελευταίοι σχημάτισαν γραμμή μάχης και υποδέχτηκαν τους εχθρούς με πυκνές ομοβροντίες. Εκατοντάδες Τάταροι έπεσαν, αλλά ήταν τόσοι πολλοί που με ευκολία υπερφαλάγγισαν τους ηρωικά μαχόμενους, εκ του συστάδην πλέον με τα πελέκια και τα σπαθιά τους, Στρέλτσι. Οι Στρέλτσι, ενώπιον της απίστευτης εχθρικής υπεροχής, άρχισαν να υποχωρούν, χωρίς όμως να χάσουν την συνοχή τους, παρά τις απώλειες, σχηματίζοντας ένα είδος τετραγώνου. Κάθε τόσο σταματούσαν και έβαλαν κατά των Τατάρων.

Ο Ιβάν, από την σκηνή του είδε τα συμβαίνοντα και αμέσως διέταξε το ιππικό του να αντεπιτεθεί. Με την σημαία του Ντμίτρι Ντονσκόι (Ρώσος πρίγκιπας του 14ου αιώνα που συνέτριψε τους Μογγόλους στη μάχη του Κουλίκοβο το 1380) και με την προσωπικού σημαία, με την εικόνα της Θεοτόκου, επικεφαλής, ο τσάρος, ρίχτηκε στην επίθεση μαζί με το βαρύ του ιππικό και την φρουρά του, θέτοντας τους Τατάρους μεταξύ σφύρας (του ιδίου) και άκμωνος (των Στρέλτσι).

Ήττα των Τατάρων

Η ήττα των Τατάρων ήταν συντριπτική. Ήταν τόσες οι απώλειές τους που δεν επιχείρησαν, νέα έξοδο, μέχρι την λήξη της πολιορκίας. Παρόλα αυτά η πολιορκία τραβούσε σε μάκρος. Ο Σεπτέμβριος έφτασε στο τέλος του και ο ρωσικός χειμώνας πλησίαζε απειλητικά. Τότε Ιβάν αποφάσισε να δοκιμάσει να ανατινάξει τα τείχη με υπονόμους. Είχε άλλωστε ήδη δοκιμάσει, με επιτυχία την μέθοδο αυτή, επιτυγχάνοντας ρήγμα στα τείχη και σταματώντας την υδροδότηση της πόλης, αλλά αποτυγχάνοντας να την καταλάβει. Τώρα όμως προετοιμάστηκε καλύτερα.

Στις 2 Οκτωβρίου, μετά την ανατίναξη της υπονόμου που είχε ανασκαφεί κάτω από μέρος των τειχών και την διάνοιξη μεγάλου ρήγματος, οι ρωσικές δυνάμεις, με αιχμή τους Στρέλτσι, εφόρμησαν κατά του Καζάν. Οι Τάταροι οργάνωσαν την άμυνά τους στα συντρίμμια των τειχών, στο ύψος του ρήγματος, αλλά υπολόγιζαν χωρίς τους Στρέλτσι.

Οι τελευταίοι, πλησιάζοντας το ρήγμα, στάθηκαν και με απόλυτη ψυχραιμία, παρά τα εχθρικά πυρά, σχημάτισαν τις γραμμές τους και άρχισαν να βάλλουν κατά ζυγούς εναντίον των συγκεντρωμένων Τατάρων, προχωρώντας μετά από κάθε ομοβροντία μερικά μέτρα μπροστά.

Οι προσπάθειες των Τατάρων να αντεπιτεθούν απέτυχαν μπροστά στις συνεχείς ομοβροντίες των Στρέλτσι. Μόλις δε οι Τάταροι άρχισαν να δείχνουν εμφανή σημάδια κλονισμού του ηθικού τους, οι Ρώσοι, Στρέλτσι όρμησαν με ιαχές εντός του ρήγματος. Μερικές ώρες αργότερα κάθε αντίσταση είχε πάψει. Το Καζάν ήταν πια ρωσικό.