Ο λήσταρχος Τούτουνας που έγινε δημοτικό τραγούδι

Και στάθηκα ιδιαίτερα σ’ αυτό γιατί έκανε έμμεση αναφορά σε έναν συμπατριώτη μου λήσταρχο, τον Λύγκο τον Χελιώτη (καταγόμενο από το ορεινό Χέλι της Αργολίδας, σήμερα Αραχναίο):

Ένας Μοίραρχος μωρέ κι ενάς Συνταγματάρχης,
ώρε πήραν τα βουνά Χελιώτη, Τούτουνα Ντροπολιτσιώτη.

Πήραν τα βουνά μωρέ, πήραν τα βιλαέτια,
ώρε και όλο ρώταγαν Δημήτρη, Τούτουνα, Πασά κι Αργίτη.

Μην τον είδατε μωρέ, τον Τούτουνα τον κλέφτη,
ώρε μην τον είδατε Χελιώτη, Τούτουνα Ντροπολιτσιώτη.

Χτες τον είδαμε μωρέ, σε βλάχικα λημέρια,
ώρε πως τον κέρναγαν Δημήτρη, Τούτουνα, Πασά κι Αργίτη.

Πως τον κέρναγαν μωρέ, πεντ’ έξι βλαχοπούλες,
ώρε και τον ρώταγαν Χελιώτη, Τούτουνα Ντροπολιτσιώτη.

Δε παντρεύεσαι μωρέ, δε παίρνεις βλαχοπούλα,
ώρε σαν και μένανε Δημήτρη, Τούτουνα, Πασά κι Αργίτη.

Και εντάξει, για τον Γιώργη τον Λύγκο, τον Χελιώτη, που προφανώς αναφέρεται στην επωδό του τραγουδιού, είχα στοιχεία, όπως και για τον ανιψιό του τον Αναστάση. Τον πρωταγωνιστή, όμως του τραγουδιού, τον Δημήτρη τον Τούτουνα, τον Ντροπολιτσιώτη, που μέχρι τότε δεν τον είχα ακουστά, τον άφησα στην άκρη για να τον “ψάξω” καλύτερα εν ευθέτω χρόνω… (Ψάχνοντας λίγο παραπάνω, μάλιστα, διαπίστωσα ότι το ανωτέρω τραγούδι είναι, τελικά, αυθαίρετη μίξη παρόμοιων τραγουδιών που αναφέρονται στους δύο προαναφερθέντες ληστές, για τους οποίους δεν έχουμε στοιχεία πως δρούσαν μαζί).

Όλα άρχισαν να δρομολογούνται και να μπαίνουν σε σειρά όταν έπεσε στα χέρια μου έντυπο του 19ου αιώνα, εκδιδόμενο από τον Βλάση Γαβριηλίδη. Που είχε τον τίτλο “ΜΗ ΧΑΝΕΣΑΙ”. Το συγκεκριμένο, στο υπ’ αρ. 534 φύλλο της 26/8/1883, έχει ως κύριο θέμα “ΤΟ ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ”, που ξεκινάει ως εξής:

«Εκείνο του Χάμλετ ότι ο κόσμος είνε φυλακή και η Δανία εν των στενοτέρων αυτής κελλίων, εφαρμόζεται εις το Ναύπλιον, την πλήρη ιστορίας, αναμνήσεων και αιμάτων προκάτοχον των Αθηνών πρωτεύουσαν, ότι το όλον είνε φυλακή, το Βουλευτικόν δε και το Παλαμήδι δύο των στενοτέρων αυτής κελλίων.
………………………….

Υπό το ευφημότερον όνομα – το Βουλευτικόν – κρύπτονται, αλλά και υψούνται, εν μέσω Ναυπλίω, ακουμβούσαι εις οικίας ιδιωτικάς, προβάλλουσαι οπουδήποτε και αν διευθυνθής, εις ολίγα βήματα από της κεντρικής Πλατείας της πόλεως ή μάλλον επί της πλατείας, παρά τον βενετικόν Στρατώνα και το Δζαμί – Σχολείον, αι δυσωδέστεροι φυλακαί του Κράτους…».

“Ο Τούτουνας σας αποχαιρετά”…  

Στην πορεία της ανάγνωσης, όπου εκτίθενται και σοκαριστικά στοιχεία για την σχέση ληστών και πολιτικών, βρέθηκα ξαφνικά μπροστά στον περιβόητο Αρκάδα ληστή:

«…Μεταξύ των φυλακισμένων τού Βουλευτικού είδομεν και τον ωραιότατον λεβέντην ληστήν Τούτουναν. Φίλος γνωρίζων τα κατ’ αυτόν έλεγεν ενώπιόν του, εννοών την περίοδον της ληστείας του: Ένα και ενάμιση βουλευτή έφχιανε πάντα ό Τούτουνας. Και πώς λοιπόν τα πλάσματα αυτού (σ.σ.: εννοεί τους βουλευτές) να μη τον ονειροπωλώσιν από τούδε ελεύθερον, και αρχηγόν μάλιστα συνδυασμού!…».

Στην δε συνέχεια της ανάγνωσης, ήμουν τυχερός να ανακαλύψω σημαντικά στοιχεία για τον βίο και την προσωπικότητά του: «…Ομολογουμένως ο μάλλον λεβέντης όλων των εν τη φυλακή είνε ό ληστής Τούτουνας. Επακριβώς μορφή ευειδής και γλυκυτάτη. Μετά της αυτής επιτυχίας, μεθ’ ης διεδραμάτισε πρόσωπον Βασιλέως των Βουνών, ηδύνατο να παίξη και πρόσωπον Δον Ζουάν των σαλονίων. Γνησία ελληνική καλλονή τριανταπέντε μόλις ανοίξεων. Και η παράδοσίς του είνε ρομαντική.

Είχε φονεύσει εις τον αδελφόν του, και μετά εν έτος εξήρχετο των φυλακών ο φονεύς θρασύς, απειλών ότι θα φονεύση και τον Τούτουναν. Και θ’ ατιμάση και την αδελφήν του και θα καταστρέψη όλο το σόι του. Ο Τούτουνας εικοσαετής τότε εφόνευσε τον αδελφοκτόνον κακούργον και πήρε τά βουνά. Το θάρρος υπήρξε πάντοτε ίσον της λεβεντιάς του. Μίαν ημέραν, ενώ τον κατεδίωκε στρατός, αυτός εφ’ αμάξης ων, συνωμίλει μετά τού επί της καταδιώξεως Μοιράρχου περί τού Τούτουνα. Αφού τελείωσε η κουβέντα, εις ολίγων βημάτων απόστασιν, ο

Τούτουνας εγερθείς όρθιος είπε:
-Κύριε Μοίραρχε, ο Τούτουνας σάς αποχαιρετά!…».

Όλα τα ανωτέρω που αποδελτίωσα, αποτέλεσαν για μένα το έναυσμα για περαιτέρω έρευνα. Και ξεκίνησα να ψάχνω. Έτσι, στο φύλλο της 5ης/12/1901 της εφημερίδας ΕΣΠΕΡΙΝΗ, μέσα σε αναφορά για άλλον παράνομο της εποχής, βρήκα το εξής σχόλιο που δείχνει την επιρροή που είχε ο Τούτουνας στις τοπικές αγροτικές κοινωνίες:

«Οι χρόνοι του Τούτουνα, όταν εκαλούντο οι χωρικοί, με κωδωνοκρουσίαν εις την αυλή της Εκκλησίας δια να κάνουν τας αναφοράς των εις τον αυθάδη ληστήν, να τον εφοδιάσουν δε και με τα αναγκαία τρόφιμα και εκαμάρωνεν ο ληστής, ως βασιληάς, κρίνων τας διαφοράς των χωρικών και παρουσιαζόμενος ως δήθεν προστάτης των πτωχών κατά των πλουσίων, οι χρόνοι εκείνοι επέρασαν, υποθέτομεν, πλέον».

Ο “ήρωάς” μας Δημήτρης Τούτουνας

Ο Δημήτρης Τούτουνας, ο διαβόητος λήσταρχος από τα Ταρσανέικα της Τριπολιτσάς (το σπίτι του ήταν κοντά στον σταθμό του τρένου), με ορμητήριό του το Βαλτέτσι έδρασε κατά την περίοδο 1874 – 1881 στην Τρίπολη, στην Τεγέα, στην Μαντινεία και στο Κορύθιο. Δεν συνελήφθη ποτέ, όμως μετά από επτά χρόνια στο «κλαρί» και ενώ είχε επικηρυχθεί με 3.000 δρχ. για τον φόνο ή την σύλληψή του και με 1.000 δρχ. για απλή υπόδειξη, παραδόθηκε στις αρχές με δική του βούληση. Ο αθηναϊκός τύπος έγραφε σχετικά:

«Ο διαβόητος φυγόδικος Τούτουνας απηύθυνε προς τον Γ. Βασιλείου δικηγόρον εν Τριπόλει επιστολήν εκ Βαλτετζίου από 20 Ιουλίου, ην παραγγέλει αυτόν να δημοσιεύση και δια της εφημερίδος η “Αρκαδία”, και δι’ ης αγγελίας αυτώ, ότι την πρώτην Αυγούστου απεφάσισε να παρουσιασθή μόνος του εις την δικαιοσύνην και να γράψη τω εισαγγελεί των Εφετών κ. Κασιμάτη να ευρεθή τότε εις Τρίπολιν, ίνα παραδοθή εις χείρας του. Επιπροσθέτει δε ότι δεν έλαβε καιρόν, να μεταβή να ομιλήση τον κ. Γ. Βασιλέιου, διότι αποχαιρετά τα λημέρια και τους φίλους». (εφημερίδα ΣΤΟΑ, 15/5/1881).

«Ο εν Αρκαδία διαβόητος φυγόδικος Τούτουνας, όστις είχε προαναγγείλει ότι θα προσέλθη εις τας αρχάς, επραγματοποίησε προχθές τούτο, προσελθών εις Τρίπολιν και φυλακισθείς». (εφημερίδα ΣΤΟΑ, 29/7/1881).

«Εν τω εν Τριπόλει Κακουργοδικείω ήρξαντο από της παρελθούσης εβδομάδος εκδικαζόμεναι κατά σειράν αι εις τον διαβόητον άλλοτε καταστάντα φυγόδικον Δημ. Τούτουνα αποδιδόμεναι κατηγορίαι. Τρεις εκ των κατ’ αυτού κατηγοριών, αφορώσαι εις απαγωγήν και εκβίασιν, εξεδικάσθησαν ήδη, εφ’ αις εκηρύχθη ένοχος και κατεδικάσθη εις οκταετή κάθειρξιν. Αι υπολοιπόμεναι κατ’ αυτού κατηγορίαι, εκδικασθήσονται τη εβδομάδι ταύτη». (εφημερίδα ΣΤΟΑ, 26/11/1881)

Μέχρι εδώ κατάφερα να συγκεντρώσω στοιχεία. Αρκούν για το άρθρο μου. Ας λειτουργήσουν ως μαγιά σε μια περαιτέρω έρευνα από κάποιον επόμενο φιλίστορα ερευνητή…

Κλείνω το παρόν με μιαν άλλη παραλλαγή του τραγουδιού του Τούτουνα, που τραγουδιέται ως διασκευή τού γνωστού δημοτικού “Τώρα τα πουλιά”:

Τώρα τα πουλιά τώρα τα χελιδόνια
τώρα οι πέρδικες Χελιώτη,
Τούτουνα Τριπολιτσιώτη.
Τώρα οι πέρδικες συχνολαλούν και λένε,
Μην τον είδατε Χελιώτη,
Τούτουνα Τριπολιτσιώτη.
Μην τον είδατε μωρέ τον Τούτουνα τον κλέφτη,
Χθες τον είδαμε σε ενός βλάχου τη στάνη,
Τον κερνάγανε πέντε έξι βλαχοπούλες,
Και η μικρότερη στο αυτί τον κουβεντιάζει.
Δεν παντρεύεσαι, δεν παίρνεις βλαχοπούλα;
Σαν και μένανε, σαν και την αδελφή μου;

 

---

 

Πηγές:
“ΜΗ ΧΑΝΕΣΑΙ” αρ. 534, 26/8/1883