Ο “πόλεμος των 10 ημερών” – Η αρχή του τέλους για το κράτος του Τίτο

Μετά τον θάνατο του Γιόζιπ Μπροζ Τίτο το θνησιγενές κράτος που ονομάζονταν Γιουγκοσλαβία άρχισε να τρίζει επικίνδυνα. Όπως και στο διάστημα 1918-41 έτσι και τώρα οι λαοί που όχι και τόσο εκούσια είχαν ενταχθεί στο γιουγκοσλαβικό κράτος (και με ξένη ενθάρρυνση) άρχισαν να διεκδικούν την ανεξαρτησία τους. Η Γιουγκοσλαβία ήταν δημιούργημα της Συνθήκης των Βερσαλλιών.

Στο έδαφός της κατοικούσαν Σέρβοι, Κροάτες, Βόσνιοι Μουσουλμάνοι, Σλοβένοι, Μαυροβούνιοι, Αλβανοί στο Κοσσυφοπέδιο, Ούγγροι στην Βοϊβοντίνα και κατ’ επιλογή του Τίτο “Μακεδόνες”. Το 1989 την ηγεσία του κράτους ανέλαβε ο Σέρβος Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ο οποίος έπαιξε το “χαρτί” του σερβικού εθνικισμού στο Κοσσυφοπέδιο και την Βοϊβοντίνα, στις δύο αυτόνομες περιοχές της Σερβίας.

Το 1990 η Σλοβενία, υποστηριζόμενη από τη Γερμανία και το Βατικανό, διεξήγαγε δημοψήφισμα στο οποίο το 94,8% των ψηφισάντων τάχθηκε υπέρ της ανεξαρτησίας από την ομόσπονδη Γιουγκοσλαβία. Το Βελιγράδι δεν είδε ευχάριστα την εξέλιξη αυτή και ετοιμάστηκε να λάβει στρατιωτικά μέτρα. Οι Σλοβένοι κινητοποιήθηκαν και γνωρίζοντας πως δεν μπορούσαν να αντιπαραταχθούν στον γιουγκοσλαβικό στρατό υιοθέτησαν ασύμμετρες τακτικές. Στις 25 Ιουνίου 1991η Σλοβενία ανακήρυξε την ανεξαρτησία της.

Ο πόλεμος αρχίζει

Την επομένη το 13ο Σώμα Στρατού του γιουγκοσλαβικού στρατού κινήθηκε προς τα σύνορα της Σλοβενίας. Οι Σλοβένοι αντέδρασαν με οδοφράγματα και διαδηλώσεις. Οι Γιουγκοσλάβοι δεν άνοιξαν πυρ. Ήταν ένας Γιουγκοσλάβος αξιωματικός που το έπραξε στις 27 Ιουνίου 1991, στις 14.30, ξεκινώντας έναν καταστροφικό πόλεμο που για άγνωστους λόγους στην Ελλάδα επιμένουν ορισμένοι να χαρακτηρίζουν “εμφύλιο”.

Στις 27 Ιουνίου γιουγκοσλαβικές δυνάμεις πέρασαν τα σύνορα και εισήλθαν στο σλοβενικό έδαφος με αιχμή την 1η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία και το 306ο Σύνταγμα Αντιαεροπορικού Πυροβολικού. Οι γιουγκοσλαβικές δυνάμεις κατέλαβαν εύκολα το αεροδρόμιο του Μπρνικ. Παράλληλα γιουγκοσλαβικά αεροσκάφη έριχναν προκηρύξεις. Οι Γιουγκοσλάβοι δεν ανέμεναν ένοπλη αντίσταση. Έτσι αιφνιδιάστηκαν πλήρως όταν δύο ελικόπτερα καταρρίφθηκαν από τους Σλοβένους με φορητούς αντιαεροπορικούς εκτοξευτές SA-7.

Παράλληλα οι σλοβενικές δυνάμεις αντεπιτέθηκαν στο αεροδρόμιο του Μπρνικ και μετά από μάχη αιχμαλώτισαν τους περισσότερους Γιουγκοσλάβους στρατιώτες εκεί. Την ίδια ώρα τα άρματα της γιουγκοσλαβικής 32ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας σταμάτησαν στο Όρμοτζ. Οι Γιουγκοσλάβοι πάντως κατάφεραν να αποκόψουν την Σλοβενία από την Ιταλία και την Αυστρία, καταλαμβάνοντας όλα σχεδόν τα συνοριακά περάσματα.

Πόλεμος στο κράτος του Τίτο

Ωστόσο, οι Σλοβένοι εξαπέλυσαν την επομένη, 28η Ιουνίου, γενική αντεπίθεση. Σε πολλές περιπτώσεις γιουγκοσλαβικές δυνάμεις περικυκλώθηκαν. Μια τεθωρακισμένη γιουγκοσλαβική φάλαγγα επίσης ακινητοποιήθηκε. Η γιουγκοσλαβική αεροπορία εκτέλεσε επιδρομές. Οι Σλοβένοι πάντως κατέστρεψαν δύο γιουγκοσλαβικά άρματα Τ-55 και κυρίευσαν άλλα τρία. Οι Γιουγκοσλάβοι είχαν τρεις νεκρούς, 16 τραυματίες και 98 αιχμαλώτους.

Στο συνοριακό πέρασμα του Χόλμετς οι Σλοβένοι, με απώλειες δύο νεκρούς, σκότωσαν τρεις και αιχμαλώτισαν 91 Γιουγκοσλάβους. Στο μεταξύ η γιουγκοσλαβική αεροπορία εξαπέλυσε νέες επιδρομές. Στο τέλος της ημέρας ο γιουγκοσλαβικός στρατός πιέζονταν σοβαρά, καθώς και οι Σλοβένοι στις τάξεις του λιποτάκτησαν. Την επομένη οι γιουγκοσλαβικές δυνάμεις στο αεροδρόμιο της Λιουμπλιάνα παραδόθηκαν, καθώς είχαν περικυκλωθεί το βράδυ από τους Σλοβένους. Επίσης οι Σλοβένοι κυρίευσαν αρκετά ακόμα γιουγκοσλαβικά άρματα.

Παράλληλα, όμως, ξεκίνησε και ο διπλωματικός αγώνας με ευρωπαϊκή παρέμβαση. Σλοβένοι και Γιουγκοσλάβοι συμφώνησαν σε κατάπαυση του πυρός. Ωστόσο, η συμφωνία δεν εφαρμόστηκε. Στις 30 Ιουνίου οι γιουγκοσλαβικές φρουρές στο Ντράβογκραντ, το Τόλμιν και το Μπόβετς παραδόθηκαν. Την 1η Ιουλίου το 306ο ΣΑΠ που επιχειρούσε να υποχωρήσει περικυκλώθηκε. Την επομένη οι Γιουγκοσλάβοι υπέστησαν σημαντικές απώλειες στο δάσος του Κράκοβο, ενώ η 4η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία απέτυχε να διασπάσει την σλοβενική άμυνα στην Μπρεγκάνα. Επίσης οι Σλοβένοι ανακατέλαβαν τέσσερα συνοριακά περάσματα.

Προς κατάπαυση του πυρός

Το ίδιο βράδυ οι Σλοβένοι πρότειναν κατάπαυση του πυρός, αλλά οι Γιουγκοσλάβοι δεν δέχτηκαν την πρόταση. Στις 3 Ιουλίου μια ισχυρή μηχανοκίνητη φάλαγγα ξεκίνησε από το Βελιγράδι με προορισμό την Σλοβενία, αλλά δεν έφτασε ποτέ λόγω μηχανικών βλαβών, σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή. Τις επόμενες ημέρες η συμφωνία κατάπαυση του πυρός τέθηκε τελικά σε εφαρμογή και οι Σλοβένοι επέτρεψαν την αποχώρηση των γιουγκοσλαβικών δυνάμεων.

Η αποχώρηση ολοκληρώθηκε στις 26 Οκτωβρίου 1991. Στις συγκρούσεις οι Γιουγκοσλάβοι είχαν 44 νεκρούς, 146 τραυματίες και σχεδόν 5.000 αιχμαλώτους. Οι Σλοβένοι είχαν 18 νεκρούς και είχαν 182 τραυματίες. Επίσης σκοτώθηκαν και 12 ξένοι, κυρίως δημοσιογράφοι. Από πλευράς υλικού οι Γιουγκοσλάβοι έχασαν 31 άρματα μάχης, 22 θωρακισμένα οχήματα, έξι ελικόπτερα, 87 πυροβόλα και πολλά αντιαεροπορικά πυροβόλα και εκτοξευτές.

Μελανό σημείο στην σύγκρουση αποτελεί η λεγόμενη σφαγή στο Χόλμετς, όπου ένοπλοι Σλοβένοι φαίνεται πως σκότωσαν Γιουγκοσλάβους στρατιώτες που προσπαθούσαν να παραδοθούν. Στην σύγκρουση ο γιουγκοσλαβικός στρατός έριξε στη μάχη 22.300 άνδρες, έναντι 45.000 περίπου Σλοβένων. Η σύγκρουση έμεινε στην ιστορία ως “Ο πόλεμος των 10 ημερών” και ήταν η αρχή του τέλους για το κράτος του Τίτο.