Ο θεοπάλαβος υπουργός που είχε δίκιο για το Βιετνάμ

Η απόφαση του Τραμπ για τη Συρία έχει προκαλέσει τέτοια αναστάτωση σε ΗΠΑ και όχι μόνο, που έχει δημιουργήσει εντυπώσεις και παραλληλισμούς με γεγονότα του παρελθόντος. Το θέμα της επέμβασης σε μια ξένη σύρραξη αντιμετωπίστηκε από τον Λευκό Οίκο τη δεκαετία του 1960 με τη γνωστή όμως κατάληξη. Το ζήτημα όμως των καλών συμβούλων φαίνεται να παραμένει πληγή. Παραδόξως, τότε, στις ΗΠΑ, η πιο ορθολογική, καλά μελετημένη και προφητική συμβουλή ήρθε από έναν άνθρωπο που δεν διέθετε ανάλογες σπουδές.

Τότε, στρατηγοί και υπουργοί -νυν και πρώην- ήταν ξαναμμένοι με εκείνη την υπόθεση: Όλοι σχεδόν ωθούσαν τον πρόεδρο να πάρει την αναθεματισμένη απόφαση και να στείλει ό,τι τεχνολογικό επίτευγμα έφτιαξε η αμερικανική πολεμική βιομηχανία και όποιο φτωχό αμερικανόπουλο μπορούσε να κρατήσει τυφέκιον, σε εκείνο το ξεχασμένο μέρος.Το Βόρειο Βιετνάμ, διαθέτοντας μια επιδέξια στρατιωτική ηγεσία, φαινόταν να βγαίνει νικητής στον εμφύλιο με το αμερικανόφιλο πλην διεφθαρμένο καθεστώς του Νότιου Βιετνάμ.

Από τη δεκαετία του 1950, ο Λευκός Οίκος είχε εγκλωβιστεί σε μια αποτυχημένη ντόμινο στρατηγική: να χτυπάει στον παγκόσμιο χάρτη οποιαδήποτε χώρα γινόταν “κόκκινη”, ώστε να εμποδίσει την παγκόσμια κομμουνιστοποίηση. Το Βιετνάμ μοιραία θα χανόταν και οι Αμερικανοί έδειχναν να λαδώνουν τα όπλα τους. Σε εκείνο το σημείο ακριβώς, η θεωρία έδινε το χέρι της στις βιομηχανίες όπλων του “θείου Σαμ”.

Ο πρόεδρος Λύντον Τζόνσον έδειχνε έτοιμος να αυξήσει την αμερικανική στρατιωτική πίεση στο Βιετνάμ έχοντας πολλά “γεράκια” στο πλευρό του. Παρ’ όλα αυτά, ανάμεσα στους θερμοκέφαλους υπουργούς και συμβούλους του προέδρου Τζόνσον ήταν ένας υπουργός που έξυνε το πηγούνι του. Ήταν φανερό πως ο υφυπουργός Εξωτερικών, George Ball είχε άλλη γνώμη. Be careful mr. President…

Ο George Ball, έχοντας σπουδάσει νομικά δεν είχε θητεύσει στους καλύτερους θεωρητικούς διεθνών σχέσεων μα γνώριζε το σημαντικότερο: Ότι δεν ήξερε τίποτα απολύτως για εκείνη τη χώρα στη νοτιοανατολική Ασία. Συνεπώς πρέπει να μάθει. Είχε αποφοιτήσει από ένα δευτεροκλασάτο πανεπιστήμιο το Northwestern University που δεν του έδωσε διεθνολογικές ή στρατηγικές γνώσεις. Αντίθετα, οι γνώσεις του γερακιού του Χάρβαρντ και συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας McGeorge Bundy του λέγανε “ναι” στην ισοπέδωση του Βιετνάμ. Κανένα πρωτοκλασάτο ίδρυμα δεν παρέχει αυτό που μπορεί να προσφέρει η προσωπική φιλομάθεια και η προσεκτική ανάγνωση της πραγματικότητας.

Ο Ball, μεταξύ Μαΐου 1964 και Μαΐου 1966, τα έβαλε κάτω μελέτησε και συνέταξε με καταπληκτική ευλάβεια 20 εκθέσεις, απαριθμώντας ένα σωρό επιχειρήματα με σκοπό να πείσει τον πρόεδρο Τζόνσον ότι δεν απειλούνταν τα αμερικανικά συμφέροντα από μια τριτοκοσμική χώρα, ακόμα και αν ήταν «κόκκινη». Ο Ball πίστευε ότι το παιχνίδι παιζόταν στην Ευρώπη και όχι στις ζούγκλες και τους ορυζώνες της Ασίας.

Διαφωνία και με τον Κένεντι

Λίγα χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια της προεδρίας Κένεντι 1961-1963, ο George Ball υπηρετούσε στην ίδια κρίσιμη θέση. Δύο χρόνια πριν δολοφονηθεί ο Kennedy, ο Ball είχε μια έντονη συζήτηση μαζί του επιχειρώντας να του εξηγήσει και εκείνου το μάταιο του πολέμου. Όταν ενημερώθηκε μάλιστα ότι ο Kennedy θα έστελνε στο Βιετνάμ 16.000 στρατιωτικούς να εκπαιδεύσουν τους Βιετναμέζους, άρχισε να ανησυχεί για τη σκοπιμότητα της αποστολής.

Με τον Ball συμφωνούσε απόλυτα ο γκουρού της μεταπολεμικής πολιτικής των ΗΠΑ, ο διπλωμάτης George Kennan. Ο Kennan επέκρινε την εμπλοκή των ΗΠΑ στο Βιετνάμ, υποστηρίζοντας ότι οι δεν είχαν κανένα απολύτως κέρδος στην περιοχή… αλλού παιζόταν το παιχνίδι. O Ball εκλιπαρούσε τον ανοιχτόμυαλο Κένεντι να φέρει στο μυαλό του τρεις λέξεις: Dien Bien Phu! Ήταν το “Βατερλώ” της γαλλικής αυτοκρατορίας στην Ινδοκίνα τη δεκαετία του 1950. Οι ΗΠΑ έπρεπε να παραδειγματιστούν από τη θλιβερή κατάληξη των υπερφίαλων αποικιοκρατών Γάλλων στην Ασία.

“Πρόεδρε” έλεγε στον Κένεντι, “φοβάμαι ότι σε 5 χρόνια θα καταλήξουμε να στέλνουμε 300.000 πάνοπλα αμερικανόπουλα στο Βιετνάμ και να ‘σαι σίγουρος ότι θα χαθούνε στις φυτείες ρυζιού και στις ζούγκλες και τότε δεν θα τα βρούμε ποτέ». Ο Τζον Κένεντι εκείνη τη στιγμή έσκασε στα γέλια και του απάντησε γεμάτος σιγουριά «Λοιπόν George, μπορεί να είσαι ο εξυπνότερος άνδρας εδώ γύρω αλλά είσαι θεοπάλαβος, γιατί αυτό που λες δεν πρόκειται να συμβεί». Στην προσπάθειά του να εξηγήσει τη στάση του Kennedy, ο υπουργός ανέφερε πως ο πρόεδρος είτε ήταν πεπεισμένος ότι τα γεγονότα δεν θα είχαν τέτοια τροπή, ώστε να απαιτούν μεγάλη κλιμάκωση, είτε ήταν αποφασισμένος να μην επιτρέψει να υπάρξει τέτοια κλιμάκωση.

864.000 τόνοι βομβών δεν αρκούν

Κατά την κρίσιμη προεδρία Τζόνσον, ο Ball σε μια ύστατη προσπάθεια να σταματήσει την αμερικανική εμπλοκή, παρέδωσε ένα μνημόνιο στον πρόεδρο με όλα του τα επιχειρήματα.

Σε αυτό ανέφερε, μεταξύ άλλων, πως οι σύμμαχοι της Ουάσινγκτον δεν ενδιαφέρονται τόσο κατά πόσο οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να ανταποκριθούν στις υποσχέσεις τους, αλλά μάλλον αν θα μπορούσαν οι ΗΠΑ να αποτρέψουν μια καταστροφή εγκαίρως αντί να σπαταλούν δυνάμεις για την ανατροπή ενός αποτυχημένου καθεστώτος. Μάλλον τα επιχειρήματα του Ball δεν είχαν καμία σημασία, καθώς η απόφαση για τους βομβαρδισμούς πάρθηκε.

Η επιχείρηση Rolling Thunder τέθηκε σε εφαρμογή. Μεταξύ 1965-1967, οι Αμερικανοί άφησαν ελεύθερες στους αιθέρες πάνω από το Βιετνάμ 864.000 τόνους βομβών ενώ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εναντίον των Ιαπώνων 503.000!

Ατυχώς, για εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανούς και πολύ περισσότερους Βιετναμέζους τα αμερικανικά όπλα θα χύνονταν στη μικρή ασιατική χώρα σπέρνοντας εκατομμύρια νεκρούς, βιασμένους-ες, ανάπηρους, άστεγους, παραπληγικούς και ψυχικά διαταραγμένους σε εκείνους τους ορυζώνες, χωρίς να κερδηθεί απολύτως τίποτα, το αντίθετο.

“Κάνοντας μικρά βήματα, καλή τη πίστει για κάποια χρόνια, βυθιστήκαμε σε έναν απογοητευτικό πόλεμο μετατρέποντας τους κατα τα άλλα λογικούς συμπατριώτες μας σε υστερικούς που σηκώνουν πανό εμποδίζοντας τους να ασχοληθούν με τα πραγματικά προβλήματα των πόλεων μας, της κοινωνίας και του κόσμου μας” έλεγε ο Ball που ασκούσε ακόμα μεγάλη επιρροή στα πολιτικά πράγματα.

Δεν ήταν πασιφιστής

Μετά τον θάνατο του Ball το 1994, ο Robert D. McFaddenh έγραψε στους New York Times “Η αντίθεσή του στον πόλεμο δεν βασιζόταν στον πασιφισμό, την ηθική ή άλλες αρχές που υιοθέτησαν οι διαδηλωτές. Μάλιστα, το έβρισκε ‘ηλίθιο και μη ελκυστικό’ που οι αντιπολεμικοί διαδηλωτές έκαναν ‘αυτοκαταστροφικές’ δηλώσεις ότι η αμερικανική πολιτική είναι τελείως λάθος και ότι εμείς ως έθνος είμαστε τόσο βάναυσοι και επιπόλαια φιλόδοξοι όσο η άλλη πλευρά” . Ο Ball στάθμιζε ασύγκριτα υποδυέστερα τη σημασία της νοτιοανατολικής Ασίας από την ευρωπαϊκή αρένα. Υποστήριζε την ευρωπαϊκή ενοποίηση ως ένα μαξιλάρι ανάμεσα στην ΕΣΣΔ και τις ΗΠΑ.

Οι Δημοκρατικοί πρόεδροι Κένεντι και Τζόνσον θεωρούσαν τον υφυπουργό τους θεοπάλαβο -αν και τον σέβονταν πολύ- και ότι θα έπεφτε έξω. Παραδόξως, o Κένεντι είχε “δίκιο” : Ο αμερικανικός στρατός θα έστελνε 500.000 στρατεύματα και όχι… 300.000 που προέβλεπε ο Ball o οποίος παραιτήθηκε το 1966. Βέβαια, ο Ball δεν άνοιξε ποτέ το στόμα του να μιλήσει δημοσίως εναντίον του πολέμου όσο ήταν στην κυβέρνηση οι Δημοκρατικοί. Το θυμήθηκε μόνο όταν ανέλαβε την προεδρία ο Ρεπουμπλικανός Νίξον, ο οποίος όμως υπέγραψε και την απόσυρση των Αμερικανών χρόνια αργότερα.

Το αντιπολεμικό κίνημα μάλλον δεν είχε με το μέρος του έναν πραγματικό ειρηνιστή αλλά έναν τεχνοκράτη που θεωρούσε τα έθνη κράτη “παρωχημένα” και τις πολυεθνικές ικανές και χρήσιμες να τα συνετίσουν… διευθυντής της Lehman Brothers και υποστηρικτής της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης γαρ. Μάλλον έπεσε έξω σε αυτό. Και στο τέλος έρχεται ένας κακός Ρεπουμπλικανός (βλέπε Τραμπ) να τα χαλάσει όλα με μια απόσυρση… πάει χάλασε ο -παγκοσμιοποιημένος- κόσμος.