Οι στρατιωτικές καινοτομίες του Ναπολέοντα

Για την ώρα, αρκεί να επικεντρωθούμε στη μεταρρυθμιστική πτυχή της δράσης του, ειδικότερα τη στρατιωτική. Οι μεταρρυθμίσεις του Ναπολέοντα στον γαλλικό στρατό το 1806 αποτελούσαν μια ρηξικέλευθη καινοτομία στην τέχνη του πολέμου εκείνη την εποχή. Ως τότε, ίσχυε ότι κάθε γαλλικό σύνταγμα αποτελείτο από εννέα τάγματα. Με διάταγμα τον Σεπτέμβριο 1806 οριζόταν ότι κάθε γαλλικό σύνταγμα πεζικού όφειλε να αποτελείται από τρία τάγματα με οκτώ λόχους το καθένα, μεταξύ των οποίων ένας λόχος γρεναδιέρων και ένας λόχος ακροβολιστών / ελεύθερων σκοπευτών (voltiguer).

Κάθε πυροβολαρχία όφειλε να αποτελείται από έξι κανόνια και δύο οβιδοβόλα. Το γαλλικό πυροβολικό χρησιμοποιούσε συνήθως κανόνια τεσσάρων, έξι, οκτώ και 12 λιβρών (τα τελευταία τα χρησιμοποιούσαν συνήθως οι μονάδες πυροβολικού σε εφεδρεία), καθώς και πολλά αυστριακά κανόνια-λάφυρα της Ουλμ και του Αούστερλιτς.

Την ίδια χρονιά, το πρωσικό οργανόγραμμα όριζε ότι ένα σύνταγμα πεζικού όφειλε να αποτελείται από τρία τάγματα γραμμής και κάθε τάγμα από πέντε λόχους των 174 ανδρών, ενώ τα τάγματα τυφεκιοφόρων αποτελούνταν από τέσσερις λόχους των 165 ανδρών. Τα τάγματα γραμμής είχαν επίσης στη δύναμή τους ένα κανόνι έξι λιβρών με τέσσερις πυροβολητές. Οι πυροβολαρχίες όφειλαν να αποτελούνται από έξι κανόνια των 12 λιβρών και δύο οβιδοβόλα των 10 λιβρών, ενώ οι ιππήλατες πυροβολαρχίες από έξι κανόνια των έξι λιβρών και δύο οβιδοβόλα των επτά λιβρών. Ένα σύνταγμα βαρέως ιππικού όφειλε να αποτελείται από πέντε ίλες και ένα σύνταγμα ελαφρού ιππικού από 10 ίλες.

Ο “Ελιγμός από τα Νώτα”

Ο Ναπολέων συνδύασε πολύ αποτελεσματικά τα στάδια ελιγμού και σύγκρουσης σε μία μάχη. Αυτή ήταν μια πολύ σπουδαία καινοτομία του. Στο παρελθόν, οι στρατηγοί τα θεωρούσαν ως δύο ξεχωριστά στάδια. Ο Ναπολέων, ωστόσο, χρησιμοποίησε αυτή τη στρατηγική για να καθορίσει τον τόπο και τον τρόπο διεξαγωγής της μάχης. Ένα τυπικό παράδειγμα ήταν η μάχη του Αούστερλιτς, όπου ο Ναπολέων υποχώρησε από μία ισχυρή θέση, για να δελεάσει τον αντίπαλο να εκτελέσει μία επίθεση στα πλάγια, με αποτέλεσμα να αποδυναμωθεί το κέντρο του αντιπάλου. Αυτό επέτρεψε στους Γάλλους να διασπάσουν το συμμαχικό κέντρο και να κατακτήσουν τη νίκη.

Ο Ναπολέων συνήθως χρησιμοποιούσε δύο τακτικές ελιγμών σε μία μάχη. Η “Manoeuvre de Derrière” (Κίνηση στα Νώτα) εφαρμοζόταν όταν είχε την αριθμητική υπεροχή. Ο Ναπολέων μετέφερε ένα τμήμα του στρατού του πίσω στις εχθρικές γραμμές επικοινωνίας, αναγκάζοντάς τον είτε να πολεμήσει μαζί του είτε να βρει μία οδό διαφυγής γύρω απ’ αυτόν. Τοποθετώντας αυτό το τμήμα του στρατού του στα νώτα του εχθρού, απόκοβε τον ανεφοδιασμό και τις επικοινωνίες του δεύτερου. Αυτό είχε ως συνέπεια την πτώση του εχθρικού ηθικού, και όταν ξεκινούσε η μάχη, ο εχθρός ήταν σε δυσμενή θέση.

Αυτή η στρατηγική επέτρεπε στον Ναπολέοντα να επιλέγει πολλαπλές οδούς που οδηγούσαν στο πεδίο της μάχης. Αρχικά, η έλλειψη συγκέντρωσης δύναμης επίλυε επίσης το πρόβλημα του ανεφοδιασμού, διότι επέτρεπε στα στρατεύματά του να ανεφοδιάζονται από τα περίχωρα. Επιπρόσθετα, προκαλούσε σύγχυση στον εχθρό σχετικά με την πραγματική θέση του και τις προθέσεις του. Επίσης, αυτή η στρατηγική, μαζί με τη χρήση βεβιασμένων πορειών, του πρόσφερε ένα συντριπτικό πλεονέκτημα στον τομέα του ηθικού.

Η “Κεντρική Θέση” του Ναπολέοντα

Αυτή η έμμεση προσέγγιση στη μάχη χρησιμοποιήθηκε και σε τακτικό επίπεδο από τον Ναπολέοντα και του επέτρεψε να παρενοχλεί τους γραμμικούς σχηματισμούς των συμμαχικών στρατών. Ενώ η μάχη ήταν σε εξέλιξη και ο αντίπαλος έριχνε στη μάχη τις εφεδρείες του για να σταθεροποιήσει την πρώτη γραμμή του, ο Ναπολέων εξαπέλυε μία αιφνιδιαστική επίθεση σ’ ένα από τα πλευρά του. Τότε, ο αντίπαλος, βρισκόμενος έξαφνα αντιμέτωπος με μία νέα απειλή και με λίγες εφεδρείες στη διάθεσή του, δεν είχε άλλη επιλογή από το να αποδυναμώσει την περιοχή κοντά στην πτέρυγά του υπό απειλή και να συγκροτήσει ένα νέο μέτωπο σε ορθή γωνία.

Όταν αυτός ο εχθρικός ελιγμός ολοκληρωνόταν, ο Ναπολέων συγκέντρωνε τις δικές του εφεδρείες και εξαπέλυε μία σφοδρή επίθεση εναντίον του συνδέσμου εκείνης της ορθής γωνίας για να διασπάσει τις γραμμές. Η ρήξη των εχθρικών γραμμών σε δύο μέρη επέτρεπε στο ιππικό του Ναπολέοντα να πλαγιοκοπήσει και τις δύο γραμμές και να τις περικυκλώσει, μην αφήνοντας στον αντίπαλο κανένα άλλο περιθώριο από την παράδοση ή την άτακτη φυγή.

Ο Ναπολέων εφάρμοζε μία άλλη στρατηγική όταν βρισκόταν αντιμέτωπος με δύο ή παραπάνω εχθρικούς στρατούς. Την αποκαλούσε “Κεντρική Θέση” (Position Centrale). Ο Ναπολέων χρησιμοποιούσε μια δύναμη ιππικού σε σφηνοειδή διάταξη για να διασπάσει τους εχθρικούς στρατούς. Στη συνέχεια, χρησιμοποιούσε μέρος της δύναμής του για να καλύψει τον ένα από τους εχθρικούς στρατούς, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα του στρατού του συγκρουόταν και νικούσε γρήγορα τον δεύτερο στρατό. Στη συνέχεια, στρεφόταν εναντίον του εναπομείναντος τμήματος (αφήνοντας όμως ένα τμήμα του να καταδιώκει το ηττημένο εχθρικό τμήμα) και επαναλάμβανε τη διαδικασία.

Ήταν έτσι σχεδιασμένη αυτή η στρατηγική ώστε να επιτυγχάνει τη μεγαλύτερη δυνατή συγκέντρωση στρατιωτών στην πρώτη από τις συγκρούσεις της μάχης ενώ περιόριζε την ικανότητα του εχθρού να ενισχύεται στη διάρκεια της μάχης. Η αδυναμία της “Κεντρικής Θέσης” φάνηκε στη μάχη του Βατερλό, όπου δεν κατόρθωσε να συγκροτήσει μία ισχυρή δύναμη για να καταδιώξει τον εχθρό, διότι χρειαζόταν ένας δεύτερος στρατός, αρκετά μεγάλος, να βρίσκεται σε κάλυψη. Σε γενικές γραμμές, προτιμούσε τον “Ελιγμό από τα Νώτα”, δηλαδή την πλευρική πορεία και το χτύπημα στα νώτα του εχθρού, όπου εδράζονταν οι ευαίσθητες επικοινωνίες και ο ανεφοδιασμός του.