Ονόμαρχος εναντίον Μακεδόνων – Τα όπλα που χάρισαν τη νίκη

Η μοίρα κάποιων ανθρώπων είναι να λάμπουν ως διάττοντες αστέρες για λίγο και κατόπιν να χάνονται στην αχλή της ιστορίας. Ένα από αυτούς ήταν ο Ονόμαρχος, ο μεγάλος στρατηγός των Φωκέων, ο οποίος κατάφερε, δύο φορές, να νικήσει τον Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας και την αήττητη μακεδονική φάλαγγα.

Το 356 π.Χ. η Ελλάδα για μια ακόμα φορά βρέθηκε στις φλόγες, καθώς ξέσπασε ο λεγόμενος Τρίτος Ιερός Πόλεμος. Ο πόλεμος αυτός είχε τις ρίζες του στην αντιπαλότητα Θηβαίων και Φωκέων, με τους πρώτους να καταγγέλλουν τελικά τους δεύτερους στο Αμφικτιονικό συμβούλιο, το οποίο επέβαλε βαρύ πρόστιμο.

Αδυνατώντας να καταβάλουν το πρόστιμο οι Φωκείς πείστηκαν από τον στρατηγό Φιλόμηλο ότι η μόνη λύση ήταν να καταλάβουν τους Δελφούς και να πολεμήσουν. Αυτό και έκαναν. Επίσης συμμάχησαν με τους Σπαρτιάτες, τους Αθηναίους και τον τύραννο των Φερών και οχύρωσαν το ιερό των Δελφών.

Σε μάχη κοντά στην Τιθορέα όμως ο Φιλόμηλος σκοτώθηκε. Ο αδελφός του Ονόμαρχος διοικούσε ένα τμήμα του στρατού στην εν λόγω μάχη. Μετά τον θάνατο του αδερφού του ανέλαβε ο ίδιος την ηγεσία. Ο Ονόμαρχος αποδείχθηκε πιο δυναμικός από τον αδερφό του. Γνωρίζοντας πως οι αντίπαλοι δεν επρόκειτο να δείξουν έλεος αποφάσισε να ξεπεράσει τα όρια.

Ο Ονόμαρχος επικεφαλής

“Δανείστηκε” τους θησαυρούς του δελφικού ιερού και με τα χρήματα συγκρότησε ισχυρό στρατό στρατολογώντας εμπειροπόλεμους μισθοφόρους. Δημιούργησε το πρώτο, στην ηπειρωτική Ελλάδα, ισχυρό σώμα “πυροβολικού”, στρατολογώντας τεχνίτες και εκπαιδευμένους στη χρήση καταπελτών άνδρες. Επίσης δωροδόκησε τους Θεσσαλούς ώστε να εγκαταλείψουν τον αντίπαλο συνασπισμό.

Το 353 π.Χ. ο Ονόμαρχος εισέβαλε στη Λοκρίδα και κατέλαβε το Θρόνιο και κατόπιν την Άμφισσα και λεηλάτησε τα εδάφη της Δωρικής Τετράπολης, στην περιοχή της σημερινής Γραβιάς. Κατόπιν επιτέθηκε στους Βοιωτούς καταλαμβάνοντας τον Ορχομενό και πολιορκώντας τη Χαιρώνεια. Δεν κατέλαβε όμως την πόλη αυτή, καθώς ζήτησε τη βοήθειά του ο τύραννος των Φερών Λυκόφρων που πιεζόταν από τον Φίλιππο Β’ της Μακεδονίας.

Αυτό ήταν ίσως το μοιραίο λάθος του Ονόμαρχου καθώς έτσι έφερνε στο στρατόπεδο των αντιπάλων του το πανίσχυρο βασίλειο των Ελλήνων του Βορρά. Ο Ονόμαρχος έστειλε στην Θεσσαλία τον αδερφό του Φάυλλο με 7.000 άνδρες να ενισχύσει τον Λυκόφρωνα. Αυτός όμως ηττήθηκε από τους Μακεδόνες.

Νίκες κατά των Μακεδόνων

Έτσι ο Ονόμαρχος αποφάσισε να εκστρατεύσει ο ίδιος κατά του Φιλίππου. Ο Ονόμαρχος το 353 π.Χ. κινήθηκε προς τη Θεσσαλία επικεφαλής 20.000 πεζών, 1.000 ιππέων και πολλών καταπελτών. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την σύνθεση του στρατού του ή το είδος των καταπελτών που χρησιμοποίησε. Πιθανότατα επρόκειτο για ελαφρούς γαστρφέτες και οξυβελείς.

Εφοδιασμένος με τα πρωτοποριακά για την εποχή αυτά όπλα κατάφερε να νικήσει σε δύο συνεχόμενες μάχες τους Μακεδόνες (2η και 3η Μάχη Πελασγιώτιδας, πιθανότατα κοντά στις Φέρες). Οι καταπέλτες του ήταν το όπλο που του έδωσε τη νίκη απέναντι στις αήττητες, κατά τα άλλα, φάλαγγες των σαρισσοφόρων. Ο δικός του στρατός περιελάμβανε οπλίτες και πελταστές. Προφανώς οι σε πυκνό σχηματισμό φαλαγγίτες θερίστηκαν από τα βαριά βέλη των καταπελτών κατά ζυγούς.

Ο Φίλιππος αποσύρθηκε ταπεινωμένος και ο Ονόμαρχος με τις νίκες αυτές έγινε ξακουστός σε όλη την Ελλάδα. Δεν εκμεταλλεύτηκε όμως τις νίκες του και επέστρεψε στη Βοιωτία όπου κυρίευσε την Κορώνεια. Σύντομα όμως ο Φίλιππος επανήλθε έχοντας μάλιστα πλέον εξασφαλίσει τη βοήθεια των Θεσσαλών και του περίφημου ιππικού τους. Ο Ονόμαρχος έσπευσε να τον συναντήσει στο πεδίο της μοίρας.

Κρόκιον Πεδίον 352 π.Χ.

Οι καταλυτική μάχη δόθηκε στο λεγόμενο Κρόκιον Πεδίον. Ο Ονόμαρχος περίμενε την άφιξη ενισχύσεων από την Αθήνα και τους Θεσσαλούς συμμάχους του, οι οποίες όμως δεν έφτασαν ποτέ. Έτσι βρέθηκε αντιμέτωπος με μόνο τις δικές του δυνάμεις έναντι αυτών του Φιλίππου. Αυτή τη φορά ο Φίλιππος είχε διδαχθεί και αντί να επιτεθεί μαζικά έριξε στη μάχη το υπερέχων αριθμητικά και ποιοτικά ιππικό του.

Αμφότερες οι αντίπαλες στρατιές διέθεταν 20.000 πεζούς, αλλά ο Φίλιππος διέθετε 3.000 επίλεκτους ιππείς έναντι μόλις 500 του Ονόμαρχου. Μοιραία το ιππικών των Φωκέων ηττήθηκε και οι Μακεδόνες πλαγιοκόπησαν τους αντιπάλους τους κατακόπτοντάς τους. Οι μάχη έγινε κοντά στον Αλμυρό. Οι Αθηναίοι, υπό τον στρατηγό τους Χάρη έσπευδαν με τα πλοία να ενωθούν με τους Φωκείς.

Όταν όμως έφτασαν στο πεδίο της μάχης όλα είχαν τελειώσει και οι ίδιοι αναμίχθηκαν με τους φυγάδες του στρατού του Ονόμαρχου και πανικόβλητοι έτρεψαν να επιβιβαστούν και πάλι στα πλοία τους υφιστάμενοι βαριές απώλειες.

Όσον αφορά τον στρατό του Ονόμαρχου αυτός διαλύθηκε. Τουλάχιστον 6.000 άνδρες έπεσαν στο πεδίο της μάχης και άλλες 3.000 αιχμαλωτίσθηκαν. Η τύχη του Ονόμαρχου δεν είναι ξεκάθαρη. Το βέβαιο είναι ότι σκοτώθηκε, αλλά οι αρχαίοι ιστορικοί διαφωνούσαν σχετικά με τον τρόπο. Ο Ευσέβιος αναφέρει ότι ο Ονόμαρχος πνίγηκε προσπαθώντας να φτάσει στα αθηναϊκά πλοία.

Ο Διόδωρος Σικελιώτης όμως αναφέρει ότι αιχμαλωτίσθηκε από τον Φίλιππο, ο οποίος τον σκότωσε. Ο περιηγητής Παυσανίας αναφέρει ότι σκοτώθηκε από τους ίδιους του τους άνδρες και πως ο Φίλιππος σταύρωσε το πτώμα του, ενώ έπνιξε τους 3.000 αιχμαλώτους, καθώς θεωρήθηκαν ιερόσυλοι. Σε κάθε περίπτωση οι Φωκείς συνέχισαν τον πόλεμο ως το 346 π.Χ. οπότε και αναγκάστηκαν να καταθέσουν τα όπλα, αφού εγκαταλείφθηκαν και από τους Αθηναίους συμμάχους τους. Ο Φίλιππος γιόρτασε ιδιαίτερα την νίκη του στο Κρόκιον Πεδίον που συνέπεσε με τη γέννηση της κόρης του Θεσσαλονίκης.