Όταν μπαλόνια με εκρηκτικά έφθαναν από την Ασία στις ΗΠΑ…

Τα πρόσφατα συμβάντα με την κατάρριψη ενός κινεζικού αερόστατου και δύο ακόμη αγνώστου ταυτότητας αντικείμενων πάνω από τη Βόρειο Αμερική ανέσυραν από την ιστορική μνήμη την εποχή που ο Ιαπωνικός Στρατός εξαπέλυσε περίπου 6.000 μπαλόνια με εκρηκτικά εναντίον των ΗΠΑ. Ένα από αυτά έπεσε στο χιονισμένο βουνό Gearhart στο νότιο Όρεγκον ανακαλύφθηκε στις 5 Μαΐου 1945. Ο Άρτσι Μίτσελ ήταν νέος πάστορας στο Bly του Όρεγκον, μια μικρή πόλη υλοτόμων και αγροτών και είχε σχεδιάσει εκδρομή για να γνωριστεί καλύτερα με ενορίτες του.

Παίρνοντας πέντε ντόπιους εφήβους μαζί τους, ο Άρτσι και η έγκυος σύζυγός του Ελίς πήγαν στο Gearhart. Καθώς ταξίδευαν σε δασικό δρόμο, δασικοί τους σταμάτησαν, προειδοποιώντας τους ότι ο δρόμος ήταν αδιάβατος. Καθώς ο πάστορας συνομιλούσε με τους δασικούς, η Ελίς και οι νεαροί βγήκαν έξω για να ξεμουδιάσουν. Τότε, η σύζυγός του τον φώναξε, λέγοντας ότι οι νεαροί είχαν βρει κάτι. Τότε, ακούστηκε έκρηξη. Ο Άρτσι και οι δασικοί έτρεξαν και βρήκαν τα πέντε παιδιά κομματιασμένα και την Ελίς να ψυχορραγεί. Αυτοί ήταν οι μόνοι θάνατοι που αποδίδονταν σε εχθρική ενέργεια κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στις ηπειρωτικές ΗΠΑ.

Αυτή ήταν μόνο μία από τις περίπου 6.000 μπαλόνια-βόμβες, με την κωδική ονομασία Fugo, που εκτοξεύτηκαν από το νησί Χονσού της Ιαπωνίας μεταξύ Νοεμβρίου 1944 και Απριλίου 1945. Πετούσαν κατά μήκος του θερμού αεροχειμάρου (jet stream) που διασχίζει τον Ειρηνικό από δυτικά προς ανατολικά, φορτωμένες με εμπρηστικές και εκρηκτικές βόμβες. Έφθαναν στη Βόρεια Αμερική σε λιγότερο από μια εβδομάδα.

Η ιδέα των ιαπωνικών βομβών με μπαλόνια χρονολογείται από την κατοχή της Μαντζουρίας στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Οι Ιάπωνες ήλπιζαν να παρενοχλήσουν τους Σοβιετικούς πέρα από τον ποταμό Αμούρ, ρίχνοντας προπαγανδιστικά φυλλάδια με μπαλόνια. Αν και το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε ποτέ, οι Ιάπωνες στρατιωτικοί επιστήμονες απέκτησαν πολύτιμες γνώσεις.

Το 1940, αγόρασαν καθημερινούς μετεωρολογικούς χάρτες από το Γραφείο Μετεωρολογίας των ΗΠΑ, αφού ανακάλυψαν την ύπαρξη ενός ρεύματος αέρα που κινούνταν δυτικά προς ανατολικά από την Ιαπωνία προς τη Βόρεια Αμερική σε μεγάλο υψόμετρο. Ταξιδεύοντας σε ύψος πάνω από 30.000 πόδια, ήταν δυνατό για ένα αερόστατο που εκτοξευόταν από την Ιαπωνία να διασχίσει τον Ειρηνικό Ωκεανό. Μόλις στα τέλη του πολέμου, με την έναρξη των αμερικανικών βομβαρδισμών στην Ιαπωνία, στις ΗΠΑ έμαθαν για την ύπαρξη και τη σημασία του jet stream.

Τεχνικά προβλήματα

Η ιδέα των βομβών με μπαλόνια επέστρεψε όταν η Ιαπωνία σκεφτόταν πώς να ανταποδώσει την επιδρομή του σμήναρχου Ντουλίτλ κατά του Τόκιο από το αεροπλανοφόρο Hornet τον Απρίλιο 1942. Στη συνέχεια, οι προσπάθειες εστιάστηκαν στην κατασκευή ενός μπαλονιού ικανού να διασχίσει τον Ειρηνικό και να φτάσει στις ΗΠΑ. Το χειμώνα του 1943 και 1944, οι μετεωρολόγοι, με την υποστήριξη των μηχανικών που ασχολούνταν με τα αερόστατα, δοκίμασαν το χειμερινό jet stream.

Ανακάλυψαν ότι ένα μπαλόνι θα μπορούσε να ταξιδέψει κατά μέσο όρο 60 ώρες σε αυτό τον αεροχείμαρρο και να φτάσει στην Αμερική. Επιτιθέμενοι στα πλούσια δάση των βορειοδυτικών ΗΠΑ με εμπρηστικές βόμβες, οι Ιάπωνες ήλπιζαν να δεσμεύσουν στρατιωτικούς και πολιτικούς πόρους και να προκαλέσουν ζημιές εκατομμυρίων δολαρίων. Ακόμη, πίστευαν ότι θα δημιουργούσαν πανικό με μεγάλο ψυχολογικό αντίκτυπο στους Αμερικανούς της Δυτικής Ακτής.

Τα τεχνικά προβλήματα με το Project Fugo, που κυριολεκτικά μεταφράζεται ως “βόμβα με μπαλόνι”, ήταν τεράστια. Δύο ομάδες επιφορτίστηκαν να τα λύσουν. Η πρώτη, με επικεφαλής τον υποστράτηγο Σουίκι Κουσάμπα, διοικητή του 9ου Στρατιωτικού Τεχνικού Ερευνητικού Ινστιτούτου (γνωστό ως Ερευνητικό Ινστιτούτο Noborito) ήταν υπό την εποπτεία του Στρατού. Η ομάδα αυτή ασχολήθηκε με τον έλεγχο των μπαλονιών εν πτήσει, τον οπλισμό και την επιτυχή εκτόξευση.

Το έργο του Στρατού συμπλήρωναν οι προσπάθειες του Ναυτικού. Υπό τη διεύθυνση του πλωτάρχη Κιγιόσι Τανάκα, είχε αναπτύξει έναν αξιόπιστο ραδιοπομπό που μπορούσε να επιβιώσει σε μεγάλα υψόμετρα και σε μεγάλες αποστάσεις, ώστε να παρέχει ατμοσφαιρικές πληροφορίες και μετρήσεις για την πίεση στα εσωτερικά και εξωτερικά τοιχώματα του μπαλονιού. Τα πειράματα του Τανάκα με μπαλόνια διαμέτρου έξι μέτρων ήταν επιτυχή, αφού έφτασαν σε ύψος 25.000 ποδιών και σε απόσταση 700 χλμ. Ο Τανάκα ήλπιζε να ξεπεράσει τις περιορισμένες επιδόσεις, χρησιμοποιώντας υποβρύχια που θα λειτουργούσαν ως πλατφόρμες εκτόξευσης στα ανοικτά των αμερικανικών ακτών.

Κοινές προσπάθειες

Η κοινή έρευνα Στρατού και Ναυτικού σταμάτησε απότομα, όταν όλα τα υποβρύχια ανακλήθηκαν για την επιχείρηση στο Γκουαντλκανάλ τον Αύγουστο 1943. Στις αρχές 1944, ο Τανάκα είχε αναπτύξει ένα μπαλόνι διαμέτρου 9 μέτρων αποτελούμενο από μεταξένια τμήματα καλυμμένα με καουτσούκ. Αυτό έκανε το μπαλόνι ανθεκτικό, στεγανό και αρκετά εύκαμπτο, ώστε να αντέχει τη διαστολή και τη συστολή λόγω αλλαγών στην ατμοσφαιρική πίεση.

Το μπαλόνι έπρεπε επίσης να υπομείνει ακραίες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας κατά τη διάρκεια της πτήσης για μια περίοδο αρκετών ημερών στα μέγιστα υψόμετρα. Η κόλλα που συγκρατούσε τα λαστιχένια πάνελ δεν ανταποκρίθηκε καλά, με αποτέλεσμα τα μπαλόνια να σπάσε στις ραφές ή να εκρήγνυνται υπό ακραία πίεση. Μόνο 34 από τα ελαστικά μπαλόνια του Τανάκα εκτοξεύτηκαν για πειράματα.

Το μπαλόνι του Στρατού, που είχε αναπτυχθεί ξεχωριστά, κατασκευαζόταν από χαρτί, ήταν ελαφρύτερο και ευκολότερο στην εκτόξευση, μπορούσε να μεταφέρει μεγαλύτερο ωφέλιμο φορτίο, ήταν φτηνότερο και είχε διάμετρο 10 μέτρα. Τα μπαλόνια κατασκευάζονταν από washi, ένα χαρτί φτιαγμένο από το φλοιό του δέντρου kozo, ενώ στρατολογήθηκαν μαθήτριες ως εργατικό δυναμικό. Αυτό το χάρτινο μπαλόνι χρησιμοποιούσε γομαλάκα από τη ρίζα του φυτού αρού. Αδιαβροχοποιούνταν με μια ουσία από τον ζυμωμένο χυμό πράσινων λωτών. Αυτό το απίθανο σύστημα επιλέχθηκε για να μεταφέρει το καταστροφικό φορτίο στις ΗΠΑ.

Αυτή η ανακάλυψη έδωσε το πράσινο φως στη μαζική παραγωγή 10.000 μπαλονιών για να εκμεταλλευτούν τους χειμερινούς ανέμους του 1944 και 1945. Τελικά, την 3η Νοεμβρίου 1944, στα γενέθλια του πρώην αυτοκράτορα Μέιτζι, εκτοξεύτηκε το πρώτο αερόστατο. Η εκτόξευση αποδείχθηκε δύσκολη, επειδή ήταν δυνατή μόνο υπό ορισμένες συνθήκες ανέμου. Τους μήνες Νοέμβριο έως Μάρτιο, υπήρχαν μόνο 50 αναμενόμενες ευνοϊκές ημέρες και περίμεναν να εκτοξεύουν το πολύ 200 μπαλόνια από τις τρεις τοποθεσίες εκτόξευσης την ημέρα.

Τι περιλάμβανε ο μηχανισμός

Η αλλαγή των επιπέδων πίεσης σε ένα μπαλόνι σταθερού όγκου έθετε τεχνικές προκλήσεις. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, η θερμότητα αύξανε την πίεση, με κίνδυνο το μπαλόνι να ανέβει πάνω από τα ρεύματα αέρα ή να σκάσει. Προστέθηκε μια ανακουφιστική βαλβίδα για να επιτρέπει στο αέριο να διαφύγει όταν η εσωτερική πίεση του φακέλου ανέβαινε πάνω από ένα καθορισμένο επίπεδο. Τη νύχτα, οι χαμηλές θερμοκρασίες κινδύνευαν να ρίξουν το μπαλόνι κάτω από τα ρεύματα, πρόβλημα που επιδεινωνόταν όταν απελευθερωνόταν αέριο.

Για να λύσουν το πρόβλημα, οι μηχανικοί ανέπτυξαν σύστημα έρματος με 32 σάκους άμμου τοποθετημένους γύρω από έναν δακτύλιο από χυτό αλουμίνιο, με κάθε σακούλα άμμου να συνδέεται με βύσματα εκτόξευσης πυρίτιδας. Οι δοκιμές τον Αύγουστο 1944 έδειξαν επιτυχία, με πολλά μπαλόνια να στέλνουν ραδιοσήματα για έως και 80 ώρες. Το έρμα και ο οπλισμός τοποθετήθηκαν στον δακτύλιο έρματος που κρέμονταν από ένα μόνο καλώδιο. Ο δακτύλιος έρματος ρυθμιζόταν να απελευθερώνει σάκους άμμου και τέσσερις μικρές εμπρηστικές βόμβες βάρους 5 κιλών και μια βόμβα κατά προσωπικού 15 κιλών με ακαριαίο έναυσμα.

Αν και το σύστημα είχε σχεδιαστεί για να διατηρεί τα μπαλόνια σε σταθερό υψόμετρο, οι ακραίες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας μεταξύ νύχτας και ημέρας έκαναν αυτόν τον στόχο αδύνατο. Τα μπαλόνια που έφταναν στις ΗΠΑ διέσχιζαν τον Ειρηνικό σε διάφορα υψόμετρα. Στην ιδανική περίπτωση, οι εμπρηστικές βόμβες θα απελευθερώνονταν μία προς μία καθώς το μπαλόνι έχανε ύψος. Μετά την ρίψη της τελευταίας εμπρηστικής βόμβας, θα απελευθερωνόταν η μεγαλύτερη βόμβα κατά προσωπικού. Σε εκείνο το σημείο, θα καταστρεφόταν και το κάτω μέρος του μπαλονιού.

Το τέλος των Fugo

Δύο ημέρες μετά την αρχική εκτόξευση, το αμερικανικό Ναυτικό εντόπισε κάποιο κουρελιασμένο ύφασμα στα ανοικτά των ακτών της Καλιφόρνια. Επειδή έφερε ιαπωνικούς χαρακτήρες ειδοποίησαν το FBI. Δύο εβδομάδες αργότερα, όταν βρέθηκαν περισσότερα συντρίμμια μπαλονιών, οι Αμερικανοί συνειδητοποίησαν τη σημασία τους. Αρχικά ανησύχησαν. Ορισμένοι στρατιωτικοί ανησυχούσαν ότι έφεραν βιολογικά όπλα. Υποψιάζονταν, μάλιστα, ότι τα μπαλόνια εκτοξεύονταν από κοντινά στρατόπεδα πολιτών ιαπωνικής καταγωγής.

Τον Δεκέμβριο 1944, είχαν συλλέξει αρκετά στοιχεία ώστε η ανάλυση του έρματος αποκάλυψε ότι η άμμος προερχόταν από παραλία στη νότια Ιαπωνία, γεγονός που βοήθησε να εντοπιστούν οι τοποθεσίες εκτόξευσης. Στις 10 Μαρτίου 1945, ένα από τα μπαλόνια χτύπησε ένα σύρμα υψηλής τάσης στο Bonneville Power Administration στην πολιτεία Ουάσιγκτον, προκαλώντας διακοπή του ρεύματος.

Μετά το τέλος του πολέμου, Αμερικανοί επιστήμονες πήγαν στο Τόκιο για να εκπονήσουν σχετική έκθεση. Ανακρινόμενοι, δύο Ιάπωνες αξιωματικοί αποκάλυψαν ότι όλα τα αρχεία του προγράμματος Fugo είχαν καταστραφεί. Οι Αμερικανοί έμαθαν ότι ο ιαπωνικός Στρατός είχε σχεδιάσει να φτιάξει 20.000 μπαλόνια, παρ’ ότι γνώριζε ότι δεν θα ήταν αποτελεσματικό όπλο. Το ήθελε, όμως, για τόνωση του ηθικού. Αν και δεν υπήρχαν ζημιές στις ΗΠΑ, τα ιαπωνικά ΜΜΕ είχαν φτιάξει ψεύτικες ιστορίες. Σύμφωνα με τους δύο αξιωματικούς, το πρόγραμμα είχε σταματήσει λόγω έλλειψης πόρων. Δεν υπήρχαν πλέον τα δέντρα, που χρειαζόταν για την παραγωγή χαρτιού. Επιπλέον, τα B-29 είχαν βομβαρδίσει το χημικό εργοστάσιο Showa Denko, στερώντας το αναγκαίο υδρογόνο.

Μέχρι σήμερα, οι ιστορικοί πιστεύουν ότι δεν έχουν ανακτηθεί όλα τα μπαλόνια. Ενώ τα περισσότερα έχουν χαθεί στον ωκεανό, έγιναν συστάσεις στους κατοίκους της δυτικής ακτής να είναι προσεκτικοί όταν βρίσκονται σε αχαρτογράφητες περιοχές. Μόλις το 2014, ανακαλύφθηκε ένα μπαλόνι στον Καναδά, το οποίο ήταν τεχνικά λειτουργικό. Ενώ τα μπαλόνια απέτυχαν ως όπλο, ήταν επιστημονική καινοτομία. Ουσιαστικά ήταν το πρώτο διηπειρωτικό όπλο.