Όταν οι μοναρχικοί έκαιγαν καταυλισμούς Μικρασιατών προσφύγων

Στις 10 Μαρτίου 1935 βομβαρδίστηκε η Καβάλα* από θαλάσσης και αέρος από πιστούς στην φιλοβασιλική κυβέρνηση Τσαλδάρη. Στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη είχε ξεσπάσει το βενιζελικό κίνημα, γνωστό ως το Κίνημα του ’35, μια σπασμωδική και κακά οργανωμένη προσπάθεια αντίδρασης στην πολιτική παλινδρόμηση. Με την καταστολή του βενιζελικού κινήματος επανήλθαν πλήρως στο προσκήνιο οι ρεβανσιστές μοναρχικοί, που είχαν απωλέσει την εξουσία μετά τη Μικρασιατική καταστροφή.

Βέβαια, ήδη με τις εκλογές του ’32 , κυρίως του ’33, και λόγω των λανθασμένων πολιτικών του Βενιζέλου (ελληνοτουρκικό σύμφωνο Άγκυρας) είχαν επανέλθει στη διακυβέρνηση. Όμως, η τελική και οριστική παλινόρθωσή τους έγινε μετά την καταστολή του Κινήματος το ’35. Σημειώνουμε ότι η πλήρης απενοχοποίησή τους για τη Μικρασιατική Καταστροφή, που προκάλεσαν με την άφρονα πολιτική τους, έγινε τα τελευταία χρόνια, με την ντροπιαστική απόφαση ενός τμήματος του Αρείου Πάγου που ακύρωνε τη “Δίκη των Έξι”.

Για να επιστρέψουμε στην καταστολή του Κινήματος του ’35, για άλλη μια φορά ο Διχασμός της ελληνικής κοινωνίας σε μοναρχικούς-φιλελεύθερους, θα βρει τη συμβολική του έκφραση στην αντιπαράθεση φιλοβασιλικών και γηγενών-προσφύγων. Οι πρόσφυγες της περιοχής, ομόθυμα, είχαν συνταχθεί με τους κινηματίες, θεωρώντας τους ως τους εκφραστές των πραγματικών συμφερόντων της πατρίδας.

Ο Θεόδωρος Παυλίδης καταθέτει εντυπωσιακές μαρτυρίες για τη στάση στα γεγονότα των καπεταναίων του Δυτικού Πόντου, αυτών που λίγα χρόνια πριν είχαν δώσει ομηρικές μάχες με τον τουρκικό στρατό στην πατρίδα τους. Όσοι εγκαταστάθηκαν στις περιοχές που εκδηλώθηκε το κίνημα –αναφέρει ο Παυλίδης– ξαναπήραν τα όπλα, λέγοντας «κινδυνεύει η πατρίς». Είναι οι ίδιοι που την περίοδο της Κατοχής θα πλαισιώσουν κατά κύριο λόγο τις αντικομουνιστικές ομάδες.

Αντιπροσφυγική υστερία

Ειδικά μετά το αποτυχημένο βενιζελικό κίνημα του 1935, οι επιθέσεις κατά των προσφύγων εντάθηκαν. Υπάρχουν δημοσιεύματα της εποχής που αναφέρουν ότι τα κυβερνητικά στρατεύματα έδρασαν κακοποιητικά προς τον πληθυσμό, σαν να είχαν καταλάβει μια εχθρική περιοχή.

Στην ακραία ρεβανσιστική συμπεριφορά των μοναρχικών οφείλεται και ο εμπρησμός του προσφυγικού οικισμού του Βόλου. Περιγράφεται ως εξής: «Αντιβενιζελικοί μπράβοι βάζουν φωτιά στα προσφυγικά παραπήγματα και γίνεται στάχτη μαζί με την περιουσία των προσφύγων κι ένας νεαρός πρόσφυγας που δεν πρόλαβε να φύγει…».

Η αντιπροσφυγική υστερία βέβαια ενυπήρχε στον πυρήνα της αντίληψης των μοναρχικών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Κρανιωτάκης, ένα από τα συμβολικά πρόσωπα του μοναρχισμού και στη συνέχεια του μεταξικού καθεστώτος, που από από το 1933, δύο χρόνια πριν το αποτυχημένο Κίνημα του ’35, είχε γράψει στην εφημερίδα του ότι απαιτείται να επιβληθεί στους πρόσφυγες να φορέσουν κίτρινα περιβραχιόνια, για να τους διακρίνουν και να τους αποφεύγουν “οι Έλληνες”…

---

*Πολύ καλή παρουσίαση του βομβαρδισμού της Καβάλας έχει κάνει ο Καβαλιώτης ιστορικός Κυριάκος Λυκουρίνος.