Ποια ήταν η “αρσακειάδα” της χούντας…

56 χρόνια από την επιβολή της δικτατορίας της 21 Απριλίου, αξίζει να κάνουμε μια αναδρομή στην πιο “σκοτεινή” προσωπικότητα της, που αποτέλεσε το μοιραίο πρόσωπο για το ίδιο το καθεστώς και εν τέλει τον Ελληνισμό: Τον ταξίαρχο και αρχηγό της ΕΣΑ, Δημήτριο Ιωαννίδη που στις 25 Νοεμβρίου του 1973, ανέτρεψε τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και σχημάτισε τη δική του “κυβέρνηση”. Ο Παπαδόπουλος τον εμπιστεύονταν τυφλά, σε σημείο που να τον αποκαλεί “αρσακειάδα”.

Ο Ιωαννίδης κατάφερε να δημιουργήσει το δικό του καθεστώς και να εξοντώσει μεθοδικά όλους εκείνους, με τους οποίους συνεργάστηκε για την επιβολή της δικτατορίας του 1967. Όμως, σε αντίθεση με την πρωτεργάτη της 21ης Απριλίου, ο  Ιωαννίδης ήταν ο “αόρατος δικτάτορας”, με περιορισμένη δημόσια παρουσία. Ιδιαίτερες ήταν και οι σχέσεις του με τον αμερικανικό παράγοντα, σχέσεις που υπήρξαν καθοριστικές για τις εξελίξεις. Πώς, όμως, ο Δημήτρης Ιωαννίδης, ο Μίμης για τους ανθρώπους του στενού περιβάλλοντός του, κατάφερε να γίνει ο “αόρατος δικτάτορας”, το πρόσωπο-κλειδί της δικτατορίας των συνταγματαρχών, ο άνθρωπος που κυβερνούσε από τα παρασκήνια, χρησιμοποιώντας πολιτικά και στρατιωτικά ανδρείκελα;

Τον Απρίλιο του 1967, ο Ιωαννίδης ήταν αντισυνταγματάρχης και μάλιστα τελευταίος την επετηρίδα της τάξης του, διότι είχε ενεργή συμμετοχή στην κίνηση του ΙΔΕΑ, καθώς ήταν γραμματέας της παραστρατιωτικής αυτής οργάνωσης. Ωστόσο, αντί να αποταχθεί από το στράτευμα, του επιβλήθηκε πειθαρχική ποινή που τον οδήγησε τελευταίο στην ιεραρχία, ανάμεσα στους αξιωματικούς που ήταν στην ίδια σειρά με αυτόν.

Ο Ιωαννίδης, αν και δεν ήταν στα πρόσωπα που οργάνωσαν το πραξικόπημα, ήταν, όμως χωρίς αμφιβολία, ένα από τα κυριότερα μέλη της λεγόμενης “επαναστατικής επιτροπής” που αναγνώρισε τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, ως πρώτο μεταξύ ίσων. Όταν έγινε το πραξικόπημα, ο Ιωαννίδης υπηρετούσε ως υποδιοικητής της Σχολής Ευελπίδων. Ήταν αυτός που κινητοποίησε τους Ευέλπιδες και τους έβγαλε στο δρόμο την ημέρα του πραξικοπήματος. Μετά την επιτυχία του πραξικοπήματος, ο Ιωαννίδης κατέλαβε τη θέση του συνταγματάρχη Ιωάννη Λαδά, που ήταν μέχρι τότε διοικητής της ΕΣΑ.

Δύναμη πυρός

Ο Δημήτριος Ιωαννίδης, ως διοικητής της ΕΣΑ, ανέπτυξε ιδιαίτερη δραστηριότητα. Από υπηρεσία αστυνόμευσης των στρατιωτικών τη μετέβαλε σε πανίσχυρη υπηρεσία αστυνόμευσης των πολιτών. Η ΕΣΑ έγινε το σώμα πραιτοριανών της δικτατορίας. Εννοείται ότι στις καίριες θέσεις της ΕΣΑ τοποθέτησε δικούς του ανθρώπους, πρόσωπα της απολύτου εμπιστοσύνης του, δημιουργώντας έτσι έναν ιδιωτικό στρατό. Όσοι έζησαν από κοντά τα γεγονότα της δικτατορίας, σημειώνουν ότι ο ταξίαρχος Ιωαννίδης υπήρξε ευφυέστερος από πολλά άλλα μέλη της απριλιανής χούντας. Αρνήθηκε πολλές φορές προτάσεις να εγκαταλείψει τον στρατό και ως απόστρατος να καταλάβει κάποια δημόσια θέση.

Και ενώ τα άλλα μέλη της χούντας εγκατέλειψαν τις τάξεις του στρατεύματος για να καταλάβουν πολιτικές θέσεις, ο Ιωαννίδης, από κάποιο σημείο και μετά, ήταν από τα ελάχιστα στελέχη της χούντας που έκαναν το πραξικόπημα και μάλλον το μόνο δραστήριο, που είχε απομείνει στο στρατό. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το ότι ήταν ο μοναδικός στρατιωτικός που είχε υπό τον έλεγχό του δύναμη πυρός στην πρωτεύουσα, τον καθιστούσε απαραίτητο στυλοβάτη του καθεστώτος.

Παράλληλα, είχε καταφέρει να πείσει τον Παπαδόπουλο να του δώσει εκπληκτικά πολλές αρμοδιότητες στο στρατό, σε σημείο που στα τέλη του 1971 ο συνταγματάρχης Δημήτρης Ιωαννίδης κατάφερε να έχει τον απόλυτο έλεγχο του στρατού. Ερώτημα αποτελεί πώς κατάφερε ο Ιωαννίδης να αποκτήσει την εμπιστοσύνη του Παπαδόπουλου, ενός ανθρώπου που έβλεπε γύρω του εχθρούς και φαντάσματα.

“Σωτήρας” του Παπαδόπουλου

Ο Ιωαννίδης έκανε τα πάντα για να πείσει τον Παπαδόπουλο ότι ήταν πιστός φίλος του. Ήδη από το Αύγουστο του 1970, ο αρχηγός της ΕΣΑ παρείχε καθοριστική στήριξη στον Παπαδόπουλο, όταν τα υπόλοιπα μέλη της χούντας, που στο μεταξύ είχαν εγκαταλείψει τις θέσεις τους στο στράτευμα για να καταλάβουν πολιτικά αξιώματα, ζήτησαν από τον τελευταίο να ασκεί την εξουσία περισσότερο συλλογικά, καθώς μέχρι τότε αποφάσιζε μόνος του, χωρίς να τους ρωτά. Ακόμα και προβεβλημένα στελέχη της χούντας, όπως ο Στυλιανός Παττακός, γύρισαν την πλάτη στον “Γιώργη”.

Ένα μήνα αργότερα, ο Παπαδόπουλος εκλήθη ξανά από τα υπόλοιπα μέλη της λεγόμενης “επαναστατικής επιτροπής”, στην οποία συμμετείχε και ο μόνος εν ενεργεία αξιωματικός Δημήτρης Ιωαννίδης, προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις για το μέλλον του “προέδρου της κυβερνήσεως”. Όλα έδειχναν ότι ο Παπαδόπουλος θα κατακρημνίζονταν από τη θέση του. Τελικά, ο ταξίαρχος Ιωαννίδης ήταν αυτός που τον έσωσε από την μοίρα που του είχαν επιφυλάξει οι υπόλοιποι χουντικοί. Κανείς δεν είχε τη δυνατότητα να αντιδράσει στη στάση του Ιωαννίδη, καθώς το κτίριο ήταν περικυκλωμένο από τις δυνάμεις της ΕΣΑ.

Εννοείται, βέβαια, ότι δεν θα αργούσε η μέρα που ο “Μίμης” θα ζητούσε την εξόφληση της υποχρέωσης. Μετά τα γεγονότα αυτά, ο Ιωαννίδης ζήτησε από τον Παπαδόπουλο να έχει μεγαλύτερο μερίδιο στη διοίκηση του στρατού. Ο Παπαδόπουλος δέχθηκε και έτσι ο ταξίαρχος της ΕΣΑ είχε λόγο για κάθε μετάθεση-τοποθέτηση αξιωματικού σε καίρια θέση στο στράτευμα. Ο δε Παπαδόπουλος είχε μείνει με την εντύπωση ότι ελέγχει απόλυτα τον Ιωαννίδη και ότι ο τελευταίος αποτελεί πιστό όργανό του.

Ο “Μίμης της χούντας”, όσο περνούσε ο καιρός γίνονταν ακόμα ισχυρότερος μέσα στο στράτευμα, ροκανίζοντας την εξουσία των πρωτεργατών του πραξικοπήματος. Αποδυνάμωσε τόσο τον Στυλιανό Παττακό, όσο και τον Νικόλαο Μακαρέζο. Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα το καλοκαίρι του 1971, όταν ο Παπαδόπουλος προχώρησε σε ανασχηματισμό της “κυβέρνησής” του, αφαιρώντας από τους δύο παραπάνω τα υπουργεία (Εσωτερικών και Συντονισμού αντίστοιχα) που κατείχαν, τοποθετώντας τους “αντιπροέδρους της κυβερνήσεως”.

Η “Χούντα των μικρών”

Στις 25 Νοεμβρίου 1973, όταν ο Ιωαννίδης, έχοντας αποκτήσει την απόλυτη εμπιστοσύνη του Γεωργίου Παπαδόπουλου, καθώς και τον έλεγχο του στρατού, ανέτρεψε τον απριλιανό δικτάτορα και δημιούργησε το δικό του καθεστώς. Οι οπαδοί του Παπαδόπουλου τον χαρακτήρισαν προδότη της “επαναστάσεως”. Ο Ιωαννίδης πίστευε ότι θα μπορούσε να εξισορροπήσει τις διάφορες τάσεις του χουντικού καθεστώτος και κυρίως να δώσει στους στρατηγούς, οι οποίοι τον είχαν στηρίξει στην ανατροπή του Παπαδόπουλου, την εντύπωση ότι κυβερνούσαν αυτοί, ενώ στην πραγματικότητα θα κυβερνούσε αυτός.

Ακολούθως, τοποθέτησε κυβερνήσεις ανδρείκελων (βλ. κυβέρνηση Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου) με τον ίδιο να κινεί τα νήματα από τα παρασκήνια. Ο Ιωαννίδης προσπαθούσε να διατηρεί καλές σχέσεις και με τη λεγόμενη “χούντα των μικρών”, δηλαδή λοχαγούς και ταγματάρχες που στήριξαν σθεναρά το καθεστώς Ιωαννίδη, μετά την ανατροπή του Παπαδόπουλου. Αυτοί αποτελούσαν την πραγματική χούντα μετά το Νοέμβριο του 1973, ενώ οι στρατηγοί ήταν η βιτρίνα του καθεστώτος, η τυπική εξουσία του στρατού.

Ο Ιωαννίδης χρησιμοποίησε πρόσωπα της ομάδας αυτής, ως υπασπιστές των στρατηγών, ώστε να ελέγχει απόλυτα τους τελευταίους. Παράλληλα, τοποθέτησε φίλους του αξιωματικούς στα γραφεία πληροφοριών των μεγάλων στρατιωτικών μονάδων. Ωστόσο, το δίχτυ αυτοπροστασίας και πληροφοριών, που είχε απλώσει ο ταξίαρχος της ΕΣΑ, δεν μπόρεσε να σταματήσει τις εξελίξεις. Η “χούντα των μικρών” δεν άργησε να γίνει ανεξέλεγκτη, με τον Ιωαννίδη να δυσκολεύεται να εξισορροπήσει τα πράγματα.

Το μεγάλο λάθος

Το μεγαλύτερο, όμως, λάθος του Ιωαννίδη ήταν η ψευδαίσθηση ότι είχε τη στήριξη των εξωτερικών “συμμάχων”. Ο αρχηγός της ΕΣΑ είχε αναπτύξει σχέσεις με ορισμένους Αμερικανούς αξιωματούχους, που υπηρετούσαν σε διάφορες, κατώτερες, θέσεις στην Αθήνα. Μετά την ανατροπή του Παπαδόπουλου, ο Ιωαννίδης άρχισε να ασχολείται με τη “λύση” του Κυπριακού, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τις συμβουλές των Αμερικανών. Καθοριστικός υπήρξε ο ρόλος τότε Αμερικανού πρεσβευτή στην Αθήνα, Χένρι Τάσκα, ο οποίος δεν έκρυβε τη συμπάθειά του για τους πρωτεργάτες της δικτατορίας, όπως ο Γεώργιος Παπαδόπουλος και ο Δημήτριος Ιωαννίδης.

Αλλά οι συμπάθειες αυτές ήταν ρευστές και άλλαζαν πολύ γρήγορα. Ο Τάσκα ήταν αυτός, που, αρχές της άνοιξης του 1974, διαλαλούσε την ιδέα της “πολιτικοποίησης” του καθεστώτος του Ιωαννίδη. Ο “Μίμης της χούντας” εμπιστεύτηκε τις αμερικανικές “πηγές” του για τα σχέδια που είχε για την Κύπρο (δολοφονία Μακάριου, πραξικόπημα στη Μεγαλόνησο) και τελικά εξαπατήθηκε. Πίστευε ότι τα σχέδιά του, ήταν και σχέδια των Αμερικανών, αλλά ήταν μόνο δικά του και καταστροφικά για τον Ελληνισμό…