Πορτογαλική Λεγεώνα: Το “Μαύρο Πεζικό” από την Ιβηρική ως την Ρωσία

Τον Νοέμβριο του 1807 γαλλικές και ισπανικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Πορτογαλία και την κατέλαβαν με ευκολία. Ο εν παρακμή Πορτογαλικός στρατός διαλύθηκε χωρίς μάχη και η χώρα παραδόθηκε στον Γάλλο στρατηγό Ζουνώ. Αμέσως μετά την κατάληψη της χώρας ο Ναπολέων διέταξε την συγκρότηση μιας «Πορτογαλικής Λεγεώνας» στην οποία θα κατατάσσονταν οι καλύτεροι στρατιώτες του διαλυμένου πορτογαλικού στρατού, περιλαμβανομένων και των ανδρών του μόνου επίλεκτου, κατά κάποιο τρόπο, σώματος αυτού της «Ελαφράς Λεγεώνας».

Έτσι συγκροτήθηκε ένα σώμα δυνάμεως 9.000 ανδρών. Οι άνδρες αυτοί συγκροτούσαν πέντε συντάγματα ελαφρού πεζικού, ένα τάγμα επιλέκτων «Κυνηγών», τρία συντάγματα εφίππων κυνηγών (ελαφρύ ιππικό), μια πυροβολαρχία, ένα έμπεδο τάγμα πεζικού και μια έμπεδη ίλη. Η Λεγέωνα άρχισε να συγκροτείται από τον Φεβρουάριο του 1808 και οι άνδρες της εκπαιδεύτηκαν βάσει του γαλλικού κανονισμού του 1791.

Τον Απρίλιο του 1808 η Λεγεώνα άφησε το πορτογαλικό έδαφος και πέρασε στην Ισπανία με σκοπό να μεταβεί στη Γαλλία και από εκεί στη Γερμανία. Στην Σαλαμάνκα όμως σχεδόν οι μισοί Πορτογάλοι «λεγεωνάριοι» λιποτάκτησαν και ενώθηκαν με τους συμπατριώτες τους και τους Ισπανούς αντάρτες που πολεμούσαν τους Γάλλους, αποτελώντας πολύτιμη ενίσχυση για αυτούς. Ωστόσο ιππείς και επίλεκτοι Κυνηγοί της Λεγεώνας πολέμησαν στην Ισπανία υπέρ των Γάλλων.

Όταν έφτασε στη Γκρενόμπλ της Γαλλίας η Λεγεώνα αριθμούσε μόλις 4.500 άνδρες. Πρώτος διοικητής της ήταν ο Πέδρο Χοσέ ντ’ Αλμέιδα, μαρκήσιος της Αλόρνα. Η Λεγεώνα έδρασε στον πόλεμο του 1809 κατά της Αυστρίας. Για την περίσταση αυτή οι καλύτεροι άνδρες των ταγμάτων της αποσπάστηκαν και συγκρότησαν την επίλεκτη 13η Ημιταξιαρχία (σύνταγμα) η οποία «αναστήθηκε» το 1940 ενταγμένη στη Γαλλική Λεγεώνα των Ξένων.

Η Πορτογαλική Λεγεώνα πολέμησε κατά των Αυστριακών και διακρίθηκε στη μάχη του Έτσεντορφ και στην ιδιαίτερα σκληρή και φονική μάχη του Βάγκραμ (1809), ενταγμένη στην 3η Μεραρχία του 2ο Σώματος Στρατού του Ουντινώ. Στη μάχη έλαβαν μέρος τρία τάγματα και δύο ίλες της Λεγεώνας με συνολική δύναμη 1.650 ανδρών. Από αυτούς χάθηκαν πάνω από 400. Τα χειρότερα όμως ήταν μπροστά καθώς το 1812 βάδισε στη Ρωσία. η Λεγεώνα λόγω των απωλειών και των λιποταξιών είχε ανασυγκροτηθεί το 1811 και πλέον παρέτασσε τρία συντάγματα πεζικού, ένα σύνταγμα ιππικού και ένα έμπεδο τάγμα πεζικού.

Η Πορτογαλική Λεγεώνα πολέμησε γενναία στη Ρωσία, πρώτα στη μεγάλη μάχη του Σμολένσκ, σε αυτή του Βαλουτίναγια Γκόρα, του Πόλοτσκ, ακολούθως του Βίτεμπσκ και εντέλει στο σφαγείο του Μποροντίνο, υφιστάμενη καταστροφικές απώλειες. Στο Μποροντίνο πολέμησαν τρία πορτογαλικά συντάγματα (δύναμη τάγματος στην πραγματικότητα), ενταγμένα στην 10η και την 11η Μεραρχία του 3ου Σώματος Στρατού του στρατάρχη Νέι και στην 6η Μεραρχία του 2ου Σώματος Στρατού του Ουντινώ. Σύμφωνα με τον Βυρτεμβέργιο (Γερμανό) ταγματάρχη Φάουερ:«Οι Πορτογάλοι σχεδόν εξαφανίστηκαν, κατά την επίθεση εναντίον των ρωσικών οχυρωμάτων,γεμίζοντας το πεδίο με τους νεκρούς τους»…

Μετά την τρομερή υποχώρηση από τη Ρωσία η Λεγεώνα απέμεινε με ένα λειψό τάγμα και ένα υποτυπώδες έμπεδο τάγμα. Συνολικά 965 Πορτογάλοι επέζησαν από τη ρωσική εκστρατεία. Το 1ο Σύνταγμα Ιππικού της Λεγεώνας έδρασε ανεξάρτητα από το πεζικό στη Λιθουανία. Οι Πορτογάλοι πολέμησαν γενναία και στη μάχη του Κράσνι και του Μπερεζίνα, κατά τη διάρκεια της υποχώρησης. Στις 25 Νοεμβρίου 1813 η Λεγεώνα διαλύθηκε και οι άνδρες της σχημάτισαν ένα ειδικό τάγμα Μηχανικού. Και αυτό όμως διαλύθηκε, στις 5 Μαΐου του 1814.

Ήδη τότε η Πορτογαλία και η Ισπανία είχαν απελευθερωθεί από τον γαλλικό ζυγό και βρετανικά, πορτογαλικά και ισπανικά στρατεύματα είχαν εισβάλει στη Γαλλία και ουδείς εγγυάτο την πίστη των Πορτογάλων λεγεωνάριων στο ναπολεόντειο καθεστώς. Από τους λεγεωνάριους όσοι επέζησαν των δοκιμασιών. επέστρεψαν στην πατρίδα τους όπου αντιμετωπίστηκαν ως προδότες και ορισμένοι υπέστησαν συνέπειες. Ο Ναπολέων πάντως, είχε σε μεγάλη εκτίμηση τους Πορτογάλους στρατιώτες του και είχε ονομάσει τη Λεγεώνα «Μαύρο Πεζικό», αν και οι άνδρες φορούσαν καφέ στολές και όχι μαύρες.