Πως συνδέεται ο Εθνικός Διχασμός με την Ρωσική Επανάσταση

Στις 8 Μαρτίου 1917 θα ξεσπάσει η πρώτη μεγάλη Ρωσική Επανάσταση κατά της τσαρικής απολυταρχίας. Ο τριετής πόλεμος με τους Γερμανο-Αυστριακούς και τους Νεότουρκους και η στασιμότητα των επιχειρήσεων στο Ανατολικό Μέτωπο, λόγω έλλειψης πολεμικής ενίσχυσης της Ρωσίας από τους συμμάχους της της Αντάντ, είχε δημιουργήσει μεγάλη οικονομική και κοινωνική κρίση στο εσωτερικό της χώρας…

Ο απελπισμένος ρωσικός πληθυσμός θα εξεγερθεί, θα αποκαθηλώσει τον τσαρισμό και θα ανοίξει το δρόμο για την δημοκρατική μετεξέλιξη. Μια πόρτα βεβαίως που θα κλείσει σύντομα με την κατάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους και κυρίως όταν έθεσαν εκτός νόμου τους σοσιαλεπαναστάτες και τις άλλες αριστερές και αντιπολιτευόμενες οργανώσεις, με αφορμή τις αντιδράσεις για τη μονομερή συνθήκη ειρήνης με τους Γερμανο-Αυστριακούς και Νεότουρκους.

Τη συντόμευση του πολέμου, η οποία θα μετέβαλε και τις ενδορωσικες συνθήκες, αποπειράθηκε η Αντάντ, επιχειρώντας από τις αρχές του 1915 την Εκστρατεία των Δαρδανελίων, ώστε να θέσει εκτός πολέμου τους Νεότουρκους, να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη και να έρθει σε άμεση επαφή με τη Ρωσία, ενισχύοντας τις πολεμικές της προσπάθειες. Και για την επιτυχία της Εκστρατείας, η ελληνική συμμετοχή στις αρχές του 1915 ήταν απαραίτητη.

Ήταν ακριβώς η στιγμή που στην Ελλάδα κυριάρχησαν οι γερμανόφιλοι του Κωνσταντίνου, Σοφίας, Μεταξά κλπ, οι οποίοι συντάχθηκαν εμμέσως στο πλευρό της Γερμανίας, υπονομεύοντας τις συμμαχικές προσπάθειες και οδηγώντας την Ελλάδα στο δρόμο του Εθνικού Διχασμού. Η άρνηση της Ελλάδας και η αποπομπή του εκλεγμένου πρωθυπουργού θα δώσει στους Γερμανούς και τους Νεότουρκους τον απαραίτητο χρόνο για την οχύρωση της περιοχής και από τη στεριά.

Η ελληνική ευθύνη για την ήττα

Η συμμαχική νίκη με τη συμμετοχή της Ελλάδας ήταν δεδομένη. Η άρνηση της Ελλάδας να συμμετάσχει στη συμμαχική προσπάθεια, οδήγησε στην ήττα των συμμάχων στην
εκστρατεία των Δαρδανελίων. Και αυτό οι σύμμαχοι δεν το ξέχασαν. Ειδικά όταν μετά τις μοιραίες εκλογές της 1ης Νοεμβρίου οι νικητές φιλομοναρχικοί επανάφεραν τον έκπτωτο Κωνσταντίνο Α’ στο θρόνο.

Το ότι η ελληνική στάση ήταν αυτή που καθόρισε το αποτέλεσμα, ομολογήθηκε με τον πιο επίσημο τρόπο από τον ίδιο τον Κάιζερ σε επιστολή του προς τον βασιλιά Κωνσταντίνο που στάλθηκε από το Βερολίνο στις 19 Φεβρουαρίου/ 4 Μαρτίου 1915: «Ἀγαπητὲ μου Τῖνο! Μανθάνω ὅτι ἡ ἐπίθεσις τῶν Δαρδανελίων ἐπροκάλεσεν ἀγωνίαν ἐν Ἑλλάδι… Δὲν θὰ ἦτο δύσκολον…, νὰ πεισθῇ ἡ κοινὴ γνώμη ὅτι μόνον ἂν ἡ Κωνσταντινούπολις παραμείνει εἰς χεῖρας τῶν Τούρκων, θὰ ἠδύνατο νὰ ἀποβῇ χρήσιμος εἰς τὴν Ἑλλάδα. Πάντες… εἶναι σύμφωνοι εἰς τὸ ὅτι οἱ Τοῦρκοι ἠμποροῦν ἀκόμη, κατὰ πᾶσα πιθανότητα, νὰ ὑπερασπίσουν τὰ Δαρδανέλια, ἐὰν ἡ Ἑλλὰς ἠρνεῖτο τὴν ἄμεσον ἢ ἔμμεσον συνδρομήν της εἰς τοὺς ἐπιτιθέμενους».

Οι αναφορές ότι οι Τούρκοι ήταν ανέτοιμοι να αποκρούσουν μια συμμαχική επίθεση διατυπώνονται από πολλές πλευρές. Ο ίδιος ο Γερμανός στρατηγός Λίμαν φον Σάντερς, που ήταν υπεύθυνος για την γερμανο-τουρκική άμυνα στα Δαρδανέλια, έγραψε στα απομνημονεύματά του για την χρονική στιγμή που στην Ελλάδα επήλθε η σφοδρή διαφωνία Κωνσταντίνου-Βενιζέλου ότι εκείνη τα Στενά ήταν αφρούρητα από την ξηρά και ότι μόνο ένα μήνα αργότερα ο Εμβέρ πασά αποφάσισε την οργάνωση της άμυνας:

«Περί τα τέλη Φεβρουαρίου το γενικό τουρκικό στρατηγείο πίστευε με βεβαιότητα στο ενδεχόμενο επίθεσης του εχθρικού στόλου στα Στενά. Όλα είχαν προετοιμαστεί για την αναχώρηση του Σουλτάνου, της αυλής του και των γυναικών του στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Οι προφυλάξεις αυτές ήταν δικαιολογημένες… Στις 11/24 Μαρτίου, ο Εμβέρ πασάς αποφάσισε να σχηματίσει μια ειδική στρατιά , την 5η, για την ασφάλεια των Δαρδανελίων…».

Την ίδια εκτίμηση είχε και ο Χένρι Μοργκεντάου, πρέσβης των ουδέτερων τότε ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος βασίζει τις εκτιμήσεις του σε μαρτυρία του Γερμανού στρατηγού Μάρτενς. Γράφει: «”Αναμένουμε (λέει ο Μάρτενς) ότι η Άγγλοι θα επανέλθουν αύριο το πρωί και τότε είναι δυνατόν να κρατήσουμε μερικές ώρες”. Ο στρατηγός δεν ανέφερε ποσώς τα αφορώντα την έλλειψη πυρομαχικών. Πράγματι το φρούριον Χαμηδιέ, το ισχυρότερο της ασιατικής ακτής, διέθετε 17 οβίδες και το Κολίντ Μινάρ, το σπουδιαότερο της ευρωπαϊκής, 10. Παντού τα στρατεύματα είχαν λάβει διαταγές να γεμίσουν τα πυροβόλα μέχρι τελευταίας οβίδας και έπειτα να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους».

Ο Βενιζέλος σε αγόρευσή του στη Βουλή το 1917 ανέφερε: «Εκείνο το οποίο δεν κατωρθώθει ύστερον με 100-200.000 στρατού απέναντι οχυρώσεως γενομένης υπό της στρατιωτικής τέχνης, τούτο ήτο όχι μόνο κατορθωτόν απλώς, ήτο παιχνίδι δια τον ελληνικόν στρατόν κατ΄ατα πρώτας ημέρας, οπότε οξέως διέγνωσα τα πράγματα και συνεβούλευσα την επιχείρησιν εκείνην και ότε η Χερσόνησσος της Καλλιπόλεως και ανοχύρωτος και σχεδόν αφρούρητος ήτο».

Εθνικός Διχασμός και ρωσική επανάσταση

Εν κατακλείδι, σήμερα γνωρίζουμε ότι τα δύο πετυχημένα πρότζεκτ της γερμανικής κατασκοπίας του Κάϊζερ την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν:

• Ο Εθνικός Διχασμός στην Ελλάδα το 1915, όπου επέβαλε την φιλογερμανο-τουρκική ουδέτεροτητα με τους ανθρώπους της (βασίλισσα Σοφία και ο σύζυγός της Κωνσταντίνος, Μεταξάς, Δούσμανης, Στρέιτ κ. ά.), οι οποίοι λίγα χρόνια μετά επέφεραν τη Μικρασιατική Καταστροφή και
• Η διευκόλυνση στην πλέον ριζοσπαστική τάση των Ρώσων επαναστατών (ομάδα Λένιν) να μεταβεί στην επαναστατημένη Ρωσία τον Απρίλιο του 1917, όπου δύο μήνες πριν είχε ανατραπεί η τσαρική απολυταρχία από μια γνήσια λαϊκή εξέγερση.