Πώς το θωρηκτό Αβέρωφ απελευθέρωσε το Αιγαίο

Το θωρακισμένο καταδρομικό Γεώργιος Αβέρωφ, γνωστό ως “θωρηκτό Αβέρωφ”, αποτελεί ένα πλοίο-θρύλο που δόξασε το Πολεμικό Ναυτικό και συνδέθηκε με τις πιο ένδοξες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Έλαβε το προσωνύμιο “Σεϊτάν Παπόρ” (διαβολοπλοίο), καθώς ήταν ο φόβος και ο τρόμος για τους Οθωμανούς Τούρκους που τους οδήγησε σε ταπεινωτικές ήττες στο Αιγαίο.

Ήταν 1η Σεπτεμβρίου του 1911 που κατέπλευσε στα φαληρικά νερά μέσα σε ένα πανηγυρικό κλίμα, όπου οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν χαρμόσυνα και ο ελληνικός λαός το υποδεχόταν με φρενήρη ενθουσιασμό, αλλά και συγκίνηση. Η Ελλάδα τις παραμονές των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913) ευρισκόταν σε εποχή ανάκαμψης, εκσυγχρονισμού και αναδημιουργίας. Αυτή η κατάσταση ήταν απόρροια επίπονων προσπαθειών δεκαετιών. Η πρώτη προσπάθεια ανασύνταξης του ελληνικού στόλου γίνεται στα χρόνια διακυβέρνησης του Κουμουνδούρου, καθώς είχε φανεί στη μεγάλη Κρητική Επανάσταση (1866) η μαχητική του αδυναμία για την επίτευξη των μεγαλεπήβολων σχεδίων του νεότευκτου κράτους.

Μεγάλη προσπάθεια, όμως, στο θέμα του εκσυγχρονισμού των Ενόπλων Δυνάμεων πραγματοποιήθηκε στην περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από τους Χαρίλαο Τρικούπη και Ελευθέριο Βενιζέλο. Οι χαρισματικοί πολιτικοί άνδρες είχαν βάλει ως κέντρο της μεταρρυθμιστικής τους προσπάθειας την δημιουργία ενός ισχυρού στρατού με σκοπό την εμπέδωση αισθήματος ασφαλείας στη πατρίδα μας και την επίτευξη του πατριωτικού οράματος της “Μεγάλης Ιδέας”. Η Ελλάδα πολλές φορές είχε κακοπάθει στο παρελθόν με συμμετοχή σε πολεμικές περιπέτειες με απαράσκευες δυνάμεις.

Η συμβολή του Αβέρωφ

Κορωνίδα των εξοπλιστικού προγράμματος του Ναυτικού υπήρξε αναμφίβολα το θωρηκτό Αβέρωφ, το οποίο και έγειρε αποφασιστικά τη πλάστιγγα στη μάχη για την κυριαρχία στο Αιγαίο εναντίον του οθωμανικού ναυτικού. Tο θωρακισμένο καταδρομικό, κλάσης Πίζα, ναυπηγήθηκε στα

ναυπηγεία του Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας την περίοδο 1908-1911 και εντάχθηκε στο τότε ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό.

Η κυβέρνηση του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη δαπάνησε το αστρονομικό ποσό για την εποχή των 23.650.000 χρυσών δραχμών για την απόκτηση του και τα 8.000.000 προέρχονταν από το 20% της συνολικής κληρονομιάς του μεγάλου ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ, που παραχώρησε με τη διαθήκη του στο Ταμείο Εθνικού Στόλου το 1899, ενώ το υπόλοιπο ποσό των 15.650.000 χρυσών δραχμών καλύφθηκε από εράνους πατριωτών Ελλήνων, όπου και αν ευρίσκοντο ανά τον κόσμο. Το Αβέρωφ ήταν εκείνη την εποχή το πιο σύγχρονο και ισχυρό πολεμικό πλοίο στην Ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα στο Αιγαίο Πέλαγος.

Το Αβέρωφ έγινε ναυαρχίδα του Στόλου υπό τον σπουδαίο ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και δεν άργησε να λάβει το “βάπτισμα” του πυρός, καθώς με την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου ξεκίνησαν οι εχθροπραξίες στις 5 Οκτωβρίου 1912 και ήδη μέσα στον μήνα το Πολεμικό Ναυτικό είχε αποκτήσει τον θαλάσσιο έλεγχο τόσο του Αιγαίου, όσο και του Ιονίου. Και ενώ στο Ιόνιο Πέλαγος ο ελληνικός θαλάσσιος έλεγχος ουδέποτε αμφισβητήθηκε σοβαρά, στο Αιγαίο επισφραγίστηκε μόνο κατόπιν των Ναυμαχιών της Έλλης (3/16 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5/18 Ιανουαρίου 1913), που από στρατηγικής απόψεως επρόκειτο για συντριπτικές νίκες.

Ο έντρομος τουρκικός στόλος δεν τόλμησε να επιχειρήσει ξανά έξοδο στο Αιγαίο για αρκετά χρόνια, καθώς θα παρέμεινε κλεισμένος στα στενά των Δαρδανελίων και ως εκ τούτου η ελληνική κυριαρχία στην θάλασσα από το Πολεμικό Ναυτικό είχε ως συνέπεια την απελευθέρωση των νησιών του βόρειου και ανατολικού Αιγαίου, με εξαίρεση τα Δωδεκάνησα, που καταλήφθηκαν το 1912 από τους Ιταλούς.

Ζωντανή ιστορία

Με την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918) και 500 χρόνια μετά από την άλωση της Βασιλεύουσας (1453) από τους Οθωμανούς Τούρκους, που οδήγησε στο τέλος της χιλιόχρονης ιστορίας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, το Αβέρωφ πήρε “εκδίκηση” και αγκυροβόλησε στην Κωνσταντινούπολη, υψώνοντας την ελληνική σημαία απέναντι από το παλάτι του Σουλτάνου και την Αγιά Σοφιά, καθώς η χώρα μας ήταν στο στρατόπεδο των νικητών.

Το 1984, η Πολιτεία αποφάσισε να τιμήσει την ιστορία του θωρηκτού Αβέρωφ και να το διατηρήσει ως εθνικό σύμβολο. Από το 1985 μέχρι σήμερα βρίσκεται σε μόνιμο αγκυροβόλιο στη Μαρίνα Φλοίσβο που λειτουργεί ως πλωτό ναυτικό μουσείο και όλοι οι Έλληνες και τα παιδιά μας θα πρέπει κάποια στιγμή στη ζωή τους να το επισκεφτούν, καθώς πρόκειται για την “ζωντανή” ιστορία της πατρίδας μας.