Θερμοπύλες 279 π.Χ. – Η άγνωστη μάχη με τους Γαλάτες εισβολείς

Ο ιστορικός τόπος των Θερμοπυλών κατέστη πεδίο μάχης όχι μόνο στη διάσημη σύγκρουση του 480 π.Χ. αλλά αρκετές ακόμα φορές στην ιστορία, με τελευταία αυτή του 1941. Ωστόσο ιδιάζουσα σημασία έχει η μάχη των Θερμοπυλών του 279 π.Χ. όταν και πάλι οι συνασπισμένοι Έλληνες έσωσαν την πατρίδα από τους βαρβάρους που εισέβαλαν.

Έχοντας περάσει από τη Μακεδονία τα γαλατικά βαρβαρικά στίφη του Βρέννου εισέβαλαν στη νότια Ελλάδα. Σύμφωνα με τον Παυσανία ο Βρέννος διέθετε 152.000 πεζούς, 20.400 ιππείς και ακόμα 40.800 έφιππους ακολούθους αυτών. Φυσικά σύγχρονοι, ξένοι κυρίως, ιστορικοί, αμφισβητούν αυτούς τους αριθμούς και κατεβάζουν, αυθαίρετα, τον αριθμό των ανδρών του Βρέννου.

Απέναντι στο τεράστιο αυτό πλήθος οι Έλληνες παρέταξαν τις εξής δυνάμεις: 10.000 πεζοί και 500 ιππείς Βοιωτοί υπό τους Κηφισόδοτο, Θεαρίδα, Διογένη και Λύσανδρο, 3.000 πεζοί και 500 ιππείς Φωκείς υπό τους Κριτόβουλο και Αντίοχο, 700 Λοκροί πεζοί, 400 οπλίτες Μεγαρείς, υπό τον Ιππόνικο και το σύνολο του στρατού των Αιτωλών (περίπου 7.790 άνδρες πεζοί και άγνωστος αριθμός ιππέων) υπό τους Πολύαρχο, Πολύφρωνα και Λακράτη. Τέλος οι Αθηναίοι συμμετείχαν με τον στόλο τους και με ένα σώμα 1.000 πεζών και 500 ιππέων, υπό τον στρατηγό Κάλλιπο που ανέλαβε και τη γενική διοίκηση, ενώ υπήρχαν ακόμα και 500 Μακεδόνες και 500 που έστειλε ο Σελευκίδης βασιλιάς Αντίοχος.

Η σύγκρουση στις Θερμοπύλες

Οι Έλληνες έστειλαν το σύνολο του ιππικού τους και 1.000 ελαφρά οπλισμένους ψιλούς να καλύψουν το πέρασμα στον ποταμό Σπερχειό, ώστε να καθυστερήσουν οι βάρβαροι. Ωστόσο ο Βρέννος έστειλε 10.000 άνδρες του κατά των λίγων αυτών Ελλήνων, υποχρεώνοντάς τους να αποσυρθούν στην τοποθεσία των Θερμοπυλών. Ο Βρέννος υποχρέωσε τότε τους κατοίκους της περιοχής να ξανακτίσουν τις γέφυρες που οι Έλληνες είχαν καταστρέψει και μέσω αυτών η στρατιά του πέρασε στο σύνολό της τον Σπερχειό. Οι Γαλάτες αφού λεηλάτησαν την περιοχή και σκότωσαν όσους Έλληνες βρήκαν μπροστά τους κινήθηκαν προς την πόλη Ηράκλεια, την οποία όμως δεν κατέλαβαν.

Την επομένη οι Γαλάτες έφτασαν ενώπιον των συνασπισμένων Ελλήνων στην ιερή τοποθεσία των Θερμοπυλών και αμέσως επιτέθηκαν με φανατισμό, αλλά ασύντακτα, εκβάλλοντας φοβερές πολεμικές ιαχές. Οι Έλληνες τους περίμεναν σε σχηματισμό φάλαγγας, σε απόλυτη σιγή. Οι Έλληνες ψιλοί υποστήριζαν τους βαριά οπλισμένους βάλλοντας κατά του εχθρικού πλήθους με τόξα και σφενδόνες και εκτοξεύοντας ακόντια. Το ιππικό αμφοτέρων των αντιπάλων δεν πολέμησε λόγω της διαμόρφωσης του εδάφους, όπως αναφέρει ο Παυσανίας στα Φωκικά του.

Οι Γαλάτες υστερούσαν σε οπλισμό των Ελλήνων καθώς οι ασπίδες τους ούτε επαρκή προστασία τους παρείχαν, ούτε τη δυνατότητα συνασπισμού, αλλά μάχονταν φανατικά, εκτοξεύοντας πρώτα ακόντια και κατόπιν εφορμώντας με τις μακριές τους σπάθες. Πολεμούσαν φανατισμένα, φτάνοντας στο σημείο να αφαιρούν από τα σώματά τους τα βέλη και τα ακόντια που τους είχαν τρυπήσει και ρίχνοντάς τα πίσω στους Έλληνες.

Στο μεταξύ τα αθηναϊκά πλοία είχαν πλησιάσει όσο περισσότερο μπορούσαν στην ακτή και οι επιβάτες τους έπλητταν τους Γαλάτες με κάθε διαθέσιμο εκηβόλο όπλο. Ύστερα από σειρά άγριων επιθέσεων που τους στοίχησαν ποταμούς αίματος, οι Γαλάτες υποχρεώθηκαν να υποχωρήσουν ενώπιον της ακατάβλητης ισχύος της των Ελλήνων φάλαγγας. Υποχώρησαν μάλιστα τόσο άτακτα που πολλοί ποδοπατήθηκαν από τους συμπολεμιστές τους και είχαν φρικτό τέλος. Άλλοι έπεσαν στα γύρω έλη και χάθηκαν επίσης. Από τους Έλληνες διακρίθηκαν κυρίως οι Αθηναίοι. Γενναιότερος όλων αναδείχθηκε ο νεαρός Κυδίας που έπεσε ηρωικά μαχόμενος. Μαζί με τον Κυδία σκοτώθηκαν άλλοι 39 μόλις Έλληνες έναντι χιλιάδων βαρβάρων. Οι ακριβείς απώλειες των Γαλατών δεν ήταν δυνατό να εξακριβωθούν, πάντως.

Αιμοπότες βάρβαροι

Επτά ημέρες μετά την μάχη γαλατικό τμήμα επιχείρησε να ανέβει το όρος Οίτη αλλά αποκρούστηκε από τους Έλληνες υπό τον Τελέσαρχο, ο οποίος όμως έπεσε στη μάχη. Ενώπιον του αδιεξόδου ο Βρέννος απέσπασε ένα σώμα 40.000 ανδρών υπό τους Ορεστόριο και Κομβούτι, το οποίο διέταξε να επιτεθεί στη γη των Αιτωλών ώστε αυτοί να υποχρεωθούν να υποχωρήσουν από τις Θερμοπύλες εξασθενώντας τις ελληνικές δυνάμεις.

Οι Γαλάτες, πραγματικοί βάρβαροι, κατέλαβαν την μικρή πόλη Κάλλιον. Το τι εγκλήματα διέπραξαν εκεί δεν μπορεί να τα προφέρει ανθρώπου γλώσσα. Σύμφωνα με τον Παυσανία, οι βάρβαροι σκότωσαν όλους τους άρρενες, μέχρι και τα νήπια. Οι γυναίκες, όσες πρόλαβαν αυτοκτόνησαν. Οι άλλες πέθαναν με φρικτό τρόπο βιαζόμενες κατ’ εξακολούθηση με κάθε δυνατό τρόπο. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι οι Γαλάτες έπιναν αίμα παιδιών και ασελγούσαν ακόμα και σε νεκρές ή ετοιμοθάνατες γυναίκες.

Μετά από αυτό οι Αιτωλοί πράγματι υποχώρησαν από τις Θερμοπύλες και αφού συγκέντρωσαν ακόμα και τους γέρους, τις γυναίκες και τα παιδιά επιτέθηκαν στους βαρβάρους στη θέση Κοκκάλια (Παλαιοχώρι Τυμφρηστού) και τους αφάνισαν. Πάνω από 20.000 Γαλάτες τεμαχίστηκαν από τους διψώντες εκδίκηση Έλληνες. Οι υπόλοιποι βάρβαροι ταπεινωμένοι ενώθηκαν με τις δυνάμεις του Βρέννου.

Στο μεταξύ ο Βρέννος πληροφορήθηκε την ύπαρξη του μονοπατιού από το οποίο πέρασαν και οι Πέρσες το 480 π.Χ. και κινήθηκε προς περικύκλωση των Ελλήνων στις Θερμοπύλες. Οι Φωκείς που και πάλι φρουρούσαν το πέρασμα πολέμησαν ηρωικά, αλλά δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν το πλήθος των εχθρών, έτσι αποσύρθηκαν προς τα κάτω, ειδοποιώντας τους άλλους Έλληνες στις Θερμοπύλες. Έτσι ο συνασπισμένος ελληνικός στρατός επιβιβάστηκε στα πλοία των Αθηναίων και απομακρύνθηκε με ασφάλεια, χωρίς απώλειες.

Οι Γαλάτες του Βρέννου συνέχισαν τότε την πορεία τους προς τους Δελφούς με σκοπό να λεηλατήσουν το ιερό. Εκεί όμως οι Γαλάτες έπαθαν τρομακτική καταστροφή από τους Φωκείς που με αρχηγό τον γενναίο Αλεξίμαχο, που έπεσε μαχόμενος, έχοντας στρώσει γύρω του ένα στρώμα από Γαλάτες νεκρούς, τους εξόντωσαν, αφού ελισσόμενοι βρέθηκαν στα νώτα των πανικόβλητων Γαλατών.

Όταν έπεσε η νύκτα οι Έλληνες εξαπέλυσαν και νέα επίθεση με αποτέλεσμα το απόλυτο πανικό στο γαλατικό στρατό. Οι Βάρβαροι, μέσα στο σκοτάδι, άρχισαν να σφάζονται μεταξύ τους. Αργότερα σε βοήθεια των Φωκέων έσπευσαν και οι Αθηναίοι και οι Βοιωτοί. Οι Γαλάτες αφανίστηκαν. Ο Παυσανίας περιγράφει διάφορα “θεϊκά φαινόμενα” που συνέβησαν στους Δελφούς.

Ο Παυσανίας αναφέρει πως στη Φωκίδα χάθηκαν 36.000 βάρβαροι. Στο μεταξύ οι Αιτωλοί, μετά την νίκη τους στα Κοκκάλια είχαν επιτεθεί στο γαλατικό τμήμα, υπό τον Ακιχώριο, που βρισκόταν στην περιοχή των Θερμοπυλών. Ύστερα από τόσα πλήγματα οι Γαλάτες τράπηκαν σε γενική φυγή, ο δε αρχηγός τους Βρέννος αυτοκτόνησε. Καταδιωκόμενοι όμως από τους Αιτωλούς, αλλά και τους Θεσσαλούς και τους Μαλιείς, οι Γαλάτες υπέστησαν νέα καταστροφή. Ελάχιστοι βάρβαροι ξέφυγαν.