Το ιστορικό βάθος του τριγώνου Βρετανία-Σαουδική Αραβία-ΗΠΑ
28/05/2025
Πριν εισαχθεί και επιβληθεί η ιδέα του έθνους‐κράτους στη Μέση Ανατολή από τους Ευρωπαίους, δεν υπήρχαν ούτε έθνη, ούτε κράτη. Υπήρχαν φυλές, φατρίες, και θρησκευτικές κοινότητες, όπως και ένα ενιαίο μεγάλο χαλιφάτο. Διάδοχος του αραβοϊσλαμικού χαλιφάτου υπήρξε η Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία, σταδιακώς αφομοίωσε σημαντικά στοιχεία του δυτικού πολιτικού συστήματος και της Realpolitik, καθώς και τη νεωτερική λογική του raison d’ état.
Η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η κυριαρχία δυτικών αποικιοκρατικών δυνάμεων στον αραβοϊσλαμικό κόσμο, την οδήγησαν σε μια μετα-χαλιφάτο περίοδο και σε διεστραμμένες αντιλήψεις για τη Σαρία. Για να μπορέσει ο δυτικός πολιτισμός να κυριαρχήσει επάνω στον ισλαμικό κόσμο και να τον ενσωματώσει στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα, έπρεπε να αποδομηθεί η έννοια τού χαλιφάτου.
Επιδιώκοντας την αποδόμησή του και έχοντας συνειδητοποιήσει ότι αυτός ο σκοπός απαιτούσε την επιβολή ελεγχόμενων από τη Δύση καθεστώτων στα ιερά προσκυνήματα του Ισλάμ, που συνδέουν πνευματικώς την “ούμα” (παγκόσμια ισλαμική κοινότητα), η Μεγάλη Βρετανία, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έθεσε στρατηγικό στόχο να αποσπάσει τα ιερά προσκυνήματα του Ισλάμ από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και να καλλιεργήσει στον αραβικό κόσμο τον εθνικισμό, ο οποίος οδηγεί στην εκκοσμίκευση, επιφέρει πολυδιάσπαση και πυροδοτεί εθνικούς εγωισμούς.
Ο στόχος της βρετανικής διπλωματίας επιτεύχθηκε όταν ο σαρίφ Χουσεΐν (Sharif Hussein bin Ali), τον οποίο οι Οθωμανοί είχαν διορίσει σαρίφ (ηγεμόνα) της Μέκκας και ο οποίος ήταν πρόγονος του μετέπειτα Βασιλέα Χουσεΐν της Ιορδανίας, εξεγέρθηκε εναντίον του Οθωμανού χαλίφη, ανακηρύσσοντας αυτόνομη δική του εξουσία (εμιράτο) στα προσκυνήματα της Μέκκας με την προστασία της Βρετανίας. Με αυτόν τον τρόπο, οι παναραβικές φιλοδοξίες του Χουσεΐν χρησιμοποιήθηκαν από τη βρετανική διπλωματία.
Ως αποτέλεσμα της εξέγερσης του Χουσεΐν, ο Οθωμανός χαλίφης διατήρησε υπό τη διοίκησή του μόνο τα προσκυνήματα της Μεδίνας, τα οποία έχασε το 1919, όταν τα οθωμανικά στρατεύματα στη Μεδίνα στασίασαν εναντίον του πασά Φάκρι. Επιπλέον, το 1919, τα βρετανικά στρατεύματα, υπό τη διοίκηση του Άγγλου στρατάρχη, Allenby, κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ. Μετά κι από αυτή την απώλεια, το Οθωμανικό Χαλιφάτο ήταν νεκρό και καταργήθηκε επισήμως στις 3 Μαρτίου 1924 από τους Νεοτούρκους.
Η Βρετανία μηχανορραφεί
Στις 7 Μαρτίου 1924, ο Χουσεΐν διεκδίκησε την αρχηγία του Χαλιφάτου, υπερηφανευόμενος ότι ήταν Χασεμίτης, δηλαδή, ανήκε στη γενεά “Μπανού Χασίμ” της φυλής των Κουραΐς, στην οποία ανήκε ο Μωάμεθ. Όμως ο Χουσεΐν δεν έλαβε υπόψη του ότι διατελούσε υπό τη διαχείριση των Βρετανών και ότι, πριν διεκδικήσει το Χαλιφάτο για λογαριασμό του, έπρεπε να ζητήσει την άδεια της Βρετανίας. Οι Βρετανοί είχαν τρεις κύριους σκοπούς:
- Ήθελαν φιλικό προς τους ιδίους καθεστώς στα ισλαμικά προσκυνήματα, προκειμένου να χειραγωγούν την πολιτική στην Αραβική Χερσόνησο.
- Ήθελαν να ελέγχουν την εξουσία του Χαλίφη.
- Αποφάσισαν να επαναχαράξουν τα σύνορα στη Μέση Ανατολή και να δημιουργήσουν ένα εβραϊκό κράτος στην Παλαιστίνη.
Αυτοί οι στόχοι ενσωματώθηκαν στη μυστική συμφωνία Σάικς-Πικό, η οποία υπογράφθηκε μεταξύ Βρετανίας και Γαλλίας το 1916, και στη Διακήρυξη Μπάλφουρ το 1917. Βρετανοί και Γάλλοι μοίρασαν μεταξύ τους τη Μέση Ανατολή, διαιρώντας την σε σφαίρες επιρροής. Η διεκδίκηση του χαλιφάτου από τον Χουσεΐν, στην οικογένεια του οποίου ανατέθηκε αργότερα η διοίκηση της νεόδμητης Ιορδανίας, δεν ήταν συμβατή με τα σχέδια της βρετανικής διπλωματίας, διότι ο Χουσεΐν είχε τάσεις αυτονόμησης και θα μπορούσε να αναζωογονήσει το Χαλιφάτο. Γι’ αυτό οι Βρετανοί έδωσαν την “ευλογία” τους στον Αμπντ αλ‐Αζίζ Ιμπν Σαούντ.
Ο Σαούντ λάμβανε μηνιαίο μισθό 5.000 στερλίνες από το Λονδίνο για να μείνει ουδέτερος απέναντι στην εξέγερση του Χουσεΐν. Τελικώς, οι Βρετανοί εξασφάλισαν την κυριαρχία του Σαούντ επάνω στα εδάφη, που έλεγχε προηγουμένως ο Χουσεΐν στην Αραβική Χερσόνησο, αναθέτοντας στον Οίκο του Χουσεΐν το Εμιράτο της Υπεριορδανίας, το οποίο αναγνωρίστηκε το 1922 από την Κοινωνία των Εθνών ως Βασίλειο υπό Βρετανική Εντολή.
Η κυριαρχία του οίκου Σαούντ
Η κυριαρχία του Οίκου Σαούντ στην Αραβική Χερσόνησο και στους ιερούς τόπους του Ισλάμ συνδυάστηκε με μια συμμαχία, μεταξύ του αρχηγού της φυλής των Σαούντ με τον αρχηγό ενός πουριτανικού, φανατικού ισλαμικού ρεύματος, που είναι γνωστό ως “Ουαχαμπισμός”. Αυτή η συμμαχία όριζε ότι η πολιτική κυριαρχία της φυλής των Σαούντ θα συνδυάζεται πάντοτε με τη θρησκευτική κυριαρχία των Ουαχαμπιστών, οι οποίοι έχουν μια φορμαλιστική-εξτρεμιστική αντίληψη για την Σαρία (ανάλογη με την αγγλοσαξονική προτεσταντική ομολογία του Πουριτανισμού και την πουριτανική δικτατορία του Cromwell του 17ου αιώνα).
Έτσι, η γεωγραφική καρδιά του Ισλάμ υποτάχθηκε πολιτικώς στους Σαούντ και πνευματικώς στο ρεύμα των Ουαχαμπιστών, χάριν των γεωστρατηγικών σχεδίων των Βρετανών αρχικώς, και των ΗΠΑ στη συνέχεια. Ο Ουαχαμπισμός αποτελούσε αρχήθεν μια μειοψηφική ειδική θρησκευτική τάση στο Ισλάμ και το γεγονός ότι επικράτησε στη Σαουδική Αραβία, η οποία έχει υπό την προστασία της τους ιερούς τόπους του Ισλάμ, αποστέρησε από τη Σαουδική Αραβία τη δυνατότητα να μετατραπεί σε Χαλιφάτο, σε ηγέτιδα δύναμη του Ισλάμ.
Τα πετροδολάρια των ΗΠΑ
Τον Αύγουστο 1971, οι ΗΠΑ αποκήρυξαν επισήμως τη νομική υποχρέωση που είχαν αναλάβει στο Συνέδριο του Bretton Woods, τον Ιούλιο 1944, να διατηρούν το δολάριο μετατρέψιμο σε χρυσό και, στη συνέχεια, επέλεξαν το πετρέλαιο να λειτουργήσει με τον τρόπο που προηγουμένως λειτουργούσε ο χρυσός στο διεθνές νομισματικό σύστημα. Έτσι, εγκαθιδρύθηκε το πετρελαϊκό νομισματικό σύστημα. Ο τότε υπουργός Εξωτερικών Κίσινγκερ συμφώνησε με τον βασιλέα Φεϊζάλ (Faisal bin Abdulaziz Al Saud) της Σαουδικής Αραβίας ότι το διεθνές εμπόριο πετρελαίου θα διεξαγόταν μόνο σε δολάριο.
Η Σαουδική Αραβία έπεισε και άλλες αραβικές χώρες να συμμετάσχουν στη συμφωνία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, γεννήθηκε το σύστημα του πετροδολαρίου. Η Σαουδική Αραβία, λοιπόν, διαδραμάτισε καίριο ρόλο στη διατήρηση της αξιοπιστίας του δολαρίου ως διεθνούς αποθεματικού νομίσματος, μετά την εγκατάλειψη του νομισματικού συστήματος Bretton Woods από τις ΗΠΑ. Με άλλα λόγια, ο “μαύρος χρυσός” αντικατέστησε τον παλαιό κανόνα του χρυσού, ως ένας νέος τρόπος για τη στήριξη του δολαρίου.
Επιπλέον, στις 31 Ιανουαρίου 2022, λιγότερο από έναν μήνα πριν από τη στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο τότε πρόεδρος Μπάιντεν χαρακτήρισε το Κατάρ μείζονα μη-ΝΑΤΟϊκό σύμμαχο. Οι ΗΠΑ έχουν υποστηρίξει την προώθηση του καταριανού φυσικού αερίου ως εναλλακτικής πηγής ενέργειας για τους Ευρωπαίους, αντί για το ρωσικό φυσικό αέριο και μεταχειρίζονται το Κατάρ ως ένα ενεργειακό εργαλείο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Περί Σαρίας
Πρέπει να διευκρινιστεί ότι “Σαρία” σημαίνει ένα νομικό σύστημα, το οποίο χαρακτηρίζεται από ιερότητα, διότι θεμέλιο και πηγή του αναγνωρίζεται ότι είναι το θείον και, ειδικότερα, σύμφωνα με την ισλαμική θεολογία, ο Αλλάχ. Στο Κοράνι (στη σούρα Ash) αναφέρεται ότι ο Αλλάχ δημιούργησε μεν την ανθρωπότητα από το αρχικό ζεύγος των Πρωτοπλάστων, Αδάμ και Εύα, αλλά άφησε τους ανθρώπους να δημιουργήσουν διαφορετικές κοινότητες‐κουλτούρες, όπως, λ.χ., ένας κήπος έχει διαφορετικά λουλούδια. Στη συνέχεια, το Κοράνι αναφέρει ότι ο Αλλάχ έστειλε διαφορετική Σαρία σε κάθε κοινότητα, δηλαδή, διαφορετικό νόμο και τρόπο ζωής.
Το Κοράνι, αναγνωρίζοντας ότι υπάρχει η Σαρία των Μουσουλμάνων, η Σαρία των Χριστιανών, και η Σαρία των Ιουδαίων, απαγορεύει τη βίαιη επιβολή μίας Σαρία επάνω στην άλλη. Το Κοράνι επιτάσσει τον σεβασμό της αρχής του “ιερού” κατά τη δημιουργία νομικού πολιτισμού εν χρόνω και τόπω. Αυτό εννοεί όταν κάνει λόγο για την εφαρμογή της σαρία, και όχι την καταναγκαστική επιβολή ενός φορμαλιστικού συστήματος επάνω σε όλους τους ανθρώπους.
Αυτό ας μην μας φαίνεται τόσο παράξενο, διότι οι ΗΠΑ έχουν τυπωμένη επάνω στο δολάριο τη φράση “In God we trust” (Στον Θεό έχουμε εμπιστοσύνη), και η Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας περιέχει τέσσερις αναφορές στον Θεό. Επιπλέον, στο Ισραήλ, για τους Ιουδαίους, το οικογενειακό δίκαιο υπάγεται στον ιουδαϊκό θρησκευτικό νόμο κι όχι στο κοσμικό δίκαιο. Οι οικογενειακές διαφορές εκδικάζονται από τη Ραβινεία και όχι από το κοσμικό δικαστικό σύστημα.
Ο μιλιταριστικός-τρομοκρατικός τζιχαντισμός, ο Ουαχαμπισμός ως ισλαμικός πουριτανισμός και ο ριζοσπαστικός Σαλαφισμός (μια σέκτα που προέρχεται από τον Ουαχαμπισμό και διδάσκει την κατά λέξη ερμηνεία των ισλαμικών Γραφών, αποκλείοντας τη συμβολική σκέψη) αποτελούν σε πολύ σημαντικό βαθμό παρενέργειες δυτικών παρεμβάσεων για τη χειραγώγηση του ισλαμικού κόσμου και της ισλαμικής πολιτικής βίας.