Το καθοριστικό για την Ευρώπη δείπνο των τριών αυτοκρατόρων

Στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης (Exposition Universelle) που είχε διοργανώσει ο αυτοκράτορας της Γαλλίας Ναπολέων ΙΙΙ, από την 1η Απριλίου έως την 3η Νοεμβρίου του 1867, συνέβη ένα αξιοσημείωτο γεγονός, που έμεινε γνωστό μεν στην ιστορία, αλλά για λάθος λόγο. Η συνεύρεση σε δείπνο των τριών αυτοκρατόρων αναφέρεται ως ένα γαστρονομικό γεγονός, ενώ στην ουσία αποτέλεσε τη βάση διαμόρφωσης διπλωματικών και πολιτικών εξελίξεων που μας επηρεάζουν μέχρι και σήμερα.

Συγκεκριμένα την 7η Ιουνίου του 1867, στο Cafe Anglais του Παρισιού πραγματοποιήθηκε ένα δείπνο που έμεινε στην ιστορία ως “δείπνο των τριών αυτοκρατόρων”. Το δείπνο αυτό έμεινε γνωστό ως γαστρονομικό γεγονός, γιατί διήρκεσε οκτώ ώρες και το μενού περιελάμβανε δεκαέξι πιάτα, με κόστος ανά άτομο που σήμερα αντιστοιχεί σε 9.000 ευρώ. Αξιοσημείωτο ήταν επίσης ότι σε αυτό συμμετείχαν ο βασιλιάς Γουλιέλμος Ι της Πρωσίας, ο Τσάρος της Ρωσίας Αλέξανδρος II με τον υιό του πρίγκηπα και αργότερα Τσάρο Αλέξανδρο III, καθώς και ο πρίγκιπας Όττο φον Μπίσμαρκ.

Η επιλογή του συγκεκριμένου Cafe-Restaurant σίγουρα δεν έγινε τυχαία. Το δείπνο πραγματοποιήθηκε στο Αγγλικό Καφέ (Cafe Anglais) που βρίσκεται επί της λεωφόρου των Ιταλών (boulevard des Italiens) στο Παρίσι. Επισημαίνεται το γεγονός με ιδιαίτερα βαρύνουσα πολιτική και διπλωματική σημασία, ότι στο συγκεκριμένο δείπνο δεν ήταν καλεσμένοι οι αντίστοιχοι ηγέτες της Αγγλίας, της Ιταλίας, αλλά ούτε και της Γαλλίας, αν και το δείπνο αυτό πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι.

Οι συνδαιτημόνες από Ρωσία και Γερμανία ενίσχυσαν τις αποχρώσες ενδείξεις ότι κατά τη διάρκεια του δείπνου αντάλλαξαν απόψεις και πήραν αποφάσεις για την εμπέδωση των διπλωματικών και συμφεροντολογικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών για τις επόμενες δεκαετίες. Εκ των αποτελεσμάτων συνάγεται ότι στις αποφάσεις τους κατά το δείπνο, δεν έλαβαν υπόψη τις επιφυλάξεις της Αγγλίας και αγνόησαν επιδεικτικά τη Γαλλία και την επαναστατημένη Ιταλία. Ούτε λόγος βέβαια για τον “μεγάλο ασθενή”, την Οθωμανική Αυτοκρατορία που ήταν υποχρεωμένη να δεχθεί τις όποιες αποφάσεις του άξονα Ρωσίας-Γερμανίας.

Στις οκτώ ώρες που οι εστεμμένοι συμμετείχαν στο δείπνο, εκτιμάτε από τους ιστορικούς ότι το κυρίως μενού ήταν η ανταλλαγή απόψεων και η λήψη αποφάσεων. Αυτές αφορούσαν κυρίως τις γεωστρατηγικές ανακατατάξεις στην Κεντρική Ευρώπη και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τον “μεγάλο ασθενή” όπως επιτιμητικά την αποκαλούσαν στα κοσμικά σαλόνια της Ευρώπης.

Δύο γεγονότα

Από τα γεγονότα που ακολούθησαν αυτό το δείπνο, επισημαίνονται επιλεκτικά δύο με ιδιαίτερα βαρύνουσα σημασία. Το πρώτο είναι ότι μία εβδομάδα αργότερα και συγκεκριμένα στις 14 Ιουνίου 1867, ο Τσάρος έστειλε τον στόλο του στην Κρήτη με την ανθρωπιστική αιτιολογία της προστασίας των Κρητών από τις οθωμανικές βιαιότητες. Έχει επίσης σημειολογική αξία ότι η απόφαση αυτή του Τσάρου δημοσιοποιήθηκε μόλις την επομένη ημέρα της ολοκλήρωσης της μάχης του Λασιθίου, όταν το στράτευμα του Ομέρ Πασσά είχε κατακάψει τα χωριά του Οροπεδίου Λασιθίου.

Το δεύτερο σημαντικό γεγονός είναι ότι ο πρίγκηπας Όττο φον Μπίσμαρκ που συμμετείχε στο δείπνο του Παρισιού, είχε ήδη ξεκινήσει τις προσπάθειες διαπραγματεύσεων για την ενοποίηση των γερμανικών κρατιδίων. Η ενοποίηση αυτή πραγματοποιήθηκε στις αρχές του 1871 με πρώτο ηγέτη τον Γουλιέλμο I, που επίσης συμμετείχε στο δείπνο αυτό. Στην ουσία, λόγω του πρόωρου θανάτου του Γουλιέλμου, πρώτος Καγκελάριος της ενοποιημένης Γερμανίας ανέλαβε ο Μπίσμαρκ.

Η Γαλλία δεν επιθυμούσε τη δημιουργία μιας ισχυρής Γερμανίας στην Κεντρική Ευρώπη. Προσπαθούσε να παρεμποδίσει την ενοποίηση των γερμανικών κρατιδίων με κάθε μέσο. Η ένταση οδήγησε στον γαλλοπρωσικό πόλεμο (1870-71). Τελικά η τελετή ενοποίησης των γερμανικών κρατιδίων πραγματοποιήθηκε προκλητικά και επιδεικτικά στην αίθουσα των καθρεπτών του ανακτόρου των Βερσαλλιών στη Γαλλία. Μία νέα ευρωπαϊκή υπερδύναμη είχε δημιουργηθεί και μία εγγενής αντιπαλότητα είχε μονίμως εγκατασταθεί στις διμερείς σχέσεις Γαλλίας-Γερμανίας.

Εγγυήτριες δυνάμεις

Στον απόηχο των γεγονότων που προαναφέρθηκαν, επισημαίνεται ότι όταν μετά από λίγα χρόνια αποφάσισαν οι Μεγάλες Δυνάμεις να εγγυηθούν την αυτοδιάθεση των Κρητών, η μεν Ρωσία πρωτοστάτησε στις διεργασίες, ενώ η ενοποιημένη πλέον και ισχυρή Γερμανία απείχε. Από την πάλαι ποτέ κραταιά Αυστροουγγαρία της Κεντρικής Ευρώπης, μόνο η Ιταλία που είχε πλέον ανεξαρτητοποιηθεί, συμμετείχε στις εγγυήτριες Δυνάμεις για την Κρήτη.

Οι εγγυήτριες Δυνάμεις ήταν η Ρωσία, η Ιταλία, η Αγγλία και η Γαλλία. Η επέμβαση αυτών στην Κρήτη με τον μανδύα της προστασίας για την αποφυγή ανθρωπιστικής καταστροφής, στην πραγματικότητα αντανακλά το ενδιαφέρον της κάθε μίας από αυτές για τις γεωστρατηγικές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και την Βόρεια Αφρική.

Ως αξιοσημείωτο γεγονός αναφέρεται ότι οι εγγυήτριες Δυνάμεις ανέλαβαν από μία διοικητική περιφέρεια της Κρήτης, με την Γαλλία να επιλέγει το Λασίθι, την ανατολικότερη διοικητική περιφέρεια. Η γαλλική αυτή επιλογή πιθανόν να οφείλεται στο γεγονός ότι το Λασίθι είναι πλησιέστερα της Αιγύπτου, όπου οι Γάλλοι είχαν επενδύσει διπλωματικά και επιχειρηματικά, από την εποχή του Ναπολέοντα Βοναπάρτη.

Να σημειωθεί πως η αγαστή συνεργασία Ρωσίας και Γερμανία, βασικός δεσμός της οποίας ήταν η ενέργεια και συγκεκριμένα οι υδρογονάνθρακες, τερματίστηκε με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Στο πολωτικό δίπολο Ρωσία-Δύση, η Αγγλία παγίως επιχειρεί να διατηρεί ηγετικό ρόλο. Σχετικά με τη διαχείριση της νεο-οθωμανικής Τουρκίας η Ρωσία επιδεικνύει ενδιαφέρον, με έντονη παρουσία σε πολλές χώρες της περιοχής της Μεσογείου, ενώ η Γερμανία συμμετέχει μόνο τύποις. Ακριβώς όπως συνέβη τον 19ο αιώνα, μετά το δείπνο των τριών αυτοκρατόρων. Η ιστορία φαίνεται ότι επαναλαμβάνεται.