Τόλμη, δόρυ και φωτιά… Στρατήγημα Ελλήνων, αφανισμός εχθρών

Το 480 π.Χ. η ύπαρξη καθαυτή της μητροπολιτικής Ελλάδας απειλείτο από την εισβολή της τεράστιας στρατιάς του Ξέρξη. Στην Μεγάλη Ελλάδα (Κάτω Ιταλία – Σικελία), η ύπαρξη του Ελληνισμού βρισκόταν στη κόψη του ξυραφιού από την επίθεση μιας τεράστιας καρχηδονιακής στρατιάς υπό τον Αμίλκα.

Οι Καρχηδόνιοι είχαν υπό τον έλεγχό τους τμήμα της Σικελίας και ήλεγχαν την πόλη της Ιμέρας. Ο ηγέτης των Συρακουσών Γέλων επιθυμούσε την εκδίωξη των Καρχηδονίων από το νησί και το 483 π.Χ. εκδίωξε τον τύραννο της Ιμέρας και σύμμαχο των Καρχηδονίων, Τήριλλο, ο οποίος ζήτησε την επέμβαση των Καρχηδονίων.

Οι αντίπαλοι

Τελικά, με τρία χρόνια καθυστέρηση, ο καρχηδονιακός στρατός αφίχθη στην Σικελία. Επρόκειτο για μια μισθοφορική κυρίως δύναμη που αριθμούσε, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, 300.000 άνδρες από την Ιβηρική, τη Σαρδινία, την Ιταλία, τη Γαλατία και φυσικά τη Καρχηδόνα και τη Βόρεια Αφρική. Η δύναμη αυτή μεταφέρθηκε στο νησί από μια επιβλητική αρμάδα 3.200 πλοίων κάθε τύπου.

Πυρήνας του στρατού αυτού ήταν τα αφρικανικά τμήματα των Καρχηδονίων που πολεμούσαν περίπου όπως και οι Έλληνες οπλίτες. Οι Ίβηρες πολεμούσαν σε πιο χαλαρή τάξη, περίπου όπως οι Έλληνες πελταστές. Οι εκ Σαρδινάς, οι Κελτίβηρες και οι Γαλάτες ήταν ονομαστοί για την ορμητικότητά τους, αλλά όχι για το «βάρος» και την συνοχή τους. Οι Καρχηδόνιοι διέθεταν πολύ ιππικό, βαρύ και ελαφρύ και βαριά τέθριππα άρματα.

Στην άλλη πλευρά ο τύραννος των Συρακουσών Γέλων μαζί με τον πενθερό του τύραννο του Ακράγαντα Θήρων διέθεταν μια δύναμη 55.000 ανδρών (50.000 πεζοί, 5.000 ιππείς) αποτελούμενη κυρίως από πολίτες – οπλίτες, αλλά και από εμπειροπόλεμους Έλληνες οπλίτες και Ιταλούς και Σικελούς μισθοφόρους πολλοί εκ των οποίων μάχονταν «πελταστικώς».

Οι Καρχηδόνιοι πλημμυρίζουν την Σικελία

Ο Αμίλκας έφτασε στη Σικελία και αποβίβασε τον τεράστιο στρατό του στην Πάνορμο, το σημερινό Παλέρμο. Ο πλους πάντως προς το νησί ήταν δύσκολος και τα περισσότερα πλοία που μετέφεραν τα άρματα και τους ίππους χάθηκαν. Ήταν ένας κακός οιωνός και ένα γεγονός που αποδείχθηκε καθοριστικό. Ο Γέλων είχε συγκεντρώσει 200 περίπου πλοία αλλά δεν έκρινε σκόπιμο να διακινδυνεύσει μια σύγκρουση με τον καρχηδονιακό στόλο.

Αμέσως μετά την απόβαση των δυνάμεων του ο Αμίλκας άφησε τους άνδρες του για τρεις ημέρες να συνέλθουν από την ταλαιπωρία του ταξιδιού και κατόπιν ακολουθώντας τον παράλιο δρόμο βάδισε προς την Ιμέρα με τον στόλο να παρακολουθεί την κίνησή του. Ο Θήρων βρισκόταν στην πόλη με τις δυνάμεις του. Επιτέθηκε στους εχθρούς, αλλά ηττήθηκε και κλείστηκε στα τείχη.

Η πόλη ήταν κτισμένη σε έναν λόφο ύψους 100 μ. περίπου στη δυτική όχθη του ποταμού Ιμέρα. Ο λόφος ήταν απότομος εκτός από τη νότια πλαγιά του που ήταν ομαλή. Ο Αμίλκας αφού κατόπτευσε την περιοχή διέταξε την δημιουργία στρατοπέδου νότια της πόλης. Ο στόλος αγκυροβόλησε στην ακτή όπου δημιουργήθηκε ένα ακόμα στρατόπεδο οχυρωμένο με φράκτες και πάσσαλους.

Κατόπιν μεγάλος αριθμός καρχηδονιακών πλοίων απέπλευσε με σκοπό να μεταφέρει εφόδια από την Σαρδηνία και την Αφρική. Ο Αμίλκας πάντως δεν απέκλεισε εντελώς την πόλη. Τμήματα του στρατού του λεηλάτησαν άγρια τη γύρω περιοχή. Στο μεταξύ όμως και ο Γέλων με τον στρατό του είχε φτάσει και είχε στρατοπεδεύσει κοντά στον ποταμό.

Το ελληνικό ιππικό μάλιστα πέτυχε να σκοτώσει και αιχμαλωτίσει αρκετούς αντιπάλους που ασχολούνται με τη λαφυραγωγία και την εξεύρεση τροφίμων. Ο Αμίλκας δεν διέθετε ιππικό για να αντιμετωπίσει τους Έλληνες. Έτσι ζήτησε, με επιστολή του, από τους συμμάχους του Σελινούντιους, να του στείλουν τους ιππείς τους.

Ο Καρχηδόνιος αγγελιοφόρος όμως συνελήφθη από τους Έλληνες και η επιστολή έπεσε στα χέρια του Γέλωνος. Φυσικά ο Γέλων δεν άφησε μια τέτοια ευκαιρία να πάει χαμένη. Γνωρίζοντας ότι σε κατά παράταξη μάχη οι πιθανότητές του να νικήσει τη τεράστια καρχηδονιακή στρατιά ήταν ελάχιστες, κατέφυγε σε στρατήγημα…

Τόλμη, δόρυ και φωτιά

Ο Γέλων αποφάσισε να στείλει δικούς του ιππείς στο καρχηδονιακό στρατόπεδο οι οποίοι θα παρίσταναν τους συμμάχους και την κατάλληλη στιγμή θα πυρπολούσαν τα εχθρικά πλοία. Παράλληλα ο ίδιος θα εξαπέλυε επίθεση με το πεζικό του κατά του εχθρικού στρατοπέδου νότια της πόλης. Το σχέδιο του Γέλωνα λειτούργησε επακριβώς.

Οι ιππείς του κινήθηκαν το βράδυ και την αυγή εμφανίστηκαν ενώπιον του καρχηδονιακού στρατοπέδου στη παραλία. Οι φρουροί ξεγελάστηκαν και άφησαν τους Έλληνες ιππείς να εισέλθουν. Οι Έλληνες από την Ιμέρα είδαν τους ιππείς να εισέρχονται στο εχθρικό στρατόπεδο και ειδοποίησαν τον Γέλωνα.

Οι Καρχηδόνιοι βλέποντας τον στρατό του Γέλωνα να πλησιάζει εξήλθαν του στρατοπέδου και αναπτύχθηκαν για μάχη. Ο Γέλων, έχοντας εμπιστοσύνη στους στρατιώτες του, επιτέθηκε αμέσως. Η μάχη ήταν σκληρή με τους Έλληνες να πιέζονται από την αριθμητική υπεροχή των πολεμίων. Την κρίσιμη στιγμή όμως επενέβη το ιππικό…

Οι Έλληνες ιππείς επιτέθηκαν στους κατάπληκτους Καρχηδόνιους στο παράκτιο στρατόπεδο και αφού τους κατέκοψαν, πυρπόλησαν τα εχθρικά πλοία και επιτέθηκαν στον στρατό του Αμίλκα που πολεμούσε κατά μέτωπο τον Γέλωνα. Ήταν η απόλυτη παγίδα. Με τις φλόγες από τα καιόμενα πλοία να υψώνονται και τους Έλληνες να τους επιτίθενται με φανατισμό κατά μέτωπο και στο πλευρό, ο καρχηδονιακός στρατός διαλύθηκε. Κάθε άνδρας προσπαθούσε να σωθεί και κάθε έννοια συνοχής και τάξης χάθηκε. Ο Αμίλκας σκοτώθηκε από τους Έλληνες ιππείς.

Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως ο Καρχηδόνιος ηγέτης αυτοκτόνησε όταν είδε την καταστροφή του στρατού του. Ο Διόδωρος Σικελιώτης και οι άλλες αρχαίες πηγές όμως αναφέρουν τον θάνατό του από χέρι ελληνικό. Ο θάνατος του Αμίλκα επέτεινε τον πανικό.

Ο σκληρός πυρήνας του καρχηδονιακού στρατού, τα γηγενή και αφρικανικά στρατεύματα μαζί με τους Ίβηρες πάντως αναδιοργανώθηκαν προσωρινά και αντεπιτέθηκαν στους Έλληνες, πολλοί εκ των οποίων, θεωρώντας πως η μάχη είχε λήξει, λεηλατούσαν το εχθρικό στρατόπεδο. Τότε την κατάσταση έσωσε ο Θήρων πραγματοποιώντας έξοδο πλήττοντας τους εχθρούς από το πλευρό και τα νώτα.

Θρίαμβος

Οι Έλληνες έβαλαν φωτιά στις στο στρατόπεδο και πολλοί εχθροί κάηκαν ζωντανοί. Όσοι αντίπαλοι πολεμούσαν ακόμα τράπηκαν πλέον οριστικά σε φυγή, άλλοι προς τη θάλασσα, αναζητώντας σωτηρία σε όσα πλοία δεν είχαν καεί και άλλοι προς τους γύρω λόφους.

Από τους μεν πρώτους γλίτωσαν κάποιοι, από τους δεύτερους όμως ουδείς καθώς οι Έλληνες τους περικύκλωσαν και τους αφάνισαν. Τουλάχιστον οι μισοί άνδρες του καρχηδονιακού στρατού σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίσθηκαν. Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές από τα καρχηδονιακά πλοία που γλίτωσαν και ξέφυγαν, αρκετά βυθίστηκαν από τρικυμία.

Η μάχη της Ιμέρας ήταν μια από τις σημαντικότερες και καταλυτικότερες της αρχαιότητας. Η σύγκρουση Ελλήνων – Καρχηδονίων έμελλε να κρατήσει άλλους τρεις, περίπου, αιώνες, αλλά ήδη οι Έλληνες είχαν αποδείξει ότι μπορούν να πολεμήσουν μια από τις τότε υπερδυνάμεις της Μεσογείου. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2007-08 ανακαλύφθηκε στην περιοχή ομαδικός τάφος νεκρών της μάχης.