Ζηνοβία: Η αινιγματική βασίλισσα της Παλμύρας, ο πόλεμος κατά των Ρωμαίων

H Ζηνοβία (από το Ζεύς και βίος) αποτελεί μια άκρως αινιγματική προσωπικότητα της ύστερης αρχαιότητας. Γεννήθηκε το 240 μ.Χ. Η ίδια υποστήριζε ότι ήταν απόγονος της Κλεοπάτρας της Αιγύπτου και κατά συνέπεια είχε ρίζες από τους Πτολεμαίους. Την πληροφορία αυτή αναφέρει και «Αυγουσταία Ιστορία». Μιλούσε απταίστως ελληνικά, αραμαϊκά και λατινικά. Παντρεύτηκε τον άρχοντα της Παλμύρας Οδαίναθο. Η Παλμύρα ήταν υπό τη εξουσία των Ρωμαίων.

Όμως το 260 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Βαλεριανός συντρίφθηκε από τους Πάρθους και αιχμαλωτίσθηκε. Οι Πάρθοι ξεχύθηκαν ασυγκράτητοι προς λεηλασία των ρωμαϊκών επαρχιών αλλά ο Οδαίναθος κατάφερε να τους νικήσει. Σε αντάλλαγμα η Ρώμη τον ανακήρυξε υποτελή βασιλιά της Παλμύρας.

Ο Οδάιναθος παρέμεινε υποτελής της Ρώμης. Όμως το 267 μ.Χ. δολοφονήθηκε ο ίδιος και ο γιος του από τον πρώτο του γάμο και διάδοχός του Ηρωδιανός. Έτσι ο θρόνος της Παλμύρας έμεινε κενός και την εξουσία ανέλαβε η Ζηνοβία. Φήμες της εποχής ανέφεραν πως η βασίλισσα είχε εμπλοκή στη δολοφονία του συζύγου της.

Ο πόλεμος με τη Ρώμη

Η Ζηνοβία, πνεύμα ανεξάρτητο, δεν μπορούσε να αποδεχτεί την υποτέλεια στη Ρώμη. Αφού εδραίωσε την εξουσία της στην πόλη και πήρε με το μέρος της τον στρατό αποφάσισε να κινηθεί. Ο στρατός της, υπό τον στρατηγό Ζάβδα, εισέβαλε στην Πετραία Αραβία. Νίκησε τους Ρωμαίους και κατέκτησε την περιοχή.

Κατόπιν εισέβαλε στην κοιλάδα του Ιορδάνη και μετά στην Αίγυπτο την οποία και προσάρτησε στερώντας τη Ρώμη από μια πλούσια επαρχία. Ακολούθως κατέλαβε σημαντικό τμήμα της ανατολικής Μικράς Ασίας φτάνοντας στη Μεσοποταμία, ανατολικά και στο Σουδάν, νότια.

Η Ρώμη δεν μπορούσε να μην αντιδράσει και ο νέος αυτοκράτορας Αυρηλιανός προετοίμασε μεγάλη εκστρατεία κατά της Ζηνοβίας. Ο στρατός της Παλμύρας ήταν ισχυρός. Πηγή της ισχύος του ήταν οι περίφημοι κατάφρακτοι βαρέοι ιππείς του που, θωρακισμένοι οι ίδιοι και οι ίπποι τους, από κορυφής μέχρις ονύχων, τάσσονταν σε πυκνή τάξη και εφορμούσαν ως κινούμενο τείχος προτάσσοντας της μακρές λόγχες τους.

Διέθετε επίσης καλό ελαφρύ ιππικό οι άνδρες του οποίου έφεραν τόξο, μικρό δόρυ/ακόντιο και μικρή ασπίδα. Διέθετε δεν μεγάλο αριθμό τακτικών τμημάτων τοξοτών και άτακτα τμήματα ελαφρού πεζικού. Εκεί που υστερούσε ήταν το βαρύ πεζικό που δεν διέθετε καθόλου. Για να αντιμετωπίσει τους τρομερούς κατάφρακτους ο Αυρηλιανός διέταξε το ελαφρύτερο και πιο ευκίνητο ιππικό του να μη τους πολεμήσει κατά μέτωπο, αλλά να ελίσσεται συνεχώς.

Ρωμαϊκή αντεπίθεση

Οι Ρωμαίοι ξεκίνησαν την αντεπίθεσή τους κατά της Ζηνοβίας από τη Μικρά Ασία αλλά και την Αφρική. Την ώρα που ο Αυρηλιανός ανακτούσε την Μικρά Ασία μια μικρότερη δύναμη ανακαταλάμβανε την Αίγυπτο. Στη Μικρά Ασία οι Ρωμαίοι έφτασαν ανενόχλητοι μέχρι την Αντιόχεια. Εκεί δόθηκε η πρώτη μάχη με τον στρατός της Ζηνοβίας, κοντά στην πόλη.

Το ρωμαϊκό ιππικό, ελισσόμενο συνεχώς καταπόνησε και τελικά νίκησε τους κατάφρακτους της Ζηνοβίας, υποχρεώνοντας τον στρατό της Παλμύρας σε υποχώρηση. Ωστόσο η Ζηνοβία δεν είχε ακόμα νικηθεί. Στην Έμεσα, σημερινή Χομς της Συρίας, οι δύο στρατοί ξανασυναντήθηκαν.

Αμφότεροι παρέτασσαν περί τους 70.000 άνδρες. Αυτή το φορά οι κατάφρακτοι της Ζηνοβίας επιτέθηκαν κατά του ρωμαϊκού ιππικού υποστηριζόμενοι από το φίλιο ελαφρύ ιππικό και το σύντριψαν. Την ίδια ώρα όμως οι Ρωμαίοι λεγεωνάριοι κατέκοβαν τους τοξότες της Παλμύρας. Το νικηφόρο έως τότε περίφημο ιππικό της Παλμύρας πλαγιοκοπήθηκε, κυκλώθηκε και διαλύθηκε.

Τα υπολείμματα του στρατού κατάφυγαν στην Παλμύρα όπου και πολιορκήθηκαν. Ο Αυρηλιανός αμέσως πολιόρκησε τη πόλη. Η Ζηνοβία όταν είδε ότι η περεταίρω αντίσταση ήταν μάταιη προσπάθησε να καταφύγει στους Πάρθους αλλά συνελήφθη από τους Ρωμαίους. Το κράτος της Παλμύρας καταλύθηκε.

Για την τύχη της Ζηνοβίας οι πηγές δεν συμφωνούν. Άλλες αναφέρουν ότι πέθανε αιχμάλωτοι των Ρωμαίων αρνούμενη να λάβει τροφή, άλλες ότι μεταφέρθηκε στη Ρώμη και μετά τον θρίαμβο του Αυρηλιανού αποκεφαλίστηκε και άλλες ότι ο Αυρηλιανός την εγκατέστησε στη Ρώμη παραχωρώντας της μια έπαυλη και παντρεύτηκε έναν Ρωμαίο ευγενή.

Ωστόσο ο θάνατός της τοποθετείται περί το 275 μ.Χ. Δηλαδή η Ζηνοβία πέθανε σε ηλικία μόλις 35 ετών γεγονός που δεν συνάδει με την τελευταία άποψη. Η αινιγματική βασίλισσα της Ανατολής με το ελληνικό, ίσως, αίμα στις φλέβες της, κρατά ακόμα κρυμμένα τα μυστικά της.