Πως κάηκαν σπίτια από ένα τζάκι στο Μεσολόγγι

Πυρκαγιά έκαψε τη νύχτα τέσσερα σπίτια στην κοινότητα Σταμνά, 25 χλμ. από το Μεσολόγγι. Όπως δείχνουν οι έρευνες της Πυροσβεστικής, η φωτιά ξεκίνησε από τζάκι σπιτιού και γρήγορα πήρε διαστάσεις και εξαπλώθηκε σε όμορες κατοικίες. Αιτία, το “κρεόσωτον” στις καμινάδες, που μοιάζει με καπνιά και μετά κρυσταλλοποιείται και μοιάζει με μαύρο γυαλί.

Σε αυτό συνέβαλαν οι άνεμοι αλλά και η παλαιά κατασκευή των κατοικιών. Δεν υπάρχουν αναφορές για τραυματισμούς, ενώ άμεσα έγινε απεγκλωβισμός δυο ατόμων από τις φλεγόμενες κατοικίες χωρίς να απαιτηθεί η διακομιδή τους στο νοσοκομείο. Ακόμα δεν είναι σαφές αν η φωτιά ξεκίνησε κατά τη χρήση του τζακιού ή στην προσπάθεια καθαρισμού του, αλλά μάλλον ισχύει το πρώτο, καθώς κανείς δεν καθαρίζει συνήθως νύχτα την καμινάδα.

Για την κατάσβεση αρχικά επιχείρησαν σύμφωνα με ανακοίνωση της Πυροσβεστικής 12 πυροσβέστες με έξι οχήματα, της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Μεσολογγίου, αλλά στη συνέχεια ενισχύθηκαν με οχήματα και προσωπικό από Πάτρα, Ναύπακτο, Αγρίνιο και Αμφιλοχία. Επίσης στην περιοχή έσπευσαν όχημα του ΕΚΑΒ και αστυνομική δύναμη. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις έχουν καεί ολοσχερώς τέσσερα σπίτια που ήταν χτισμένα σαν “ομάδα”. Να σημειωθεί ότι στην Σταμνά τον περασμένο Ιούλιο από πυρκαγιά που στη συνέχεια αποδείχτηκε ότι οφειλόταν σε εμπρησμό καταστράφηκε ολοσχερώς στο αρχοντικό Κατσώτα.

Εκείνη η φωτιά ξέσπασε λίγο μετά τις 12:30 και στο οίκημα –αν και ακατοίκητο– υπήρχαν  πολλά κειμήλια, όπως ανέφεραν οι κάτοικοι του χωριού. Το οίκημα έχει ιδιαίτερη αξία για τη Σταμνά καθώς ανήκει στην οικογένεια του πολιτικού και στρατιωτικού Παυσανία Κατσώτα, ο οποίος είχε διατελέσει και Δήμαρχος Αθηναίων. Ο Παυσανίας Κατσώτας είχε τιμηθεί από τον Βασιλέα Γεώργιο Β΄ και τον Βασιλέα Παύλο με τον Ανώτερο ταξιάρχη του Γεωργίου, και του Φοίνικα μετά ξιφών, το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας δύο φορές και τον Πολεμικό Σταυρό τέσσερις φορές καθώς και με πολλά συμμαχικά.

Είχε συμμετάσχει στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 καθώς και στη μάχη του Ελ Αλαμέιν ως διοικητής της 1ης ελληνικής ταξιαρχίας. Στη χτεσινοβραδινή φωτιά, οι εκτιμήσεις συγκλίνουν στο ότι ξεκίνησε από ένα τζάκι σε ένα από τα τέσσερα οικήματα που ειχαν πολύ ξύλο στα δομικά τους στοιχεία. Σύμφωνα με πληροφορίες πρώτα άρπαξε η καμινάδα του ενός και γρήγορα η φωτιά επεκτάθηκε και στα διπλανά.

Κρεοζώτο

Η αιτία που αρπάζουν φωτιά οι καμινάδες, είναι ότι ο καπνός από την καύση των ξύλων δεν περιέχει μόνο άνθρακα αλλά και κρεόζωτο ή κρεόσωτο σωστότερα (πίσσα, πισσέλαιο, creosote, γερμανική “βάφτιση” του 1832 από τις λέξεις κρέας και σώζω) που αρχικά μοιάζει με καπνιά και μετά κρυσταλλοποιείται και μοιάζει με μαύρο γυαλί. Οι εναλλαγές της θερμοκρασίας κατά την διάρκεια της καύσης των ξύλων στο τζάκι μετατρέπουν το πρώτο στάδιο στο δεύτερο και στη συνέχεια στο τρίτο, το οποίο είναι εξαιρετικά εύφλεκτο και είναι η αιτία που παίρνουν φωτιά οι καμινάδες.

Η συνεχής συσσώρευση κρεόζωτου, δημιουργεί στην εσωτερική επιφάνεια της καπνοδόχου μια στερεή επίστρωση πολύ σκληρή η οποία είναι πολύ δύσκολο να απομακρυνθεί. Η ουσία αυτή αναφλέγεται σε πολύ υψηλή θερμοκρασία (> 1000οC) και όταν αναφλεγεί, αναφλέγεται βίαια, προκαλώντας έκρηξη. Στην δημιουργία αυτού του εύφλεκτου στρώματος συμβάλει και το ψήσιμο στο τζάκι, καθώς συσσωρεύει επιπλέον λίπη.

Το κρεόζωτο στο τρίτο στάδιο δεν φεύγει εύκολα με το βούρτσισμα αλλά παραμένει κολλημένο στα τοιχώματα της καμινάδας. Όταν το κρεόζωτο στην καμινάδα πάρει φωτιά, οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται είναι πολύ υψηλές και αποδυναμώνουν τα δομικά υλικά της καμινάδας τα οποία δεν αντέχουν σε τέτοιες θερμοκρασίες. Εξάλλου το κρεόζωτο όταν καίγεται, διογκώνεται απότομα, ασκεί πιέσεις στα ήδη καταπονημένα τοιχώματα της καμινάδας (απ’ τις υψηλές θερμοκρασίες) και προκαλεί ρωγμές και σπασίματα, από τα οποία βρίσκουν διέξοδο οι φλόγες και οι καπνοί.

Καθαρισμός με βούρτσα

Ο μόνος τρόπος για την αφαίρεση του κρεόζωτου είναι ο ετήσιος καθαρισμός με βούρτσα, παράλληλα με τη τακτική χρήση ορυκτών καταλυτών. Αυτοί δρουν στο κρεόζωτο για δεκαπέντε ημέρες, ανεξάρτητα από το πόσες φορές θα ανάψει το τζάκι στο χρονικό αυτό διάστημα. Παλιότερα για να απομακρύνουν την καπνιά οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν διάφορες τεχνικές (κλαδιά, τσουβάλια, βαρίδια με βούρτσες κ.λ.π.) Επίσης γνώριζαν καλά ότι η πίσσα (κρεόζωτο), που έμενε κολλημένη στα τοιχώματα ακόμα και μετά τον καθαρισμό, ήταν αιτία για ανεπιθύμητη φωτιά στην καμινάδα και έπρεπε να απομακρυνθεί.

Έβαζαν λοιπόν οι ίδιοι ελεγχόμενη φωτιά στην καμινάδα και έπειτα απομάκρυναν εύκολα την καμένη πίσσα. Μετά (παραδοσιακά) ακολουθούσε το βάψιμο του σπιτιού.  Ήταν μια διαδικασία που έκαναν σχολαστικά κάθε χρόνο μόλις τελείωνε η περίοδος λειτουργίας του τζακιού (τέλος της άνοιξης). Σήμερα πολλοί παραμελούν αυτή την ετήσια διαδικασία. Επίσης σήμερα δεν βάζουν οι περισσότεροι ελεγχόμενη φωτιά στην καμινάδα για ν’ απομακρύνουν την πίσσα, γιατί τα δομικά υλικά δεν αντέχουν και η ζημιά από τη φωτιά θα είναι μεγάλη σε αυτά. Γι’ αυτό και όσοι καθαρίζουν, κάνουν μόνο μηχανικό καθαρισμό της καμινάδας (βούρτσισμα).

Η καμινάδα δουλεύει, το τζάκι λειτουργεί χωρίς να καπνίζει, η  πίσσα όμως παραμένει κολλημένη στα τοιχώματα και ο κίνδυνος να αρπάξει φωτιά η καμινάδα  παραμένει. Οι καταλύτες και ο εξοπλισμός με σύγχρονα εργαλεία, προσαρμοσμένα στα  νέα κατασκευαστικά δεδομένα, επιτρέπει τον πλήρη καθαρισμό των καμινάδων από κάτω, χωρίς τα μειονεκτήματα που έχει ο καθαρισμός από τη σκεπή (δυσκολίες, κινδύνους και ακατάλληλες καιρικές συνθήκες).