Αρχαία Ελληνικά στις Πανελλαδικές 2024: Πώς ένα σφάλμα οδηγεί σε λάθη ολκής
17/06/2024
Το Αδίδακτο Κείμενο που δόθηκε την Τρίτη 4 Ιουνίου 2024, προερχόταν από τον Θουκυδίδη (8.81.1-2) και μεταξύ άλλων ζητήθηκε από τους υποψηφίους να αναγνωρίσουν συντακτικά τη δοτική “τῷ Τισσαφέρνει” (Γ4.α).
Για να αναγνωριστεί όμως σωστά η παραπάνω δοτική, έπρεπε να γνωρίζει κανείς την εξεζητημένη σημασία του ρήματος διαβάλλοιντο (διαβάλλομαι σημαίνει εδώ: ‘γεμίζω με καχυποψία και δυσαρέσκεια εναντίον κάποιου’).
Να σημειώσουμε ότι, δεν πρόκειται για την πρώτη ή κύρια σημασία του ρήματος ώστε αυτή να είναι γνωστή στους υποψηφίους. Οι θεματοδότες και η Επιτροπή Εξετάσεων όφειλαν να είχαν αντιληφθεί τη συγκεκριμένη σημασία και να την είχαν συμπεριλάβει στο βοηθητικό λεξιλόγιο προκειμένου οι υποψήφιοι να μπορέσουν να συντάξουν σωστά και να απαντήσουν ορθώς στο ερώτημα Γ2. Το αποτέλεσμα ήταν η δοτική να εκληφθεί λανθασμένα ως δοτική αντικειμενική σχετιζόμενη με το ουσιαστικό «οἱ πολέμιοι» και να κατανοείται επίσης λάθος η πρόταση «οἵ τε πολέμιοι τῷ Τισσαφέρνει ὡς μάλιστα διαβάλλοιντο» (Θουκ. 8.81.2).
Δεν πρόκειται μόνον για συντακτικό λάθος αλλά και για παρανόηση κειμένου καθώς ο Θουκυδίδης δεν κάνει λόγο εδώ για πολεμικούς τάχα εχθρούς του σατράπη Τισσαφέρνη, αλλά για τους πολεμικούς εχθρούς των Αθηναίων, δηλαδή για τους Σπαρτιάτες και τους συμμάχους τους, τους οποίους ο ιστορικός ονομάζει συλλήβδην Πελοποννησίους. Η σωστή απόδοση της πρότασης «οἵ τε πολέμιοι» κτλ. στα νέα ελληνικά είναι: «για να γεμίσουν οι εχθροί (των Αθηναίων, δηλ. οι Πελοποννήσιοι) με καχυποψία εναντίον του Τισσαφέρνη». Και η σωστή συντακτική θέση της δοτικής «τῷ Τισσαφέρνει» είναι αντικείμενο του ρήματος “διαβάλλοιντο”.
Ο Θουκυδίδης επανέρχεται στο ίδιο σημείο, λέγοντας λίγο πιο κάτω (8.83.1): «Οἱ δὲ Πελοποννήσιοι ἐν τῇ Μιλήτῳ πυνθανόμενοι τὴν τοῦ Ἀλκιβιάδου κάθοδον, καὶ πρότερον τῷ Τισσαφέρνει ἀπιστοῦντες πολλῷ δὴ μᾶλλον ἔτι διεβέβληντο» (δηλαδή, όταν οι Πελοποννήσιοι που βρίσκονταν στη Μίλητο, πληροφορήθηκαν την ανάκληση του Αλκιβιάδη, αυξήθηκε κατά πολύ η καχυποψία τους εναντίον του Τισσαφέρνη, τον οποίο δεν εμπιστεύονταν και πριν).
Ένα σφάλμα που οδηγεί σε λάθη ολκής
Την ίδια ημέρα αντέδρασα στο λάθος και υπέδειξα το σωστό με ανάρτησή μου σε προσωπικό λογαριασμό που διατηρώ στο Facebook. Πληροφορούμαι όμως ότι οι οδηγίες που δόθηκαν στα βαθμολογικά κέντρα της χώρας σχετικά με τη συντακτική θέση της δοτικής «τῷ Τισσαφέρνει» ήταν να γίνει αποδεκτή και ως δοτική αντικειμενική και ως αντικείμενο του ρήματος!
Ελπίζω και εύχομαι να μην ισχύει κάτι τέτοιο. Όποιος λανσάρει τη δοτική ως αντικειμενική, εκτός του ότι σφάλλει, κακοποιεί τον Θουκυδίδη και αλλοιώνει την ιστορική αλήθεια. Διότι σε αντίθεση με τους περσικούς πολέμους που οι Έλληνες ενωμένοι κατατρόπωσαν τον εχθρό, έρχονται τώρα που αλληλοσπαράσσονται κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου να καλοπιάνουν τον εχθρό προσπαθώντας να τον προσεταιριστούν για να αυξήσουν τη δύναμή τους χτυπώντας ομοφύλους!
Ο Αλκιβιάδης σύμφωνα με τον ιστορικό (Θουκ. 8.81.1-2) παρουσιάζει στο αθηναϊκό στράτευμα που βρίσκεται στη Σάμο, ότι έχει τη δύναμη να ασκεί μεγάλη επιρροή στον σατράπη Τισσαφέρνη και συνειδητά παραφουσκώνει τα λόγια του προκειμένου να επιτύχει τρία πράγματα:
- να φοβίσει τους ολιγαρχικούς στην Αθήνα και να διαλύσει τις συνωμοτικές οργανώσεις τους,
- να ανέβει ο ίδιος στα μάτια των Αθηναίων στρατιωτών και ταυτόχρονα να τους ενθαρρύνει, και
- να αυξήσει την καχυποψία των Πελοποννησίων που είχαν πλησιάσει τον Τισσαφέρνη και ζητούσαν βοήθεια από αυτόν ώστε να τους αποθαρρύνει και απομακρύνει.
Αυτή είναι η σημασία του χωρίου 8.81.2. Για να μην αδικηθούν οι καλώς διαβασμένοι μαθητές που θα μπορούσαν να πιάσουν το άριστα, εάν οι θεματοδότες είχαν δώσει τη σημασία του ρήματος “διαβάλοιντο”, πρέπει
- να μη ληφθεί υπόψιν κατά τη βαθμολόγηση η επίμαχη δοτική (η μονάδα της μπορεί να προστεθεί π.χ. στο Γ4.β) και
- να δοθεί το άριστα στο ερώτημα Γ2 με σωστή απάντηση στις δύο πρώτες από τις τρεις σκοπιμότητες.
