Αυλαία για το Μάτι – Έρχονται τα Τέμπη…

Η αυλαία της υπόθεσης, που έμελλε να καταγραφεί στη συλλογική μνήμη ως μία – ακόμη – εθνική τραγωδία, έκλεισε σήμερα στο Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων Αθηνών, με την καταδίκη 10 εκ των 21 κατηγορούμενων για το Μάτι, στους οποίους επιβλήθηκαν πολυετείς ποινές φυλάκισης, οι οποίες, κατά περίπτωση, φτάνουν έως και τα 340 έτη, με εκτιτέα τα 5 έτη! Το δικαστήριο δεν αναγνώρισε κανένα ελαφρυντικό στους ενόχους και για τους 4 εκ των 10, οι ποινές επιβλήθηκαν χωρίς δικαίωμα αναστολής ή μετατροπής και έτσι πρόκειται να οδηγηθούν στη φυλακή προς έκτισή τους.

Το αποτέλεσμα άφησε μάλλον μία πικρή γεύση στους συγγενείς των θυμάτων, που έχασαν τη ζωή τους και στους τραυματίες, καθώς από την δικαστική εξέλιξη της υπόθεσης, δεν έχει ικανοποιηθεί το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Τούτο διότι το αδίκημα εισήχθη εξ αρχής και δικάστηκε ως ένα πλημμέλημα, παρά την εκατόμβη νεκρών και το μέγεθος των παραλείψεων των αρμοδίων.

Το χρονικό

Σύμφωνα με όσα έβλεπαν το φως της δημοσιότητας καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, ο ανακριτής, που είχε αναλάβει τη διερεύνηση της υπόθεσης, με έγγραφα αιτήματά του προς την Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών, ζητούσε συμπληρωματική δίωξη για τους κατηγορουμένους και την αναβάθμιση του κατηγορητηρίου από πλημμέλημα – ανθρωποκτονία από αμέλεια, σε κακούργημα – θανατηφόρα έκθεση – για κάποια από τα στελέχη της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και της Πολιτικής Προστασίας, καθώς σύμφωνα με την έρευνά του, όχι απλώς υπήρχαν ενδείξεις, αλλά τα στοιχεία δικαιολογούσαν πλήρως τη στοιχειοθέτηση κακουργήματος. Ωστόσο, τα αιτήματά του απορρίπτονταν.

Στο τρίτο του αίτημα περιέγραφε τις εγκληματικές παραλείψεις και στα τρία στάδια της φονικής πυρκαγιάς: Στην έναρξή της, στη διαχείριση της κατάσβεσης και τέλος στο στάδιο της διάσωσης των ανθρώπων. Ο ανακριτής σημείωνε ότι η αναβάθμιση της κατηγορίας μπορούσε να γίνει αφού «στοιχειοθετείται το αδίκημα της κακουργηματικής μορφής της έκθεσης, καθώς ήταν αρμόδιοι εκ της θέσεως που κατείχαν να προβούν στις υπό κρίσιν ενέργειες, επέδειξαν όμως πλήρη αδιαφορία». Και αυτό το αίτημα απορρίφθηκε και έτσι ο Εισαγγελέας πρότεινε να παραπεμφθούν σε δίκη – για πλημμεληματικές πράξεις– συνολικά 27 άτομα.

Τον Απρίλιο του έτους 2022, το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Αθηνών διέταξε να πραγματοποιηθεί περαιτέρω κύρια ανάκριση για 5 ανώτατους αξιωματικούς της Πυροσβεστικής για το αδίκημα σε βαθμό κακουργήματος, αυτό της θανατηφόρας έκθεσης. Περαιτέρω, διέταξε την παραπομπή σε δίκη για πλημμεληματικές κατηγορίες συνολικά 13 εμπλεκομένων, καθώς επίσης και την πλήρη απαλλαγή 10 προσώπων, από το χώρο της Αστυνομίας και της τοπικής Αυτοδιοίκησης. Κατά του βουλεύματος αυτού, η Εισαγγελία Εφετών άσκησε έφεση.

Το Συμβούλιο Εφετών Αθηνών, δεχόμενο την έφεση που άσκησε ο εισαγγελέας Εφετών, διέταξε την παραπομπή 21 κατηγορούμενων σε δίκη για τα – πλημμεληματικού χαρακτήρα -αδικήματα κατά περίπτωση της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή δια παραλείψεως από υπόχρεους και μη, αλλά και της πρόκλησης σωματικών βλαβών κατά συρροή. Επιπλέον, ο άνδρας, που φέρεται να προκάλεσε την πυρκαγιά, παραπέμφθηκε και για εμπρησμό από αμέλεια.

Τι πρακτικά σημαίνει η ανωτέρω παραπομπή

Οι 21 κατηγορούμενοι παραπέμφθηκαν να δικαστούν ενώπιον του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Αθηνών για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή, αντί της κακουργηματικού χαρακτήρα θανατηφόρας έκθεσης.

Ανθρωποκτονία από αμέλεια

Το εν λόγω αδίκημα τυποποιείται στο αρ. 302 του Ποινικού Κώδικα και σύμφωνα με αυτό τιμωρείται όποιος σκοτώνει άλλον από αμέλεια. Δηλαδή, ο θάνατος να έχει προκληθεί α. επειδή δεν καταβλήθηκε από το δράστη η επιβαλλόμενη κατ` αντικειμενική κρίση προσοχή, την οποία κάθε μετρίως συνετός και ευσυνείδητος άνθρωπος οφείλει να καταβάλλει υπό τις ίδιες πραγματικές περιστάσεις, με βάση τους νομικούς κανόνες, τις συνήθειες που επικρατούν στις συναλλαγές και την κοινή, κατά τη συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων, πείρα και λογική και β. να μπορούσε ο δράστης, σύμφωνα με τις προσωπικές του περιστάσεις, ιδιότητες, γνώσεις και ικανότητες και ιδίως εξ αιτίας της υπηρεσίας ή του επαγγέλματός του, να προβλέψει και να αποφύγει το προκληθέν από την πράξη του αξιόποινο αποτέλεσμα, το οποίο από έλλειψη της προαναφερόμενης προσοχής είτε δεν προέβλεψε, (μη συνειδητή αμέλεια), είτε το προέβλεψε ως δυνατό, πίστευσε όμως ότι δεν θα επερχόταν (ενσυνείδητη αμέλεια).

Η ποινή που απειλείται για το εν λόγω αδίκημα, ως ισχύει σήμερα, είναι κατ’ ελάχιστο φυλάκιση δύο ετών, με ανώτερο όριο, όπως σε όλα τα πλημμεληματικού χαρακτήρα αδικήματα, τα πέντε έτη. Σε περίπτωση που με την ίδια πράξη του δράστη, προκλήθηκε ο θάνατος περισσότερων ανθρώπων, τότε μιλάμε για κατά συρροή τέλεση του αδικήματος (αληθινή κατ’ ιδέα συρροή) ανάμεσα στις περισσότερες ανθρωποκτονίες από αμέλεια, αφού υπάρχουν περισσότερα από ένα έννομα αγαθά που προσβάλλονται. Στην περίπτωση αυτή επιβάλλεται ποινή για ένα κάθε εγκληματικό αποτέλεσμα, για κάθε θάνατο, και εν συνεχεία υπολογίζεται μία συνολική ποινή, κατά τους όρους του νόμου.

Θανατηφόρα έκθεση

Σε αντίθεση με την πλημμεληματικού χαρακτήρα ανθρωποκτονία από αμέλεια, η έκθεση, δηλαδή όταν ο δράστης «αφήνει αβοήθητο ένα πρόσωπο που το έχει στην προστασία του ή που έχει υποχρέωση να το διατρέφει και να το περιθάλπει ή να το μεταφέρει, ή ένα πρόσωπο που ο ίδιος υπαίτια τραυμάτισε», σύμφωνα με το αρ. 306 παρ. 1β ΠΚ, και ιδίως όταν από την πράξη προκαλείται ο θάνατος επιφέρει ποινή κάθειρξης έως 10 ετών. Ομοίως και εδώ, σε περίπτωση πολλαπλών θανάτων, επιβάλλονται σωρευτικά οι ποινές και υπολογίζεται μία συνολική ποινή, με ανώτατο όριο έκτισης τα 25 έτη.

Έτσι, εάν η παραπομπή των κατηγορουμένων είχε γίνει για κακούργημα και ειδικότερα για το αδίκημα της θανατηφόρας έκθεσης, όπως εισηγούταν ο ανακριτής, πρακτικά οι επαπειλούμενες ποινές θα ήταν διπλάσιες (έως 10 έτη για κάθε έναν από τους θανάτους και από 3 έως 5 έτη για κάθε τραυματία) και θα οδηγούσαν τους κατηγορούμενους σε περίπτωση καταδίκης τους στη φυλακή, καθώς δεν δύνανται να μετατραπούν σε χρηματικές ή να ανασταλούν. Ενώ, και η φύση του αδικήματος ως κακούργημα θα οδηγούσε σε μεγαλύτερο χρόνο παραγραφής της υπόθεσης, σε αντίθεση με την 8ετία κατά ανώτατο όριο, που ισχύει στα πλημμελήματα.

Η δικαστική εξέλιξη της τραγωδίας

Το πρωτόδικο δικαστήριο τον Απρίλιο του 2024 είχε αθωώσει 15 εκ των 21 κατηγορουμένων, ενώ έκρινε ενόχους 6 εξ αυτών, αναγνωρίζοντας μάλιστα σε ορισμένους και το ελαφρυντικό του προτέρου εντίμου βίου, επιβάλλοντας κατά περίπτωση ποινές από 3 έως 111 έτη – με εκτιτέα τα 5 έτη  –  μετατρέψιμες σε χρηματική προς 10 ευρώ ημερησίως.

Από έδρας η εισαγγελέας ανέφερε ότι στο Μάτι «υπήρξε η δεύτερη μεγαλύτερη τραγωδία σε αριθμό θυμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο, υπήρξαν δεκάδες νεκροί, τραυματίες και εγκαυματίες μέσα σε μόλις 2,5 ώρες».

Η απόφαση αυτή προκάλεσε – όπως θα αναμενόταν – θύελλα αντιδράσεων και την παρέμβαση τόσο της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, Γεωργίας Αδειλίνη, όσο και της προϊσταμένης της Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών, Καλλιόπης Βαρδάκη. Έτσι μετά από έφεση εκ μέρους του αντεισαγγελέα Εφετών, που αφορούσε όλα τα σκέλη της απόφασης – της αθώωσης των 15, της αναγνώρισης ελαφρυνικού και της μετατροπής των ποινών – η υπόθεση δικάστηκε από το Εφετείο από μηδενική βάση.

Με την άσκηση έφεσης εκ μέρους του εισαγγελέα κάμπτεται η αρχή της μη χειροτέρευσης της θέσης του κατηγορούμενου, που ισχύει στο ποινικό μας σύστημα, δηλαδή ο κανόνας ότι στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο δεν μπορεί ο κατηγορούμενος να βρεθεί σε χειρότερη θέση από άποψη ενοχής, ποινής, ελαφρυντικών ή ο,τι άλλο του αναγνωρίστηκε στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο. Επομένως, τόσο οι αθωωθέντες δύνανται να καταδικαστούν, αλλά και οι ποινές των καταδικασθέντων να αυξηθούν ή να μην μετατραπούν σε χρηματικές.

Έτσι, στο εδώλιο κάθισαν εκ νέου οι 21 κατηγορούμενοι και η υπόθεση δικάστηκε εξ αρχής. Ακούστηκαν φωνές για μετατροπή, έστω και σε αυτό το στάδιο, της κατηγορίας από την πλημμεληματικού χαρακτήρα ανθρωποκτονία από αμέλεια στο κακούργημα της θανατηφόρας έκθεσης. Θεωρητικά το Δικαστήριο θα μπορούσε, με έναν τεράστιο όμως κίνδυνο. Όταν θα επιλαμβανόταν της εκδίκασης το αρμόδιο, λόγω της κακουργηματικής φύσης της υπόθεσης, δικαστήριο, θα έκρινε από την αρχή και σε περίπτωση που αποφάσιζε ότι το αδίκημα είναι τελικά πλημμέλημα, τότε αυτό θα είχε πλέον παραγραφεί και κανένας δε θα καταδικαζόταν.

Το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων Αθηνών, με την απόφασή του έκρινε τα όσα στην αρχή αναφέρθηκαν, με 10 εκ των 21 κατηγορουμένων να κρίνονται ένοχοι. Ουσιαστικά, κρίθηκε ότι το κύριο βάρος της ευθύνης φέρουν η ηγεσία και οι επικεφαλής της Πυροσβεστικής και οι τρεις αξιωματικοί, που βρέθηκαν ως επικεφαλής του πεδίου, καθώς και ο τότε Γ.Γ. Πολιτικής Προστασίας. Αθώοι κρίθηκαν όλοι οι κατηγορούμενοι από τα εναέρια μέσα, ο τότε διοικητής της ΕΜΑΚ και όλοι οι κατηγορούμενοι από την Αυτοδιοίκηση.

Συμπερασματικά, η μη ικανοποίηση σε απόλυτο βαθμό του αισθήματος δικαίου και η αίσθηση που πλανάται ότι κανένας υπηρεσιακός ή πολιτικός παράγοντας εμπλεκόμενος σε τέτοιες υποθέσεις δε θα αντιμετωπίσει ποτέ ποινή ανάλογη της τραγωδίας, προκύπτει από την εξ αρχής τροπή της υπόθεσης, από τη στιγμή που οι υπεύθυνοι του θανάτου 104 ανθρώπων και 52 τραυματιών, παραπέμφθηκαν να δικαστούν για ένα πλημμέλημα. Σε αυτό το πλαίσιο, μετά την αυλαία στο Μάτι, τα μάτια όλων είναι στραμμένα στα Τέμπη.

 

---

 

Η Εύα Γιαλίδη είναι δικηγόρος