«Δεν τα παρατάμε»: Σε απόγνωση οι αγρότες της Τουρκίας μετά τον ανοιξιάτικο παγετό

Η Τουρκία διαθέτει τον έβδομο μεγαλύτερο γεωργικό τομέα στον κόσμο, παράγοντας το 25% των φουντουκιών παγκοσμίως, μαζί με εκατομμύρια τόνους κερασιών, σταφυλιών, αμυγδάλων, καρυδιών και άλλων φρούτων.

Όμως τον Απρίλιο, πολλές από αυτές τις καλλιέργειες υπέστησαν καταστροφική ζημιά λόγω ενός ασυνήθιστου ανοιξιάτικου παγετού. Το ακραίο αυτό καιρικό φαινόμενο προκάλεσε ανεπανόρθωτες απώλειες σε αγροκτήματα σε σχεδόν τις μισές επαρχίες της χώρας, εντείνοντας περαιτέρω τις πιέσεις στις παγκόσμιες και εγχώριες τιμές τροφίμων, οι οποίες ήδη αυξάνονταν με ρυθμό-ρεκόρ.

Οι επιπτώσεις είναι άμεσες και μακροπρόθεσμες, καθώς οι δενδρώδεις καλλιέργειες μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να ανακάμψουν. Μεταξύ των πιο πληγέντων τομέων ήταν η αγορά αποξηραμένων βερίκοκων, στην οποία η Τουρκία προμηθεύει σχεδόν τα δύο τρίτα της παγκόσμιας παραγωγής.

Η εθνική παραγωγή βερίκοκων αναμένεται να καταρρεύσει από 750.000 τόνους σε μόλις 10.000 φέτος, συμβάλλοντας σε συνολική πτώση 50% της παγκόσμιας παραγωγής και σε αύξηση τιμών έως και 300% τους τελευταίους μήνες.

«Ήταν σαν σεισμός στη γεωργία», δήλωσε ο βουλευτής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) Ομέρ Φετί Γκιουρέρ, εκπροσωπώντας την αγροτική επαρχία Νίγδη, όπου εξαφανίστηκε το 95% της παραγωγής μήλων.

Ο Γκιουρέρ είναι μέλος κοινοβουλευτικής επιτροπής που ασχολείται με τις συνέπειες του παγετού. Αν και οι εκτιμήσεις διαφέρουν, η επιτροπή υπολογίζει ότι οι ζημιές στους ασφαλισμένους παραγωγούς μέσω TARSIM υπερβαίνουν τα 21 δισ. λίρες, ενώ η ετήσια παραγωγή φρούτων αναμένεται να μειωθεί κατά 7 εκατ. τόνους.

Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην εξαφάνιση έως και ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας στον αγροτικό τομέα – τον δεύτερο μεγαλύτερο τομέα απασχόλησης της χώρας, σημαντικότατο ειδικά για τις γυναίκες.

Ακραίος παγετός, ασυνήθιστες τιμές

Ο πιο καταστροφικός ανοιξιάτικος παγετός των τελευταίων 30 ετών εξαπλώθηκε σε όλη την Ανατολία μεταξύ 10 και 13 Απριλίου, με τις θερμοκρασίες να πέφτουν έως και στους -15°C τη στιγμή που άνθιζαν τα δέντρα.

Οι αγρότες έμειναν ξάγρυπνοι, καίγοντας λάστιχα και παραφίνη, ψεκάζοντας καπνό και νερό για να αποτρέψουν το πάγωμα — αλλά μάταια.

Ο Ντογάν Αραλονγκούν, αμπελουργός από τη Μανίσα, κατάφερε να σώσει τα περισσότερα σταφύλια του χρησιμοποιώντας συστήματα καταιονισμού:

«Έλεγχα συνεχώς το θερμόμετρο. Μόλις έπεφτε κάτω από τον 1°C, τα ενεργοποιούσα».

Ο Αλί Μπουλέντ Ερντέμ, πρόεδρος της αγροτικής ένωσης Çiftçi-Sen, δήλωσε:

«Ο παγετός έπληξε σχεδόν όλες τις καλλιέργειες, κυρίως όμως τα πολυετή φυτά».

Το 50% των οικονομικών ζημιών αφορούσε τα σταφύλια, ενώ τα φουντούκια και τα μήλα υπέστησαν επίσης σοβαρές απώλειες. Η Μανίσα επλήγη περισσότερο – έως και το 90% των αμπελώνων καταστράφηκε, προκαλώντας ζημιές 10,97 δισ. λιρών.

Ο Χαζίμ Λιμάνλαρ, επίσης αμπελουργός στη Μανίσα, εκτίμησε ότι φέτος θα παράγει 20-25 τόνους αποξηραμένα σταφύλια αντί για 40, ενώ η επόμενη σοδειά αναμένεται επίσης μειωμένη κατά 10-20%.

Εκτίναξη στις τιμές — και στη Nutella

Όλες αυτές οι απώλειες θα μεταφερθούν στους καταναλωτές, εξηγεί η οικονομολόγος Γκαμζέ Σανέρ:

«Καθώς μειώνεται η προσφορά, αυξάνονται οι τιμές — και αυτό τροφοδοτεί τον πληθωρισμό τροφίμων».

Η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας αναθεώρησε προς τα πάνω την πρόβλεψή της για τον πληθωρισμό τροφίμων το 2025 στο 26,5%.

Αν και οι τιμές ορισμένων προϊόντων, όπως τα σταφύλια, παρέμειναν σταθερές λόγω μειωμένης ζήτησης από τα οινοποιεία, τα φουντούκια αυξήθηκαν κατά 50%, σύμφωνα με τον Οζέρ Ακμπασλί, παραγωγό από την Κερασούντα.

Η Nutella κινδυνεύει: η Ιταλική Ferrero αγοράζει το 25% των φουντουκιών της Τουρκίας, που καλύπτει το 70% της παγκόσμιας αγοράς. Το 2014, παγετός που κατέστρεψε το 30% της σοδειάς οδήγησε σε τριπλασιασμό των τιμών διεθνώς.

Ασφάλεια μόνο για λίγους

Αν και από το 2006 λειτουργεί το κρατικά επιδοτούμενο ασφαλιστικό σχήμα TARSIM, οι μικροί αγρότες συχνά δεν είναι εγγεγραμμένοι στο Μητρώο Αγροτών (ÇKS) — δεν έχουν τίτλους ιδιοκτησίας ή μοιράζονται τη γη μεταξύ συγγενών.

Μόνο 2,3 εκατομμύρια από τα 5,5 εκατ. αγροτών που ανήκουν στην Ένωση Αγροτικών Επιμελητηρίων εμφανίζονται στο σύστημα, και περίπου οι μισοί μόνο είναι ασφαλισμένοι.

Ο Αϊχανλί, παραγωγός σταφυλιών από το Ντενιζλί, είπε:

«Ασφαλιστήκαμε για χαλάζι, αλλά όχι για παγετό, γιατί τέτοια φαινόμενα ήταν σπάνια και η ασφάλιση πολύ ακριβή».

Ο πρόεδρος Ερντογάν δεσμεύτηκε ότι μόνο οι εγγεγραμμένοι αγρότες θα αποζημιωθούν, ακόμη κι αν δεν είναι ασφαλισμένοι. Όμως χιλιάδες μη εγγεγραμμένοι παραγωγοί κινδυνεύουν να μείνουν εκτός βοήθειας.

Ο Γκιουρέρ ζήτησε αναστολή χρεών, διαγραφή τόκων και νέα πιστωτικά πακέτα, καθώς το συνολικό αγροτικό χρέος ανέρχεται σε 1,03 τρισ. λίρες.

Το μέλλον: ξηρασία και αναδιάρθρωση

Ο επικεφαλής της Επιτροπής Κλιματικής Αλλαγής στο Πανεπιστήμιο Boğaziçi, Λεβέντ Κουρνάζ, επισημαίνει ότι η απώλεια λόγω παγετού είναι ζήτημα τύχης — αλλά η ξηρασία είναι βέβαιη.

«Πρέπει να αποφύγουμε τις καλλιέργειες που χρειάζονται πολύ νερό, όπως τα αβοκάντο. Το γεωργικό σύστημα στην Τουρκία δεν είναι βιώσιμο».

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το 80% της γεωργικής γης στην Τουρκία κινδυνεύει από ξηρασία την επόμενη πενταετία. Το 2025 ήδη καταγράφεται ως το ξηρότερο έτος των τελευταίων 50.

Ο αμπελουργός Αϊχανλί προσπαθεί να προσαρμοστεί:

«Καλλιεργώ αγκινάρες, εκτρέφω πρόβατα και δοκιμάζω ανθεκτικές ποικιλίες σταφυλιών. Δεν τα παρατάμε».