Ελλάς-Γαλλία πανδημία – Η διαφορετική αντιμετώπιση ενός κοινού εχθρού

Θα μπορούσε να διερωτηθεί κανείς γιατί φτωχές υποδομικά χώρες μπόρεσαν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, ενώ πλούσιες χώρες με μεγαλύτερης εμβέλειας δυνατότητες εμφάνισαν μια δυσανάλογη εικόνα στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα καθ’ όλη τη διαδικασία διαχείρισης της κρίσης, διαπιστώνουμε ότι, σε γενικές γραμμές, τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν, τόσο σε υγειονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, είχαν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με ανεπτυγμένες χώρες, όπως π.χ. στη Γαλλία. Πώς εξηγείται αυτό το παράδοξο;

Μια χώρα-Δαβίδ να καταφέρνει να θεραπεύει ασθενείς στα νοσοκομεία, ενώ βρίσκεται στην κατώτερη βαθμίδα της κλίμακας των μονάδων εντατικής θεραπείας στην Ευρώπη; Η απάντηση δεν μπορεί να δοθεί μέσα από το στενό πρίσμα της οικονομίας και της συλλογιστικής εξίσωσης “εύρωστη οικονομικά ίσον εύρωστη οργανωτικά”. Το συμβατικό οπλοστάσιο της λογιστικής των αριθμών αποδεικνύεται, ακόμη μια φορά, ανεπαρκές.

Στην Ελλάδα, αποδείχτηκε ότι οι δυσχέρειες της οικονομίας και τα τρωτά της γραφειοκρατίας παρακάμφθηκαν από τα άμεσα αντανακλαστικά ηγεσίας και πολιτών. Επίσης, η κρίση της πανδημίας αποτέλεσε ευκαιρία εκσυγχρονισμού, συντονισμού και υπευθυνότητας. Άρα, πού βρίσκεται η λυδία λίθος; Η σύγχρονη Ελλάδα μπορεί να είναι μικρή με τη στενή οικονομική έννοια του όρου αλλά έχει ένα πλούσιο κληροδότημα και ένα πολύτιμο κεφάλαιο που ενεργοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της αντιμετώπισης της εν λόγω κρίσης.

Σε τέτοιες κρίσιμες καταστάσεις, όπου οι αβεβαιότητες ταλανίζουν και οι ανάγκες προστασίας των πολιτών ακονίζουν, οι ευθύνες και τα διλήμματα των ιθυνόντων βαραίνουν ακόμη περισσότερο. Στην Αρχαία Ελλάδα, οι μεγάλοι πολιτικοί ηγέτες που άφησαν λαμπρή παρακαταθήκη στο παγκόσμιο γίγνεσθαι ήταν αυτοί που με οδηγό την πρακτική σοφία οικοδόμησαν από κοινού με τους πολίτες τη Δημοκρατία.

Η πρακτική σοφία δεν είναι μια απλή και αόριστη προσωπική ικανότητα του σκέπτεσθαι, κρίνειν και αποφασίζειν, αλλά ένα μείγμα ευφυΐας και τόλμης με ειδοποιό διαφορά τη ρήξη με κατεστημένες αντιλήψεις ή με κατεστημένα συμφέροντα. Η πρακτική σοφία του ηγέτη έγκειται στο να διακρίνει μεταξύ του πότε χρειάζεται να συνθέτει και να συναινεί και του πότε επιβάλλεται να επαναστατεί και να αποστατεί. Και η τόλμη να πάει κόντρα στο ρεύμα έχει ένα και μοναδικό κίνητρο: την οικοδόμηση της δημοκρατίας.

Ελλείμματα δημοκρατίας

Η δημοκρατία δεν περιορίζεται σε ένα πολιτικό καθεστώς εκλογικής αντιπροσώπευσης. Είναι πολιτική πράξη που περικλείει τρεις βασικές μορφές δράσης: Δημοκρατία της συμμετοχής των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, δημοκρατία του πλουραλιστικού και εποικοδομητικού δημόσιου λόγου, δημοκρατία των αντίβαρων μηχανισμών ελέγχου της εξουσίας. Η δημοκρατία δεν υπαγορεύεται εκ των άνω, ούτε δίνεται ως λευκή επιταγή εκ των κάτω, ούτε σφραγίζεται εφάπαξ.

Είναι μια αμφίδρομη σχέση που κτίζεται και συντηρείται διαρκώς και από την πολιτεία και από τους πολίτες με βασικό σκυρόδεμα την ευθύνη, την εμπιστοσύνη και την επαγρύπνηση. Και με αυτά τα δομικά υλικά, η δημοκρατία παίζει καταλυτικό ρόλο και στο έργο της πολιτικής ηγεσίας προς όφελος των πολιτών και στην πολιτική ωρίμανση και αυτενέργεια των ίδιων των πολιτών. Τα ελλείμματα της δημοκρατίας φέρνουν ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα και επιπλέον αναζωπυρώνουν τις ενδημικές παθογένειες μιας χώρας, οδηγώντας την στη δίνη μιας πολιτικής και κοινωνικής κρίσης.

Στη Γαλλία, η κρίση της πανδημίας διεύρυνε και βάθυνε ακόμη περισσότερο τα ρήγματα μιας ήδη διχοτομημένης κοινωνίας ξαναφέρνοντας στην επιφάνεια τις παλιές αντιπαλότητες μεταξύ κεντρικής και περιφερειακής διοίκησης. Ενώ θα περίμενε κανείς να υπάρχει μια συνεκτική γραμμή δράσης, έγινε το αντίθετο. Η κεντρική διοίκηση κατηγορήθηκε για αλλοπρόσαλλες, συγκεχυμένες και αντιφατικές οδηγίες, πετώντας το μπαλάκι της ευθύνης στην τοπική αυτοδιοίκηση για να ξεκαθαρίσει το θολό τοπίο.

Η κεντρική εξουσία έφτασε μάλιστα στο σημείο να κατασχέσει τις μάσκες που αγόρασαν οι Περιφερειάρχες, αγορά που έγινε κατόπιν εντολής της ίδιας της κυβέρνησης για να εξοπλιστούν οι Περιφέρειες! Η δυσπιστία προς την κεντρική εξουσία συνέχισε κρεσέντο. Ενώ ο Μακρόν κήρυττε τη χώρα σε κατάσταση πολέμου, όπου οι στρατηγικές αποφάσεις πρέπει να είναι άμεσες, χωρίς ταλαντεύσεις και κόβοντας το γόρδιο δεσμό, αντίθετα η γαλλική κυβέρνηση βρέθηκε συνθλιμμένη στα γρανάζια μας εμφυλιοπολεμικής σύγκρουσης μεταξύ των μεθοδιστών (προτεραιότητα στους κανονισμούς αξιολόγησης των φαρμάκων) και των πραγματιστών (προτεραιότητα στη θεραπεία των ασθενών με ήδη υπάρχοντα φάρμακα).

Γαλλία και ιός του μακαρθισμού

Ενώ στην Ελλάδα κυριάρχησαν οι στρατηγικές πολέμου –επιτρέποντας τη χρήση όλων των διαθέσιμων φαρμάκων αναφοράς– και η σύμπνοια μεταξύ επιστημονικής κοινότητας και μάχιμων γιατρών, την ίδια στιγμή, η Γαλλία κλυδωνιζόταν από έναν εξωπραγματικό φορμαλιστικό αυτισμό του επιστημονικού επιτελείου της κυβέρνησης. Απαγορεύτηκε μάλιστα, η χρήση φαρμάκων τα οποία, ενώ επί 70 χρόνια πωλούνταν πάμφθηνα και χωρίς συνταγή γιατρού στα φαρμακεία, ξαφνικά και ως δια μαγείας βαφτίστηκαν, κατόπιν εντολής των επίσημων αρχών, τοξικά!

Παράλληλα, ο ιός του μακαρθισμού επανεμφανίστηκε δριμύτερος. Τα τελευταία χρόνια στη Γαλλία, είμαστε μάρτυρες μιας απειλούμενης υπό εξαφάνιση δημοκρατίας λόγου στα κατά 80% προσκείμενα στην κυβέρνηση ΜΜΕ. Η ελευθερία έκφρασης, ο πλουραλισμός, ο εποικοδομητικός διάλογος εξοβελίζονται στο πυρ της Ιεράς Εξέτασης. Οι “αιρετικά” σκεπτόμενοι μπαίνουν στη μαύρη λίστα και η αντίθετη με την κυρίαρχη ιδεολογία άποψη γίνεται fake news, ως μαγγανεία της μεταμοντέρνας εποχής. Fake news ή Fake democracy;

Γι’ αυτό, δεν είναι τυχαία η ακόμη πιο έντονη και πιο δημιουργική στροφή των Γάλλων προς εναλλακτικές επικοινωνιακές πλατφόρμες, στην περίοδο κρίσης της πανδημίας.
Και, συγκριτικά, δεν μπορούμε να μην παραδεχτούμε ότι στην Ελλάδα και η ενημέρωση ήταν πληρέστερη και οι αντιπαραθέσεις είχαν μεγαλύτερη με τη δημοκρατία συμβατότητα.

Αξίζει εδώ η επισήμανση ότι οι συγκρούσεις είναι απόλυτα συμβατές με τη δημοκρατία διότι αποτελούν συστατικό στοιχείο και δομικό υλικό του αντίβαρου της εξουσίας. Τα ασύμβατα είναι όταν απουσιάζουν παντελώς οι συγκρούσεις ή όταν οι συγκρούσεις εξυπηρετούν επί μέρους συμφέροντα σε βάρος του γενικού καλού. Διότι, αυτά οδηγούν είτε στο υπέρβαρο του παθητικού δέκτη και της ταύτισης με την εξουσία, είτε στο υπόβαρο του μηδενισμού και του αφανισμού του αντιπάλου.

Μακάρι οι σύγχρονοι Γάλλοι ηγέτες να διδαχτούν από έναν προηγούμενο πόλεμο και μια προηγούμενη μεταπολεμική εποχή της χώρας που κέρδισε την εθνική συνοχή και την εθνική υπόσταση χάρη στη στρατηγική ευφυΐα ενός Ντε Γκωλ και στην τόλμη αποστασίας του απο το τότε δόγμα του ναζισμού. Αν η Ελλάδα, σε αυτόν τον πόλεμο, εισέπραξε εύσημα για την αποτελεσματική διαχείριση της κρίσης, αυτό πρέπει να είναι περισσότερο challenge παρά εφησυχασμός στις δάφνες. Η πρακτική σοφία των ηγετών είναι να βάζουν την προστασία των πολιτών πάνω από την αυτοπροστασία τους, Η Δημοκρατία είναι ένα αέναο διακύβευμα και της πολιτείας, και των πολιτών και των πολιτικών κομμάτων.