Ελληνικό: Η παρένθεση των 18 μηνών

της Νεφέλης Λυγερού  – 

Αυτή η παρένθεση ήταν να κρατήσει εβδομάδες, αλλά οι περίοικοι στο παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού κάνουν τον σταυρό τους που επιτέλους έκλεισε, έστω και αν χρειάστηκαν 18 ολόκληροι μήνες. Και πιθανότατα ο άτυπος καταυλισμός θα συνέχιζε να υπάρχει εάν δεν πίεζε τα πράγματα το γεγονός πως πρέπει κάποια στιγμή να δρομολογηθεί η πραγματοποίηση του επενδυτικού σχεδίου στον μοναδικό αυτό χώρο.

Στον χώρο είχαν παραμείνει περίπου 500 πρόσφυγες-μετανάστες, οι περισσότεροι εκ των οποίων μεταφέρθηκαν στη Θήβα στο παλιό εργοστάσιο Σακίρογλου. Στις “δόξες” του, όμως, το Ελληνικό φιλοξενούσε περίπου 6.000 ψυχές. Το είχαν, μάλιστα, χαρακτηρίσει «νέα Ειδομένη», λόγω των συνθηκών, αλλά και της εύφλεκτης ατμόσφαιρας που επικρατούσε.

Η αξιοποίηση του μοναδικού αυτού φιλέτου γης στον πολεοδομικό ιστό της πρωτεύουσας αναμένεται να δημιουργήσει πολλές χιλιάδες θέσεις εργασίας και να συμβάλει στην ανάπτυξη. Αντί γι’ αυτό είχε μετατραπεί σε γκέτο. Προσωρινά έλεγε η κυβέρνηση, αλλά αυτό το προσωρινά κράτησε πολύ.

Την ιδέα να γίνει το Ελληνικό κέντρο φιλοξενίας προσφύγων-μεταναστών είχε ρίξει στο τραπέζι η πρώην αναπληρωτής υπουργός Τασία Χριστοδουλοπούλου. Η ιδέα της είχε γίνει δεκτή με ενθουσιασμό από τους δικαιωματιστές του ΣΥΡΙΖΑ.

Με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια

Θεωρούσαν πως με τον τρόπο αυτό θα πετύχαιναν με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια:

• Πρώτον, θα εγκαθιστούσαν τους πρόσφυγες-μετανάστες εντός του πολεοδομικού ιστού και άρα –κατά την αντίληψή τους– θα διευκόλυναν την ενσωμάτωσή τους και την αποδοχή τους από την τοπική κοινωνία.
• Δεύτερον, θα τορπίλιζαν οριστικά το σχέδιο για αξιοποίηση του Ελληνικού.

Ειδικά αυτή η μερίδα του ΣΥΡΙΖΑ είχε εναντιωθεί λυσσαλέα όχι στη συγκεκριμένη σύμβαση που είχε συνάψει η κυβέρνηση Σαμαρά, αλλά στο να πουληθεί η έκταση. Γι’ αυτούς  το πρώην αεροδρόμιο έπρεπε να γίνει πάρκο και μόνο πάρκο.

Η Τασία Χριστοδουλοπούλου δεν πρόλαβε να κάνει πράξη την ιδέα της. Την έκαναν, όμως, οι στενοί συνεργάτες της στο υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, τους οποίους κληρονόμησε και διατήρησε ο διάδοχός της. Ο καταυλισμός, λοιπόν, έφερε την υπογραφή του Γιάννη Μουζάλα, ο οποίος εκείνη την εποχή προσπαθούσε να βολέψει τα αβόλευτα.

Αρχικά, προσπάθησαν να εγκαταστήσουν τους πρόσφυγες-μετανάστες στο Ελληνικό διακριτικά. Ήθελαν να αποφύγουν τις αντιδράσεις των τοπικών αρχόντων και των κατοίκων της περιοχής. Όταν η απόφαση έγινε γνωστή, το υπουργείο ξεκαθάρισε σε όλους τους τόνους ότι πρόκειται για κάτι εξαιρετικά προσωρινό. Οι ίδιοι, όμως, που έδιναν αυτή τη διαβεβαίωση κατά βάθος γνώριζαν πως η υπόσχεση ήταν χωρίς αντίκρισμα.

Είναι αλήθεια ότι η κυβέρνηση πιεζόταν τότε να βρει λύσεις για την εγκατάσταση των προσφύγων-μεταναστών. Η άρνηση όσων είχαν στήσει τις σκηνές τους στο λιμάνι του Πειραιά να μεταφερθούν σε ανοικτά κέντρα υποδοχής στην επαρχία είχε οδηγήσει στην κατασκευή του κέντρου στον Σκαραμαγκά.

Δικαιωματιστές του ΣΥΡΙΖΑ που εργάζονταν στο υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής εκμεταλλεύονταν τις αντικειμενικές ανάγκες για να τορπιλίσουν κάθε προσπάθεια για εκκένωση του Ελληνικού και μεταφορά των προσφύγων-μεταναστών σε άλλα κέντρα.

Μία απέραντη τουαλέτα

Παρά τις δυσχερείς συνθήκες, η εταιρεία Ελληνικό Α.Ε. είχε συμβάλει στο να διατηρηθεί μία στοιχειώδης ηρεμία αυτό τον ενάμιση χρόνο. Είχε προσπαθήσει για τη φύλαξη και συντήρηση των εγκαταστάσεων, για τη διατήρηση της τάξης με φύλακες, αλλά και για τη διασφάλιση συνθηκών στοιχειώδους υγιεινής. Όλα αυτά έγιναν αν και στην αρχική συμφωνία με το κράτος προβλεπόταν ότι όλα τα έξοδα θα βαρύνουν εξ ολοκλήρου το υπουργείο.

Μέρα με τη μέρα, όμως, συνωστίζονταν όλο και περισσότερα άτομα. Σύμφωνα με στοιχεία της αστυνομίας στο εγκαταλελειμμένο κτίριο αναχωρήσεων ζούσαν πάνω από 1.500 άτομα, ενώ στα παρακείμενα γήπεδα χόκεϊ και μπέιζμπολ φιλοξενούνταν άλλοι 3.000 πρόσφυγες-μετανάστες.

Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες ο καταυλισμός σήμερα είχε μετατραπεί σε υγειονομική βόμβα. Ο χώρος δεν εξαεριζόταν, το καλοκαίρι η ζέστη γινόταν ολοένα και περισσότερο αποπνικτική, ενώ ανεπαρκείς ήταν και οι υπάρχουσες 30 τουαλέτες για ένα τόσο μεγάλο αριθμό ατόμων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ολοένα και περισσότεροι για να πλυθούν και να πλύνουν τα ρούχα τους κατέφευγαν στην παραλία του Αγίου Κοσμά που βρίσκεται στην απέναντι πλευρά του δρόμου.

Οι μετανάστες έδιωχναν τους πρόσφυγες

Ο μεγάλος αριθμός φιλοξενουμένων και οι ανεπαρκείς υποδομές δεν ήταν το μοναδικό πρόβλημα. Η ανθρωπογεωγραφία του καταυλισμού είχε επιδεινώσει την κατάσταση. Οι περισσότεροι απ’ όσους βρίσκονταν στον χώρο του παλιού αεροδρομίου δεν ήταν πρόσφυγες, αλλά οικονομικοί μετανάστες.

Ο λόγος που δεν οδηγούνταν σε κλειστά κέντρα ήταν η έλλειψη χώρων, αλλά και η δική τους άρνηση να μετακινηθούν, επειδή φοβούνταν ότι θα τους επιστρέψουν στην Τουρκία. Κάποιοι από αυτούς, μάλιστα, δημιουργούσαν συνεχώς φασαρίες, εκφοβίζοντας οικογένειες Σύριων για να κλέψουν τα χαρτιά τους.

Αυτούς τους 18 μήνες είχαν σημειωθεί αμέτρητα επεισόδια μεταξύ προσφύγων από την Συρία που αναγκάστηκαν να προστατέψουν την οικογένειά τους από νεαρούς Μαροκινούς και Αλγερινούς. Οι τελευταίοι είχαν συγκροτήσει συμμορίες που ουσιαστικά είχαν πάρει τον έλεγχο του χώρου, σκορπίζοντας καθημερινά τον φόβο. Οι ίδιοι διακινούσαν ναρκωτικά και αλκοόλ.

Βιασμοί, κλοπές, μαχαιρώματα και ομερτά από εθελοντές!

Οι κλοπές τσαντών, τηλεφώνων και άλλων χρήσιμων αντικειμένων ήταν καθημερινό φαινόμενο. Εθελοντές είχαν δεχθεί απειλές, ενώ εθελόντριες δέχονταν συχνά σεξουαλικές παρενοχλήσεις. Για τους αλληλέγγυους, όπως παντού έτσι και στο ΕΛληνικό, ίσχυε η ομερτά. Δεν έλεγαν όσα συνέβαιναν για να μην στραφούν οι κάτοικοι εναντίον των προσφύγων.

Ακόμα και πολίτες που θέλησαν να βοηθήσουν, φέρνοντας τρόφιμα ή ρούχα, βρέθηκαν κάποιες φορές υπό καθεστώς τρομοκρατίας. Νεαροί μετανάστες κινήθηκαν απειλητικά εναντίον τους για να πάρουν αυτοί τα τρόφιμα και τα ρούχα. Επανειλημμένως είχε γίνει πλιάτσικο σε αυτοκίνητα εθελοντών που θέλησαν να βοηθήσουν.

Ακόμα και οι βιασμοί που έλαβαν χώρα εκεί δεν καταγράφονταν και δεν καταγγέλλονταν, με αποτέλεσμα να μη δημοσιοποιούνται. Οι γυναίκες πρόσφυγες δεν καταγγέλλουν τα εγκλήματα εναντίον τους, γιατί φοβούνται. Είναι αναγκασμένες, άλλωστε, να συνυπάρχουν με τους βιαστές τους.

Οι ΜΚΟ, αλλά και υπεύθυνοι από την πλευρά της Πολιτείας προσπαθούσαν να εξωραΐσουν την κατάσταση, αποφεύγοντας επιμελώς να πουν τα πράγματα με το όνομά τους. Ο λόγος που οι ΜΚΟ τηρούν γενικά αυτή τη στάση είναι κατανοητή. Οι πρόσφυγες-μετανάστες είναι ο λόγος που χρηματοδοτούνται και υπάρχουν. Είναι κατά μία έννοια οι πελάτες τους. Και η λαϊκή ρήση λέει πως οι πελάτες έχουν πάντα δίκιο!

Το υπουργείο, οι ΜΚΟ και οι αλληλέγγυοι

Στην πραγματικότητα, ο καταυλισμός στο πρώην αεροδρόμιο ήταν σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτος. Το κουμάντο ουσιαστικά το έκαναν γνωστές και άγνωστες ΜΚΟ μαζί με ανώνυμους εθελοντές και αλληλέγγυους, με την ανοχή, βεβαίως, των αρμοδίων του υπουργείου. Όταν, όμως, ξέσπαγαν συμπλοκές οι αλληλέγγυοι φρόντιζαν να εγκαταλείπουν αμέσως τον χώρο, φοβούμενοι για την ασφάλειά τους.

Όλα αυτά, όμως, ανήκουν πλέον στο παρελθόν. Η παρένθεση, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση, έκλεισε. Για την περίπτωση του Ελληνικού, λοιπόν, ισχύει το κάλλιο αργά παρά ποτέ. Υπενθυμίζουμε μία πραγματικότητα, η οποία εδώ και πολύ καιρό είχε εξοριστεί από την ειδησεογραφία, επειδή αυτό που αποτελεί παρελθόν για το Ελληνικό αποτελεί δραματικό παρόν για πολλές άλλες περιοχές.

Μόνο όταν ξεσπάνε ταραχές, υπάρχουν θύματα και καταστροφές, οι προβολείς της δημοσιότητας στρέφονται προς το μέρος τους. Το πρόβλημα, όμως, είναι εκεί και πιθανότατα εγκυμονεί κινδύνους.