Εμβόλιο και αναφυλαξία – Οι πιθανότητες, τα δεδομένα και η αντιμετώπιση

Με το ξεκίνημα των μαζικών εμβολιασμών είχαν αρχίσει να αναφέρονται παρενέργειες, ανάμεσα τους και περιστατικά στα οποία οι εμβολιασμένοι παρουσίασαν αναφυλαξία. Φως σε αυτά τα περιστατικά έρχεται να ρίξει άρθρο που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό JAMA και στο οποίο περιγράφονται αναφυλακτικές αντιδράσεις που καταγράφηκαν μετά τη χορήγηση εμβολίων των  Pfizer και Moderna, τα οποία είναι τεχνολογίας mRNA.

Συνοψίζοντας τα δεδομένα της συγκεκριμένης έρευνας οι γιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής και ο πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) αναφέρουν ότι ο αρχικός υπολογισμός των περιπτώσεων αναφυλαξίας ήταν 11,1 περιπτώσεις ανά εκατομμύριο εμβολιασμών για το εμβόλιο της Pfizer στο διάστημα 14-23 Δεκεμβρίου 2020. Αντίστοιχα για το εμβόλιο της Moderna καταγράφηκαν 2,5 περιπτώσεις ανά εκατομμύριο, στο διάστημα 21 Δεκεμβρίου 2020 έως 10 Ιανουαρίου 2021.

Με βάση τα ίδια στοιχεία, από τις 14 Δεκεμβρίου 2020 έως και τις 18 Ιανουαρίου 2021 είχαν χορηγηθεί, στις ΗΠΑ, συνολικά  9.943.247 δόσεις του εμβολίου της Pfizer και 7.581.429 δόσεις του εμβολίου της Moderna. Σε αυτό το διάστημα είχαν αναφερθεί συνολικά 66 περιστατικά αναφυλαξίας, από τα οποία τα 47 μετά από χορήγηση του  εμβολίου της Pfizer (4,7 περιπτώσεις/εκατομμύριο) και τα 19 μετά από εμβόλιο της Moderna (2,5 περιπτώσεις/εκατομμύριο). Είχαμε δηλαδή συνολικά 66 περιστατικά αναφυλακτικών επεισοδίων σε 17,5 εκατομμύρια δόσεις των mRNA εμβολίων.

Τα περιστατικά με αναφυλαξία

Σε ό,τι αφορά τη μέση ηλικία των ατόμων που εμφάνισαν αναφυλακτική αντίδραση στον εμβολιασμό, η καταγραφή και η ανάλυση των περιπτώσεων έδειξε ότι ήταν τα 39 έτη για το εμβόλιο της Pfizer, ενώ το ηλικιακό εύρος ήταν από 27-63 έτη. Αντίστοιχα, η μέση ηλικία για το εμβόλιο της Moderna ήταν τα 41 έτη και το εύρος από 24-63. Σχετικά με το φύλο είναι σχεδόν καθολικό ότι αναφυλακτικές αντιδράσεις παρουσίασαν κυρίως οι γυναίκες που έλαβαν το εμβόλιο, σε ποσοστό 94% στην περίπτωση της Pfizer και 100% στην περίπτωση της Moderna.

Τα συμπτώματα που παρουσίασαν οι ασθενείς ήταν περίπου τα ίδια (γενικευμένο εξάνθημα, αγγειο-οίδημα, συμπτώματα απόφραξης του αεραγωγού και ναυτία), ωστόσο ήταν διαφορετικός ο χρόνος εκδήλωσής τους. Το 89% των ασθενών εμφάνισε, και στα δύο εμβόλια, τα συμπτώματα μέσα σε 30 λεπτά. Αντιθέτως 15 λεπτά μετά τη χορήγηση εμφάνισε συμπτώματα το 76% στην περίπτωση της Pfizer και 84% στην περίπτωση της Moderna.

Σύμφωνα  πάντα με την έκθεση που δημοσιεύτηκε στο αμερικανικό ιατρικό περιοδικό JAMA (Journal of American Medical Association), μόνο πέντε άτομα εμφάνισαν  αναφυλακτική αντίδραση στη δεύτερη δόση του εμβολίου. Η έρευνα δείχνει επίσης ότι το  77% των ατόμων που παρουσίασαν αναφυλακτική αντίδραση, μετά τη χορήγηση του εμβολίου της Pfizer, είχαν ιστορικό αλλεργιών και το 34% είχε κάποιο προηγούμενο επεισόδιο αναφυλαξίας. Για το εμβόλιο της Moderna τα ποσοστά ήταν αντίστοιχα 84% και 26%.

Πως αντιμετωπίζεται

Η γενική σύσταση είναι οι εμβολιαζόμενοι να παραμένουν 15 λεπτά μετά τον εμβολιασμό για παρακολούθηση στο εμβολιαστικό κέντρο. Ο χρόνος αυτός διπλασιάζεται στα 30 λέπτά για τα άτομα με ιστορικό αλλεργιών. Πως αντιμετωπίζεται όμως η εμφάνιση αναφυλαξίας μετά το εμβόλιο; Σύμφωνα με την έκθεση το 92% των ασθενών (61 άτομα) έλαβαν επινεφρίνη ως επείγουσα θεραπεία, ενώ όλα τα περιστατικά αντιμετωπίστηκαν σε μονάδες Υγείας.

Από αυτά, το 52% αντιμετωπίστηκε σε τμήμα επειγόντων περιστατικών και το 48% (32 άτομα) νοσηλεύτηκε, συμπεριλαμβανομένων 18 που εισήχθησαν σε μονάδα αυξημένης φροντίδας, από τους οποίους  επτά διασωληνώθηκαν. Η έκθεση σημειώνει ότι δεν έχουν αναφερθεί θάνατοι, εξαιτίας αναφυλακτικής αντίδρασης στο εμβόλιο. Σε ό,τι αφορά πάντως τους επτά που χρειάστηκε να διασωληνωθούν, ο μέσος χρόνος εμφάνισης  των αναφυλακτικών συμπτωμάτων ήταν τα έξι λεπτά, με τους έξι από αυτούς να τα εμφανίζουν σε λιγότερο από έντεκα λεπτά.

Οι καθηγητές του ΕΚΠΑ, συνοψίζοντας τα στοιχεία της έκθεσης, σημειώνουν ότι τα οφέλη του εμβολιασμού υπερτερούν των πιθανών κινδύνων. Και αυτό γιατί η αναφυλαξία είναι μία σπάνια επιπλοκή των εμβολίων τύπου mRNA και μπορεί να αντιμετωπιστεί. Ειδικά αν αντιπαραβάλει κάποιος τη νοσηρότητα και τη θνητότητα της λοίμωξης Covid-19. Παραλλήλως επισημαίνουν ότι, λόγω «της οξείας έναρξης και της επικίνδυνης για τη ζωή φύσης της αναφυλαξίας» είναι απαραίτητη η άμεση χορήγηση επινεφρίνης. Σημειώνουν τέλος ότι όλες οι μονάδες Υγείας που λειτουργούν ως εμβολιαστικά κέντρα πρέπει να έχουν τις υποδομές και το κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό για να διαχειριστούν ένα περιστατικό αναφυλακτικής αντίδρασης.